Σε μισό αιώνα αλλάζουν τα πάντα στην ζωή και την καθημερινότητα των ανθρώπων. Από τις συνήθειες μέχρι τα υλικά που μας περιβάλλουν.

Το ποδόσφαιρο άλλαξε κι αυτό. Έφτασε σε απίστευτα ύψη εμπορικότητας, οργάνωσης, μάνατζμεντ και επενδύσεων αλλά και κυνισμού ενώ επλήγη από αλλεπάλληλα φαινόμενα βίας και διαφθοράς.

Υπάρχουν όμως οι ιστορικές εκείνες οι φωτεινές στιγμές του, που θα συμβολίζουν στον αιώνα τον άπαντα μια πιο αθώα και ρομαντική εποχή.

Μια τέτοια απαθανατίστηκε με μια φωτογραφία που είναι η πιο αναγνωρίσιμη σήμερα στην ιστορία των ρεπορτάζ του βορειοελλαδικού ποδοσφαίρου.

Πάμε στη Θεσσαλονίκη, 18 Απριλίου του 1973. Νυχτερινό ματς κυπέλλου στην Τούμπα, ΠΑΟΚ – Παναθηναϊκός 2-0. Ο Γιώργος Κούδας και ο Άνθιμος Καψής, δυο διεθνείς παίκτες εκείνης της εποχής, του ΠΑΟΚ και του Παναθηναϊκού αντίστοιχα και ο βετεράνος φωτορεπόρτερ Μιχάλης Παππούς χάρισαν στους φίλαθλους μια ανεπανάληπτη στιγμή ύμνο στο fair-play.

Η φωτογραφία αυτή σφραγίζει μια μεγάλη ποδοσφαιρική χρονιά του ΠΑΟΚ. Συμπυκνώνει συμβολικά τον καλπασμό του Δικεφάλου του Βορρά και του εμβληματικού αρχηγού του προς την καταξίωση και την γενική αναγνώριση. Ειδικά σε εκείνο το πρωτάθλημα 1972-73.

Ο Άνθιμος Καψής σηκώνει συναδελφικά τον Γιώργο Κούδα μετά τη φάση της ανατροπής.

Η μυθική εκείνη ομάδα του Σάνον και του Λόραντ του 1970, άλλωστε, με τους Γιώργο Κούδα, Κούλη Αποστολίδη, Κώστα Ιωσηφίδη, Γιάννη Γούναρη, Αχιλλέα Ασλανίδη, Χρήστο Τερζανίδη, Δημήτρη Παρίδη, Αρίστο Φουντουκίδη, Νέτο Γκουερίνο και τους άλλους εκλεκτούς συμπαίκτες τους, τροφοδοτεί ακόμα τη συλλογική φαντασία του φιλάθλου και σπέρνει συγκίνηση.

Όπως μου διηγήθηκε ο ίδιος ο Γιώργος Κούδας κατά την συγγραφή της αυτοβιογραφίας του («Της ζωής μου το παιχνίδι, 2005, εκδόσεις ΙΑΝΟΣ) για τη συγκυρία αυτής της φωτογραφίας, «ο ΠΑΟΚ ήταν στη χρυσή του τετραετία (1972-76) και πολύ σπάνια έφευγε αντίπαλος από την Τούμπα με θετικό αποτέλεσμα. Θυμάμαι πως παρά την καλή εμφάνιση του Παναθηναϊκού σ’ εκείνο το ματς, το τελικό 2-0 μάλλον εμάς αδικούσε, καθώς χάσαμε σωρεία ευκαιριών. Λειτουργούσε τότε στην εντέλεια η «μηχανή» του Σάνον κι όλες οι επινοήσεις μας και οι αυτοματισμοί έβγαιναν στην πράξη. Βρισκόμασταν με «κλειστά μάτια» οι παίκτες της επιθετικής πεντάδας. Ήταν μια νύχτα εκπλήξεων, αφού ακόμα και τα γκολ ήταν σπάνια σε εκτέλεση. Δύο γκολ από ισάριθμες... κεφαλιές του Δημήτρη Παρίδη, ο οποίος, όπως όλοι γνωρίζουν, ήταν μικρόσωμος. Δύο γκολ από σέντρες δικές μου».

