Το διαχρονικό έργο «1984» του Τζωρτζ Όργουέλ ανεβάζει στη Θεσσαλονίκη η θεατρική ομάδα Ars Moriendi σε σκηνοθεσία Θάνου Νίκα. Η παράσταση, που προβλήθηκε πρώτη φορά στην Ανοιχτή Θεατρική Σκηνή της πόλης τον προηγούμενο μήνα, θα ανέβει για ακόμα δύο παραστάσεις στο Artbox Fargani, τη Δευτέρα 20 και την Τρίτη 21 Μαΐου. Με αφορμή το έργο, ο σκηνοθέτης μιλά στη «ΜτΚ» για τη διαχρονικότητα του έργου, τον σύγχρονο Μεγάλο Αδελφό, την πολιτική ορθότητα αλλά και την Θεσσαλονίκη ως θεατρικό πεδίο.

Για το «1984», ο σκηνοθέτης εξηγεί είναι ένα έργο με το οποίο ο ίδιος «φλέρταρε» για πολλά χρόνια και «τώρα ήρθε η ώρα του». Με αναφορές στον Μπίχνερ και τη Σάρα Κέιν, ο κ. Νίκας δημιουργεί μια διαλεκτική ανάμεσα στα κείμενα, διατηρώντας μια απόσταση από την οργουελική δυστοπία. «Δεν χρειαζόμαστε κανέναν Μεγάλο Αδελφό να μας επιτηρήσει, μόνοι μας θα παραδώσουμε την ελευθερία μας» λέει χαρακτηριστικά.

«Ο Μεγάλος Αδελφός είμαστε εμείς οι ίδιοι»

«Καταρχήν ο Μεγάλος Αδελφός είμαστε εμείς οι ίδιοι. Όλοι παρακολουθούμε τους άλλους μέσω των κοινωνικών δικτύων. Ολόκληρο το ψηφιακό μας αποτύπωμα, τα data μας, μπορούν να δοθούν σε εταιρίες, ξέρουν τι θα φας, που θα πας, ποιον θα συναντήσεις. Εμείς το τροφοδοτούμε αυτό. Βλέπεις ένα γεγονός, πόσοι θα το κοιτάνε και πόσοι θα το βγάζουν βίντεο; Εμείς παρακολουθούμε, εμείς χαζεύουμε όλη μέρα τους άλλους, μόνοι μας την ταΐζουμε τη μηχανή. Αυτή είναι απλά ένας αλγόριθμος που μεγαλώνει. Ο έλεγχος έχει να κάνει καθαρά με την κατεύθυνση, σε επίπεδο κατανάλωσης πάντα. Δεν πιστεύω ότι θα έρθει ποτέ ένας δικτάτορας για να μας υποτάξει, δεν θα χρειαστεί: δύο ώρες έπεσε το facebook και όλοι έπαθαν πανικό. Φαντάζεσαι να έπεφτε για κανέναν μήνα; 

Η καταστροφή του κόσμου! Δεν φταίει η πλατφόρμα αλλά η σχέση μας με αυτήν η οποία πλέον ταυτίζεται με τη σχέση που έχεις με τον εαυτό σου: Ποιος φαντασιώνεσαι ότι είσαι και ποιος είσαι πραγματικά», σημειώνει ο σκηνοθέτης και προσθέτει πως «η ψευδαίσθηση που σου δίνει ένα τέτοιο μέσο είναι ξεκάθαρη, μπορείς να είσαι κάποιος άλλος και πολλές φορές το πιστεύεις κιόλας: εκεί αρχίζουν οι νευρώσεις, οι απογοητεύσεις, η κατάθλιψη, εκεί αρχίζει να παύει η σχέση των ανθρώπων να είναι αναλογική. 

Ο κόσμος όπως και οι βασανιστές μας, είναι πρώτα μέσα στο μυαλό μας. Μπορείς να ζήσεις κάτι που να είναι μόνο δικό σου; ζήστο, μην ανταλλάσσεις μονίμως το παρόν για ένα μέλλον. Το πρώτο πράγμα που κατασκευάζουν οι άνθρωποι είναι ο εχθρός. Όλες οι ιδεολογίες, οι σέχτες, οι ομάδες, εχθρούς κατασκευάζουν. Είναι η πρώτη συνθήκη που χρειάζεται για να υπάρξει ένα απολυταρχικό σύστημα. Χρειαζόμαστε έναν εχθρό για να φταίει αυτός και όχι εμείς. Ζούμε το θρίαμβο του ατομικισμού , η εποχή αυτή έχει καταφέρει το εξής αμίμητο: οι ίδιοι να κρατάμε το μαστίγιο και το καρότο. Και αυτό να το θεωρούμε εξέλιξη».

