Τις προηγούμενες δεκαετίες που κατοικούσα στα περίχωρα της Θεσσαλονίκης, κατέβαινα στο κέντρο όσο πιο σπάνια και για όσο το δυνατόν λιγότερη ώρα μπορούσα. Εννοείται πάντα με αυτοκίνητο το οποίο πάρκαρα είτε λάθρα διακινδυνεύοντας να αρπάξω κάποια κλήση, είτε σε κάποιο από τα λίγα ιδιωτικά πάρκινγκ.

Καθώς δεν κυκλοφορούσα αρκετά πεζή, ουδόλως με ενδιέφερε αυτό που λέγεται «ελεύθερος, λειτουργικός και προσβάσιμος δημόσιος χώρος». Δεν με ενοχλούσαν δηλαδή τα μαγαζιά που επέκτειναν τον ζωτικό τους χώρο καταλαμβάνοντας πεζοδρόμια, ούτε καν τα ΙΧ που σκαρφάλωναν σε αυτά ή που πάρκαραν κλείνοντας διαβάσεις πεζών.

Αυτό που περιγράφω ότι συνέβαινε με εμένα, δεν ήταν κάτι το ξεχωριστό, ούτε κάτι το μειοψηφικό. Απεναντίας ήταν ο κοινός τόπος των Θεσσαλονικέων που ουδόλως ενοχλούμασταν από την σπουδή του οποιουδήποτε να καταλαμβάνει δημόσιο χώρο, επεκτείνοντας το… μαγαζί του.

Την τελευταία πενταετία που κατοικοεδρεύω στην καρδιά του ιστορικού κέντρου της πόλης, άρχισα να εκτιμώ την αξία του δημόσιου χώρου.

Το να μπορείς να περπατήσεις χωρίς να κάνεις μπρος πίσω και σαλίγκαρους, το να νιώθεις πως οι επαγγελματίες της εστίασης σέβονται την ανάγκη να υπάρχει τάξη και νομιμότητα, το να είσαι σίγουρος ότι οι μικρομαμάδες με τα καρότσια, οι ηλικιωμένοι με τα μπαστούνια τους και οι ανάπηροι, μπορούν να μετακινηθούν χωρίς να εμποδίζονται και δίχως να νιώθουν… άχθος αρούρης ή πολίτες δεύτερης κατηγορίας.

Επίσης, το να είμαστε βέβαιοι πως τα λεωφορεία και τα απορριμματοφόρα μπορούν να κινούνται χωρίς να κολλάνε πίσω από διπλοπαρκαρισμένα, καθώς και ότι σε περίπτωση κινδύνου, τα πυροσβεστικά και τα ασθενοφόρα μπορούν να φτάσουν γρήγορα για να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους, ακόμη και στους πεζόδρομους.

Η απαίτησή μου για ελεύθερης πρόσβασης δημόσιο χώρο έγινε ακόμη μεγαλύτερη, εξαιτίας του κατοικίδιου που συνοδεύω στις καθημερινές του βόλτες στο κέντρο. Βόλτες που υποχρεούμαι να επιλέγω σε διαδρομές ελεύθερες καταστημάτων εστίασης και σε πεζοδρόμια χωρίς παρκαρισμένες μοτοσυκλέτες.

Παρατηρώ πως αυτά τα τελευταία χρόνια, έχουν γίνει σημαντικά βήματα στο να μειώσουμε τις ανοχές μας σε κάθε είδους καταπάτηση των -έτσι κι αλλιώς λίγων- κοινόχρηστων εκτάσεων στις πυκνοδομημένες πόλεις μας. 

Σε αυτήν την τάση, βοήθησε και η σύγκριση που κάνουμε -συνειδητά ή ασυνείδητα- με τις σύγχρονες χώρες της δυτικής Ευρώπης τις οποίες επισκεπτόμαστε, νιώθοντας μειονεκτικά βλέποντας τον σεβασμό που επιδεικνύουν εκεί, οι πολίτες και οι επιχειρηματίες αλλά την αποφασιστική στάση δημοτικών αρχών και αστυνομίας, να μην επιτρέπουν σε καμιά περίπτωση παρεκκλίσεις και αυθαιρεσίες.

* Πλέον, ζηλεύω τους ελεύθερους και προσβάσιμους δημόσιους χώρους σε όλες τις μικρές ή μεγαλύτερες πόλεις της δυτικής Ευρώπης, ζηλεύω τους πολίτες που δεν σκύβουν το κεφάλι τους και αντιδρούν σε κάθε αυθαιρεσία, ζηλεύω τους επιχειρηματίες που ξέρουν τα όρια τους και τις όποιες προϋποθέσεις κάλυψης δημόσιου χώρου, ζηλεύω τις ελεγκτικές κι αστυνομικές αρχές που επιβάλλουν τα δέοντα σε κάθε περίπτωση.

Το θέμα βεβαίως δεν είναι να ομολογήσουμε τη ζήλια μας ή να σκάσουμε από αυτήν, αλλά να κάνουμε κάτι προκειμένου να μιμηθούμε αυτά που ζηλεύουμε.