Άλλη μια γνωστή φωτογραφία του Μιχάλη Παππού από εκείνο το μαγικό για τον ΠΑΟΚ 1973. Τούμπα, 14 Φεβρουαρίου, φιλικός αγώνας ΠΑΟΚ-Άγιαξ 1-1. Οι δυο αρχηγοί Γιόχαν Κρόιφ και Γιώργος Κούδας.

Και συνέχισε:

«Το μαρκάρισμά μου είχε αναλάβει ο Άνθιμος Καψής, ο πατέρας του Μιχάλη Καψή, που έγινε πρωταθλητής Ευρώπης με την ομάδα του Ρεχάγκελ τριάντα χρόνια αργότερα!

Παίκτης με πλούσια σωματικά προσόντα ο Άνθιμος, με συνετό αλλά και μοντέρνο, όπως σας έλεγα, παίξιμο, αλλά χωρίς ιδιαίτερα σπουδαία τεχνική κατάρτιση.

Στη φάση που απαθανάτισε ο Μιχάλης Παππούς, έκανα μια αστραπιαία αλλαγή κατεύθυνσης με μεγάλη ταχύτητα και με τη μπάλα στα πόδια, κατευθυνόμενος προς τα καρέ του ΠΑΟ. Ο Καψής δεν είχε άλλη επιλογή, αφού η φάση ήταν σχεδόν σίγουρο γκολ, από το να με ανατρέψει. Το έκανε, αλλά σημασία έχει το πώς. Προτίμησε να με πιάσει με τα χέρια παρά να με χτυπήσει από πίσω και να με τραυματίσει πιθανότατα. Για μένα ήταν ένα παλικαρίσιο φάουλ, που φαινομενικά εκθέτει τον αμυντικό, αφού στη φωτογραφία φαίνεται ο Κούδας να καλπάζει και ο Καψής να προσπαθεί κάνοντας βουτιά να τον πιάσει. Κατά βάθος, όμως, η φάση αυτή είναι ένας ύμνος στο fair-play. Ο Καψής ήταν ένα παιδί μάλαμα. Προσπαθούσε πάντα να μη χτυπήσει τον συναθλητή του. Αν σε χτυπούσε χωρίς τη θέλησή του πάντα ζητούσε ευγενικά συγνώμη. Έπαιξε πολλά χρόνια ποδόσφαιρο στον ΠΑΟ και την Εθνική και κέρδισε την αγάπη φίλων και αντιπάλων».

Η φωτογραφία του Μιχάλη Παππού έγινε εξώφυλλο βιβλίου και αφίσα, μπήκε σε εφημερίδες, περιοδικά, λευκώματα και αφιερώματα για τον ΠΑΟΚ και την έβρισκες σε κάθε πρακτορείο ΠΡΟΠΟ της Θεσσαλονίκης.

Έγινε ένα από τα σύμβολα του ποδοσφαίρου της Θεσσαλονίκης, γιατί θυμίζει μια ρομαντική εποχή. Μια εποχή σπάνιου ποδοσφαιρικού θεάματος, που μπορούσε να προσφέρει εκείνος ο ΠΑΟΚ, αλλά και επίσης σπάνιου συναδελφικού ήθους μεταξύ συναθλητών. Μια φωτογραφία μάς έδεσε διά παντός ιστορικά με τον Καψή. Κάθε φορά που τη βλέπω, θυμάμαι με συγκίνηση εκείνο το μεγάλο ματς.

Ο Γιώργος Κούδας με τον Μιχάλη Παππού το 2019.