Όπως εξηγεί ο σκηνοθέτης, με το «1984» δεν ήθελε να κάνει μια διδακτική παράσταση. «Ο θεατής δεν είναι κουτός, δεν πρέπει να τον αντιμετωπίζουμε έτσι. Το θέατρο δεν έχει να διδάξει κάτι, μόνο να θέσει ερωτήματα. Από το 1949 που κυκλοφόρησε μέχρι σήμερα, το έργο έχει χρησιμοποιηθεί ως μανιφέστο, ως εγχειρίδιο, ως οδηγός προπαγάνδας. Κοιτάζει την ανθρώπινη ψυχή, αντιλαμβάνεται ότι ακόμα και οι σχέσεις των ανθρώπων είναι μια πολιτική πράξη» τονίζει χαρακτηριστικά.

«Η πολιτική ορθότητα είναι πολύ επικίνδυνη»

Ο κ. Νίκας εξηγεί επίσης πως ένα άλλο δείγμα απολυταρχισμού είναι ο περιορισμός της γλώσσας που συνεπάγεται με τον περιορισμό της σκέψης. «Η γλώσσα είναι πολύ συγκεκριμένη αυτή τη στιγμή, η λογοκρισία είναι παντού. Έκαναν cancel τον Όμηρο και τον Σαίξπηρ. Είναι δυνατόν;» αναρωτιέται.

«Ο φασισμός ξεκινάει από τη γλώσσα, και γι’ αυτό η πολιτική ορθότητα είναι πολύ επικίνδυνη, δημιουργεί έναν υφέρποντα φασισμό. Η ευγένεια, η ευθύτητα και ο τρόπος με τον οποίο θα αλληλεπιδράσεις με τους ανθρώπους είναι αστικός πολιτισμός. Δεν χρειάζεσαι την πολιτική ορθότητα για να είσαι ευγενικός, για να αποδεχτείς τους συνανθρώπους σου. Είναι κανόνες στοιχειώδους αστικής ευγένειας. Η πολιτική ορθότητα δεν είναι παρά μια νέα πολεμική με πρόσχημα, όπως όλες οι φασίζουσες συμπεριφορές. Ο φασισμός είναι νοοτροπία πρώτα απ’ όλα η οποία αφορά το κατά πόσο επιτρέπεις στον άλλον να έχει διαφορετική γνώμη. Ο ανθρωπισμός δεν γίνεται με το στανιό» προσθέτει.

Τέλος, σε ό,τι αφορά την θεατρική σκηνή στη Θεσσαλονίκη, ο κ. Νίκας επισημαίνει ότι βλέπει πολλές ομάδες και αυτό είναι πολύ ελπιδοφόρο αλλά δεν είναι αισιόδοξος για το μέλλον τους στην πόλη. «Το έχω ξαναδεί, οι περισσότεροι θα φύγουν τι θα κάνουν; Ποιος θα ζήσει και θα δημιουργήσει σε μια πόλη χωρίς υποδομές και χωρίς όσμωση; Είναι δυνατόν σε μια πόλη που έχει μεγάλο πρόβλημα με τους θεατρικούς χώρους να υπάρχουν κλειστά θέατρα;» διερωτάται. Ο ίδιος παραδέχεται ότι συμβουλεύει τους μαθητές του να φύγουν από τη Θεσσαλονίκη. «Έχουμε πέντε δραματικές σχολές που κάθε χρόνο βγάζουν αποφοίτους θεάτρου, που θα πάνε όλοι αυτοί; Θα μείνει η μαγιά στην πόλη; Θα μπορέσει η Θεσσαλονίκη να καρπωθεί τη δημιουργία ή θα είναι άλλη μια φορά ‘βατήρας’ για την Αθήνα; Θέλει χώρους μα πάνω από όλα πολιτική βούληση. Εγώ θα είχα φύγει αν δεν είχα την κόρη μου εδώ και δεν αποκλείω ότι μπορεί να το κάνω στο μέλλον. Εδώ δεν υπάρχει ανταγωνισμός, δεν υπάρχει ελεύθερη αγορά και εντέλει δεν έχουμε θεατρική ταυτότητα σαν πόλη» καταλήγει.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

«1984» στο Artbox Fargani, Αγίου Παντελεήμονος 10

Ημερομηνίες: 20-21 Μαΐου στις 21:30