* Δεν είναι εύκολο, καθώς δεν υπάρχει τίποτα χειρότερο από την συνήθεια, την κακιά νοοτροπία, τον ωχαδερφισμό, το «δε βαριέσαι», τη ρουσφετολογική νοοτροπία, το λάδωμα, τη λαμογιά. Δεν είναι ψέμα πως όλα αυτά μαζί, εμπεριέχονται στο πρότζεκτ προστασίας του ελεύθερου χώρου, που οφείλουν οι δημοτικές αρχές -ιδιαίτερα ο έχων την ευθύνη του ιστορικού κέντρου Δήμος Θεσσαλονίκης- να εκπονήσουν και κυρίως να εφαρμόσουν.

* Η παρέμβαση για να είναι αποτελεσματική προϋποθέτει γνώση, μελέτη, συνεννόηση, καλό και λειτουργικό σχέδιο, οργάνωση ελεγκτικών μηχανισμών, αυστηρό έλεγχο όλων των εμπλεκομένων.

Γνώση του θέματος και της αδήριτης ανάγκης να υπάρχουν όσο το δυνατόν περισσότεροι και προσβάσιμοι δημόσιοι χώροι. Πάρκα, περιπατητικές διαδρομές, πεζοδρόμια, διαβάσεις, σημάνσεις πορείας τυφλών, μπάρες αναπήρων, διαβάσεις δρόμων.

Μελέτη πλήρη και σε όλες τις λεπτομέρειες ώστε προβλεφθούν απαντήσεις για όλα τα επιμέρους ζητήματα, να πειστούν οι πάντες ότι τα μέτρα είναι δίκαια και ισότιμα και να κλείσουν όλα τα «παραθυράκια» παραβίασης.

Συνεννόηση με πολίτες (είτε φορείς κατοίκων και πολιτών, είτε με εκπροσώπους επιχειρηματιών εστίασης) και ενημέρωση όλων ώστε να μην μπορεί κανείς να ισχυριστεί πως δεν είπε την γνώμη του ή δεν γνώριζε.

Καλό και λειτουργικό σχέδιο που λαμβάνει υπόψη του όλες τις λεπτομέρειες ώστε να μην υπάρχουν σκοτεινά σημεία και ασάφειες που μπορούν να δικαιολογήσουν αμφίσημη ερμηνεία, και αδικίες. Παράλληλα, να υπάρξει συντονισμός με άλλες κρατικές υπηρεσίες αδειοδότησης και ελέγχου λειτουργίας των επιχειρήσεων εστίασης, ώστε να μην γίνεται μια υπόθεση μπαλάκι ανάμεσα σε υπηρεσίες, δικαστήρια κλπ.

Οργάνωση ελεγκτικών μηχανισμών, δηλαδή επαρκών στελεχωμένη και καλά εκπαιδευμένη δημοτική αστυνομία, αλλά και ετοιμότητα της αστυνομίας να παρέμβει αν και όποτε χρειάζεται και να πράξουν τα δέοντα.

Αυστηρό έλεγχο όλων, ώστε να αποτραπούν τα «κόλπα» (ενημερωμένοι επιχειρηματίες για το πού και πότε θα βγουν οι έλεγχοι, ώστε να μαζευτούν την κρίσιμη ώρα και να απλωθούν μετά), να απαγορευτούν οι παρεμβάσεις αξιωματούχων («μην πας εκεί είναι δικός μου», ή «μην τον γράφεις αυτόν, μας ψήφισε»)

* Είναι πλέον απαίτηση, να υπάρξει στην πόλη επιχείρηση απελευθέρωσης του δημόσιου χώρου από τους κάθε είδους καταπατητές και να εδραιωθεί αυτό που περιέγραφε ως «ευταξία» ο προηγούμενος δήμαρχος πριν την εκλογή του, χωρίς να κάνει σπουδαία πράγματα στην συνέχεια για να ανταποκριθεί στην δέσμευσή του.

Γνωρίζω ότι ο Κωνσταντίνος Ζέρβας το ήθελε, αλλά δεν μπόρεσε να βρει το μονοπάτι για να φτάσει στην άκρη του δαιδαλώδους προβλήματος. Υπαναχώρησε έναντι των…συμφερόντων και της…συνήθειας. Άλλοι λάδωναν, άλλοι έταζαν ψήφους, άλλοι πίεζαν παντοιοτρόπως, άλλοι επικαλούνταν πως θα κλείσουν τα μαγαζιά τους αν συρρικνωθεί ο χώρος εκμετάλλευσής, άλλοι τόνιζαν πως οι ιδιοκτήτες τους νοίκιασαν ακριβά το κατάστημά τους λέγοντάς τους πως τους έχουν εξασφαλισμένη ανεμπόδιστη εκμετάλλευση πεζοδρομίου, πλατείας κλπ.

Anyway... Αυτά έγιναν μέχρι τώρα.

* Χαίρομαι που ο νέος δήμαρχος Στέλιος Αγγελούδης διατυπώνει την αποφασιστικότητά του να επιβάλλει λύση, κόβοντας όσα κεφάλια της Λερναίας Ύδρας απαιτηθούν.

Εδώ θα είμαστε να ανταποκριθούμε στον ρόλο του τύπου- να αμφισβητούμε την πρόθεση και να ελέγχουμε την αποτελεσματικότητα- του.

* Δημοσιεύτηκε στη "ΜτΚ" στις 21.01.2024