Η φωτογραφία αυτή, είπε πολλά χρόνια αργότερα με αρκετή δόση μετριοφροσύνης ο Μιχάλης Παππούς, «δεν ήταν θέμα τεχνικής του φωτογράφου αλλά θέμα ετοιμότητας. Ο Κούδας εκείνη την εποχή έκανε τα... τρελά του και κάθε φορά που έπαιρνε τη μπάλα, βρισκόμουν σε πλήρη εγρήγορση. Όλο και κάτι θα επινοούσε για να μας... δώσει το “θέμα”. Εκείνη τη στιγμή ήμουν δίπλα στο δοκάρι από την πλευρά της εστίας του ΠΑΟ. Ένα κλικ την κατάλληλη στιγμή κι αυτό ήταν όλο».

«Ο ίδιος ο Καψής δήλωσε αργότερα πως σύμφωνα με το πώς σφύριζαν τότε οι διαιτητές αλλά και σήμερα ακόμα, αν έκανε τάκλιν, πιθανόν ούτε φάουλ δεν θα καταλογιζόταν. Υπήρχε όμως ο κίνδυνος να με χτυπήσει. Προτίμησε, λοιπόν, να με πιάσει με τα χέρια και μάλιστα από πίσω και έτσι να με ανακόψει με τρόπο που και το πρεστίζ του «μείωνε» αλλά και φάουλ δεχόταν. Ίσως και κάρτα».

Είπε ο Καψής: «Τον Κούδα τον σέβεσαι για το θέαμα που προσφέρει, δεν τον ρίχνεις στο χορτάρι. Ποτέ δεν θα γινόμουν η αιτία για τραυματισμό του Γιώργου».

Εκείνο τον καιρό ο ανταγωνισμός ήταν πολύ σκληρός στην κορυφή του ελληνικού ποδοσφαίρου. Διεξαγόταν σε υψηλό επίπεδο. Δεν είναι σωστό να λέμε πως επειδή ο ΠΑΟΚ ευτύχησε να έχει καλούς παίκτες, καλό προπονητή και να φτιάξει μεγάλη ομάδα, όλοι οι άλλοι ήταν της «σειράς». Τότε στα 1973 μπορεί δικαιολογημένα να νιώσαμε πως η διαιτησία, όπως σ’ εκείνο το ματς στο Καραϊσκάκη με τον Φακή, μας στέρησε τον τίτλο, αλλά τούτο δεν σημαίνει πως οι άλλοι δεν είχαν καλές ομάδες.

…Ίσχυε σε μεγάλο βαθμό, με όποια ομάδα κι αν έπαιζες, ότι η αξία του αντιπάλου δίνει δόξα στον νικητή. Ειδικά στο πρωτάθλημα 1972-73, στο οποίο για πολλούς φιλάθλους σε όλη την Ελλάδα ο «ηθικός νικητής» ήταν ο ΠΑΟΚ, αντιλαμβάνεστε το ποιοτικό μέγεθος της ομάδας μας».

Ο Μιχάλης Παππούς

Ο Μιχάλης Παππούς γεννήθηκε στις Σέρρες το 1945 και έπιασε μηχανή στα χέρια του σε ηλικία 11 ετών. Εργάστηκε τα καλοκαιρία σε διάφορα φωτογραφεία της γενέθλιας πόλης του πριν έλθει το 1968 στη Θεσσαλονίκη για να γίνει ένας από τους πιο σημαντικούς της φωτορεπόρτερ, ένας αυθεντικός «αυτόπτης μάρτυρας» γεγονότων που σφράγισαν την σύγχρονη πολιτική ιστορία, αλλά και καθημερινών στιγμιότυπων που γεννά η πόλη με τα χιλιάδες πρόσωπα.

Και το παράπονό του:

«Άλλαξα πολλές μηχανές, αλλά αυτό που με πόνεσε είναι που μου έκλεψαν από το εξοχικό σε μια διάρρηξη, την φωτογραφική μηχανή με την οποία έβγαλα τη φωτογραφία του Κούδα με τον Καψή. Την Asahi Pentax».

Το εξώφυλλο του λευκώματος «Ο ΠΑΟΚ του '70 με τον φακό του Μιχάλη Παππού».