Διαδώθηκαν και αγαπήθηκαν πολύ τα τελευταία χρόνια μέσα από το διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Τα μιμίδια (αγγλικά: memes) είναι παντού και είναι ιδιαιτέρως δημοφιλή, συχνά δε μας κάνουν να γελάμε και να αναγνωρίζουμε πολλά στοιχεία του εαυτού μας σε αυτά.

Πόσοι όμως από εμάς γνωρίζουμε ακριβώς την έννοιά τους;

Τα memes (προφέρονται μιμς στα αγγλικά) είναι οι θεμελιώδεις μονάδες – φορείς πολιτισμικής κληρονομιάς. Τα τραγούδια, οι τρόποι συμπεριφοράς μας, η μόδα, οι επιστημονικές ιδέες, οι θρησκευτικές πεποιθήσεις και οι δοξασίες ενός λαού, ακόμη και τα ανέκδοτα, όλα αυτά που μεταδίδονται από άτομο σε άτομο είναι τα μιμίδια.

Πρόκειται δηλαδή για μια μονάδα πολιτισμικής μεταβίβασης, μια μονάδα μίμησης που περιλαμβάνει πληροφορίες οι οποίες μεταφέρονται συνειδητά ή ασυνείδητα από άνθρωπο σε άνθρωπο.

Ο όρος meme χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον βιολόγο Ρίτσαρντ Ντόκινς στο βιβλίο του «Το Εγωιστικό Γονίδιο» (1976) για να περιγράψει μια μονάδα πολιτισμού, η οποία μεταβιβάζεται από έναν άνθρωπο σε άλλο, μέσω της μίμησης. Με την εμφάνιση του διαδικτύου, η λέξη meme άρχισε να χρησιμοποιείται για να περιγράψει οτιδήποτε μπορούσε να εξαπλωθεί ραγδαία στον κυβερνοχώρο, όπως ένα βίντεο ή μία εικόνα. Τα memes εμφανίζονται και εξαφανίζονται σε χρόνο-ρεκόρ, καθορίζουν μόδες και αλλάζουν τον τρόπο που επικοινωνούμε μεταξύ μας.

Τώρα, το On Line 22^ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης μας μυεί στην… κινηματογραφική εκδοχή των memes μέσα από ένα αφιέρωμα που αποτελείται από πέντε ταινίες, αιχμηρές, πολιτικές ή ακόμη και χιουμοριστικές, οι οποίες αναφέρονται στο φαινόμενο. Ταινίες τεκμηρίωσης για ηχογραφήσεις και βίντεο που προκάλεσαν αίσθηση, για ατάκες και εικόνες που έγιναν viral, για memes που ξέφυγαν από τις προσθέσεις του δημιουργού τους και πρόσωπα που έγιναν διάσημα, καταγράφοντας παράλληλα τις αρνητικές συνέπειες της διάδοσης των memes περιλαμβάνει το αφιέρωμα.

Παράλληλα, τον τόνο των… memes δίνει και μια ζωντανή κι ανοιχτή διαδικτυακή συζήτηση, που θα πραγματοποιηθεί αύριο Τετάρτη στις 8μμ. Στο πλαίσιό της ο σκηνοθέτης του «The Story of Technoviking», Ματίας Φριτς, ο αντιπρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου Γιάννης Ιωαννίδης και οι The Real Ancient Memes διερευνούν το φαινόμενο αλλά και τις συνέπειες των memes, από την καθημερινή μας δόση γέλιου, ως τα όρια των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την παραβίασή τους. Τη συζήτηση συντονίζει o Γιάννης Παλαβός και θα παρουσιαστεί στο κανάλι του Φεστιβάλ στο YouTube (youtube.com/user/filmfestivalgr).

Αναλυτικά οι ταινίες που παρουσιάζονται στο αφιέρωμα:

Jawline της Liza Mandelup, 2019

Το ντοκιμαντέρ ρίχνει μια ματιά στο τι σημαίνει για έναν έφηβο να γίνεται σταρ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ο 16χρονος Όστιν Τέστερ αισθάνεται εγκλωβισμένος στη μικρή κωμόπολη που μένει. Στο διαδίκτυο, όμως, τον λατρεύουν χιλιάδες νεαρές κοπέλες, επιζητώντας την προσοχή του. Το Jawline μάς μεταφέρει στον διαδικτυακό αυτόν κόσμο, καθώς ένας μάνατζερ έρχεται σε επαφή με τον νεαρό και υπόσχεται να κάνει πραγματικότητα τα όνειρά του.

Shut Up Little Man του Matthew Bates, 2011
Όταν δύο φίλοι ηχογραφούν τους καβγάδες των φωνακλάδων γειτόνων τους, το 1987, στην προ-διαδικτυακή εποχή, δημιουργούν άθελά τους ένα από τα πρώτα viral φαινόμενα της ποπ κουλτούρας. Το ντοκιμαντέρ του Matthew Bates εξερευνά με αστείο και συγκινητικό τρόπο τα δυσδιάκριτα όρια ανάμεσα στην ιδιωτικότητα, την τέχνη και την εκμετάλλευση.

Winnebago Man: The Angriest Man in The World του Ben Steinbauer, 2009

Η πραγματική ιστορία ενός από τα πιο διάσημα βίντεο που έχουν κυκλοφορήσει στο διαδίκτυο. Ένας νεαρός κινηματογραφιστής αναζητά τον θρυλικό «Winnebago Man», έναν οργισμένο πωλητή τροχόσπιτων. Ανακαλύπτει έναν εύστροφο ηλικιωμένο που ζει μια μοναχική ζωή στο βουνό. Τι γίνεται, όμως, όταν διαπιστώνει πως είναι πολύ πιο συμπαθητικός από ό,τι περίμενε; Μια αστεία και απρόσμενα λυτρωτική ιστορία για το πώς ένας ανυποψίαστος άνδρας αντιδρά στην αναπάντεχη φήμη.

The Meme Machine: What Happens When the Internet Chooses You του Mat Hames, 2016

Μπορεί κάποιος να κατασκευάσει ένα meme; Πώς είναι να γίνεσαι ο ίδιος meme; Ένα ντοκιμαντέρ που εξερευνά την προέλευση των memes, μέσα από συνεντεύξεις με γλωσσολόγους, επιστήμονες και ανθρώπους που η εικόνα τους έγινε viral στο Διαδίκτυο.

The Story Of Technoviking του Matthias Fritsch, 2015

Ένας άνδρας χορεύει σε μία παρέλαση. Η κάμερα καταγράφει τις κινήσεις του και η μορφή του εμφανίζεται στο διαδίκτυο, εμπνέοντας έναν καλλιτέχνη. Από εκείνη τη στιγμή, το πρόσωπό του γίνεται διάσημο. Ποια είναι τα όρια ανάμεσα στην ελευθερία της τέχνης και το δικαίωμα στον ιδιωτικό βίο; Το ντοκιμαντέρ για το meme Technoviking ρίχνει μια διεισδυτική ματιά σε μια υπόθεση που κατέληξε στα δικαστήρια.