Η σημερινή παγκόσμια ημέρα της διατροφής (16 Οκτωβρίου) μάς φέρνει σε επαφή με πολλά σύγχρονα διατροφικά σκάνδαλα. Η αύξηση των πληθυσμών, η έντονη ανάγκη για ανταγωνιστική κάθοδο των τιμών, οι φθηνές πρώτες ύλες, η χρήση υπερβολικών ποσοτήτων αλατιού, καρυκευμάτων και  λιπαρών για να κάνουν πιο ηδονική τη γεύση των φαγητών είναι πια θέματα καθημερινά. Οι έλεγχοι εκ των πραγμάτων είναι ανεπαρκείς, γιατί απαιτούνται εκατονταπλάσιοι ειδικοί μηχανισμοί, άπειρες χημικές αναλύσεις, για να καταλάβουμε, να μάθουμε, να νιώσουμε τι ακριβώς τρώμε.  Ειδικά πολλές διατροφικές παραβάσεις γίνονται σε περιπτώσεις fast food, όπου τα πάντα συγκαλύπτονται και η ποιότητα των γευμάτων είναι μη στανταρισμένη πλην εξαιρέσεων βεβαίως.

Στην πόλη μας κυκλοφορεί από στόμα σε στόμα πως ορισμένα (έστω λίγα) μαγαζιά επιχειρούν να κρατήσουν χωρίς αλλοίωση τον παραδοσιακό γύρο ραντίζοντάς τον με …   φορμόλη. Δεκάδες μικρού και μεγάλου μήκους (δείτε πολλά στο youtube) ντοκιμαντέρ επιχειρούν να μας διαφωτίσουν για το τι ακριβώς συμβαίνει.

Πέρα απ’ αυτά, πέρα από τα κατεψυγμένα τρόφιμα (απόλυτα υγιή), επικίνδυνα όταν αποψύχονται και επαναψύχονται, πέρα από τις σαλμονέλες στα κοτόπουλα και τα κολοβακτηρίδια στα παγωτά υπάρχουν και άλλα πεδία: Τα συντηρητικά, μεταξύ των οποίων μερικά είναι άκρως επικίνδυνα, προκαλούν αλλεργίες και σε μακροχρόνια χρήση καρκίνο. Τα μεταλλαγμένα τρόφιμα έχουν περάσει πλέον στη ζωή μας. Και εδώ το θέμα παραμένει αδιευκρίνιστο. Η χρήση αντιβιοτικών και άλλων ουσιών σίγουρα προκαλεί μεγάλα προβλήματα στον ανθρώπινο οργανισμό.  Η κακή διατροφή, πέρα από αβιταμίνωση, προκαλεί παχυσαρκία είτε, στην καλύτερη περίπτωση, δημιουργεί υπέρβαρους εφήβους με αρτηριακή πίεση πάνω από 15, ενώ η αυξημένη χοληστερόλη είναι πλέον μια συνηθισμένη περίπτωση.

Το εντυπωσιακό, αμερικανικό ντοκιμαντέρ Super size me (2004) που προτάθηκε  για Όσκαρ ήταν το αποτέλεσμα μιας προσωπικής έρευνας με μεγάλο προσωπικό κόστος. Ο σκηνοθέτης κατανάλωνε για ένα μήνα κάθε ημέρα τρία γεύματα σε γνωστή αλυσίδα fast food. Το αποτέλεσμα, πέρα από τα πολλά κιλά που έβαλε, γνώρισε πτώση των μαλλιών, είχε αρνητική επιρροή στη λίμπιντο και έπαθε ..  κατάθλιψη.

Εξαιρετικό και το γερμανικό ντοκιμαντέρ Ο άρτος ημών ο επιούσιος (2005) άκρως αποκαλυπτικό για το τι συμβαίνει με τη διατροφή. Ωστόσο, πέρα από τις πολλές ταινίες τεκμηρίωσης, οι μυθοπλασίες του σινεμά μάς αφηγήθηκαν πολλές φορές τρομακτικές ιστορίες. Στη Νέα Υόρκη, έτος 2022 ο Ρίτσαρντ Φλάισερ έδειξε πως η τροφή του μέλλοντος παράγεται  από ανθρώπινο κρέας νεκρών. Στην «κατάμαυρη», γαλλική κωμωδία των Ζενέ και Καρό Delicatessen οι λιχουδιές προέρχονται και πάλι από ανθρώπινο κρέας. Όσο για τον Μάγειρα, τον κλέφτη, τη γυναίκα του και τον εραστή της εντυπωσιάζει και σοκάρει το σερβίρισμα μιας τεράστιας πιατέλας με έναν ψημένο… άνθρωπο.  Φυσικά ήδη ο Γκοντάρ από το '60 στο Week end μίλησε για κανιβαλισμό.

Ζούμε σ’ έναν τενεκεδένιο πολιτισμό σκουπιδιών, που χαρακτηρίζεται από υπερβολή στην κατανάλωση, φυσικά σε ό,τι αφορά στις ευημερούσες δυτικές κοινωνίες. Το επεσήμαναν πολλοί φιλόσοφοι του σινεμά.  Στα 1970 ξεσπάει σκάνδαλο στο φεστιβάλ των Καννών, όταν ο Ιταλός Μάρκο Φεράρι παρουσιάζει το γνωστό και πληθωρικό Μεγάλο φαγοπότι. Μια ομάδα φίλων που έχουν φθάσει σε τρομερά  αδιέξοδα αυτοκτονούν με φαγητό, τρώγοντας για μέρες ακατάπαυστα. Και ο Μπουνιουέλ στην οσκαρική ταινία του Η διακριτική γοητεία της μπουρζουαζίας θα δείξει πως κάποιοι μεγαλοαστοί, ενώ συνέχεια κάθονται στο τραπέζι για γεύμα ή δείπνο, κάτι το διακόπτει. Ο μέγας σκηνοθέτης εδώ υπαινίσσεται πως δεν αρκεί μόνο η αφθονία όταν έχει ανασταλεί η διαδικασία της τελετής των γευμάτων.

Κι αν όλα αυτά σάς έχουν τρομάξει δικαιολογημένα, καλό θα ήταν να ρίξουμε και μια ματιά σ’ εκείνα τα φιλμ που προτείνουν τα γεύματα ως μικρές τελετές επανένωσης φίλου, αγάπης. Η ευδαιμονία της ψυχής να δένει με την ψυχική ισορροπία. Υπάρχουν πάρα πολλά φιλμ με κλασικότερο ίσως το μινιμαλιστικό, ραφινάτο, ντελικάτο Η γιορτή της Μπαμπέτ με την Στέφαν Όντρου. Ένα κινούμενο σκίτσο, ο Ρατατούης, είναι ό,τι καλύτερο είδαμε τα τελευταία χρόνια. Εκπληκτικό φινάλε σε ένα καρτούν που αναδεικνύει την επιθυμία του μάγειρα να αποδώσει ευδαιμονία σ’ όσους δοκιμάσουν τα εδέσματά του. Δεν θα ξεχάσω το Βατέλ (με τον Ζεράρ Ντεπαρντιέ στο βασικό ρόλο) μια πραγματική ιστορία όπου ένας έξοχος μάγειρας αυτοκτόνησε από φιλοτιμία.

Το Τζούλι και Τζούλια έχει να κάνει με βιβλία μαγειρικής και συνταγές, ενώ το έξοχο διακριτικό, υπαινιχτικό και τόσο ανθρώπινο Πλαγίως του Αλεξάντερ Πέιν ασχολείται ιδίως με τη γευσιγνωσία στο κρασί. Εξαιρετική ως υπεύθυνη εστιατορίου η Κάθριν Ζέτα Τζόουνς στο Έχετε κάνει κράτηση; (ριμέικ γερμανικού φιλμ), ενώ ο Αλ Πατσίνο είναι ένας τέλειος μάγειρας εστιατορίου στο Φράνκι και Τζόνι δίπλα στη Μισέλ Φάιφερ.

Αν ψάχνετε για παράδοξες γευστικές συνταγές ο Τζον Άβνετ σας στέλνει τη γνωστή ταινία του Πράσινες τηγανητές ντομάτες. Ο Λουί Ντε Φινές ήταν υπέροχος ως υπεύθυνος εστιατορίου στον Αρχιμάγειρα του Γκραντ Οτέλ, ενώ πρόσφατα είδαμε την επίσης γαλλική ταινία Ο σεφ και ο σεφ του με τον Ζακ Ρενό. Στο φιλμ θαυμάσαμε και μερικές πολύ γοητευτικές παρασκευές εδεσμάτων.

Από τη Γαλλία μάς έρχεται η έξοχη κωμωδία Το δείπνο των ηλιθίων, που έγινε και αμερικανικό ριμέικ. Ο Αγκ Λι μας έδειξε  πολύ φαγητό στο Φαΐ, πιοτό, αρσενικό, θηλυκό. Και φυσικά εκτός από εδέσματα υπάρχουν και οι λάτρεις των γλυκών. Οι πιο φανατικοί είναι οι καταναλωτές σοκολάτας. Γυρίστηκαν αρκετές ταινίες πάνω στη σοκολάτα. Αγαπήθηκε το Chocolat του Λάσε Χάλστρομ με τους Ζιλιέτ Μπινός και Τζόνι Ντεπ. Ο τελευταίος επίσης πρωταγωνιστούσε στο Ο Τσάρλι και το εργοστάσιο σοκολάτας του Τιμ Μπάρτον. Εδώ και χρόνια από το Μεξικό μάς είχε έλθει το Σοκολάτα σε καυτό νερό με σαφείς, ερωτικούς υπαινιγμούς.

Αναρίθμητα φιλμ διαθέτουν αναφορές σε λουκούλλεια γεύματα, συνταγές και υπερκατανάλωση τροφίμων και ποτών. Ειδικά όσα αφορούν στην αρχαία Ρώμη διαθέτουν αυτά τα στοιχεία που παραπέμπουν σε κραιπάλη. Φυσικά και πολλές ελληνικές ταινίες μάς έχουν δείξει γεύματα. Εξαιρετικά πολίτικα φαγητά (τηγανητοί κεφτέδες, και άλλα) στην Πολίτικη κουζίνα.  Ωστόσο, η απόλυτη ελληνική ταινία για τη μαγειρική έχει ως τίτλο το Είναι ο Θεός μάγειρας; και διατρέχεται από γεύματα και επιθυμίες.