Αποτελεί αναμφίβολα ένα από τα ισχυρότερα brand name στον χώρο της τέχνης διεθνώς. Πολλοί έχουν γράψει για το έργο του, άλλοι τόσοι έχουν μιλήσει για τη ζωή του, ενώ όσα μας κληροδότησε συζητιούνται μέχρι και σήμερα. Ωστόσο, ο Πάμπλο Πικάσο δεν φιλοτέχνησε μόνο τις γνωστές του δημιουργίες όπως τη «Γκερνίκα» ή τις «Δεσποινίδες της Αβινιόν», αλλά έχει στο ενεργητικό του ένα πολυδιάστατο έργο, μέρος του οποίου παραμένει σχεδόν άγνωστο στο ευρύ κοινό.

Τώρα, μια μεγάλη έκθεση που πραγματοποιείται στο πλαίσιο του προγράμματος του MOMus – Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης – Συλλογή Κωστάκη (Μονή Λαζαριστών) φέρνει στο φως την πολιτική διάσταση της προσωπικότητάς του, αλλά και του εικαστικού χαρακτήρα του.

Συνολικά 100 έργα, μικρά σχέδια ταύρων, ταυρομάχων, πικαδόρων ή άλλες σκηνές της αρένας, η αγάπη για τη Μεσόγειο, η αγάπη για τη νοσταλγία για την πατρίδα, η αλληλεγγύη για τον συναγωνιστή και τον (συν)εξόριστο συμπατριώτη, όλα μέσα από την πολύχρονη αλληλογραφία του ίδιου του καλλιτέχνη με τον φίλο του Eugenio Arias αποτελούν τους βασικούς άξονες της παρουσίασης με τίτλο «Pablo Picasso: Εξορία και Νοσταλγία». Ανάμεσα σε αυτά και μια λιθογραφία για το όνειρο και το ψέμα του Φράνκο, η οποία συνοδεύεται από ένα χειρόγραφο ποίημα του καλλιτέχνη, μεταφρασμένο στα ελληνικά.

Ταύρος, Παρίσι, 2 Ιανουαρίου 1946

Λιθογραφία, 32,6 x 44,4 εκ.

Προέλευση: Casa Natal Picasso, Μάλαγα

© Succession Picasso 2024

Μια πολύχρονη και πολυδιάστατη φιλία

Σημαντικό είναι ότι πολλά από τα έργα παρουσιάζονται για πρώτη φορά διεθνώς, εκτός της γενέτειρας του δημιουργού. Η έκθεση επικεντρώνεται στην πολύχρονη και πολυδιάστατη φιλία του Πάμπλο Πικάσο με τον κουρέα και φίλο του Eugenio Arias, που ήταν εξόριστος αντιστασιακός. Μέσα από την αλληλογραφία τους παίρνουμε πληροφορίες για την ταραχώδη περίοδο του εμφυλίου πολέμου της Ισπανίας, αλλά και τη μετέπειτα εποχή (1936-1952) όπως οι δεσμοί με τη γαλλική αντίσταση και το παράνομο Κομμουνιστικό Κόμμα της χώρας. «Δεν έχουμε τη δυνατότητα να εκθέσουμε έργα του Πικάσο με τεράστια ασφαλιστική αξία γιατί το κόστος θα ήταν δυσβάσταχτο για εμάς. Αλλά αυτό δεν είναι και το ζητούμενο. Αυτό που επιλέξαμε και μας άρεσε όλους είναι μια γνωστή ιστορία, η οποία όμως δεν έχει παρουσιαστεί ποτέ έξω από τη Μάλαγα. Η ενότητα που σχετίζεται με αυτή την αλληλογραφία, η οποία δεν είναι μόνο αυτό αφού οι δύο άνδρες συναντιόντουσαν, χαρακτηρίζεται από ένα πνεύμα χιούμορ και νοσταλγίας. Περιλαμβάνει δε πολλές πολιτικές συζητήσεις για την κατάσταση στην Ισπανία, για τον Φράνκο, για την αντίσταση. Και οι δύο ήταν μέλη του Κομμουνιστικού Κόμματος. Ο Πικάσο ήταν μέλος του ΚΚΕ της Γαλλίας», λέει στη «ΜτΚ» η διευθύντρια του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης Μαρία Τσαντσάνογλου, που έχει και τον συντονισμό της έκθεσης.

photo-David Douglas Duncan

Ο Eugenio Arias με τον Pablo Picasso στο κουρείο La Californie, και την Jacqueline Roque (1957). Photo: David Douglas Duncan.

© Succession Picasso 2024

Μέσα από αυτήν αναδεικνύεται πώς δύο άνθρωποι που ήταν τελείως διαφορετικοί μεταξύ τους, ένας κουρέας και ένας αναγνωρισμένος και διάσημος καλλιτέχνης ανέπτυξαν μια πάρα πολύ στενή φιλία. «Η έκθεση δεν καταγράφει μόνο τη σχέση αυτή αλλά και τον τρόπο που οι δυο τους μιλούν για την πατρίδα τους αναφερόμενοι στις ταυρομαχίες που ήταν ένα αγαπημένο θέμα και για τους δύο, αλλά και το σύμβολο της Ισπανίας- ο Πικάσο τις λάτρευε. Διαβάζουν μια φιλομοναρχική ακροδεξιά σχεδόν εφημερίδα της εποχής, σχολιάζουν», σημειώνει η Μαρία Τσαντσάνογλου.

Το πορτρέτο του Νίκου Μπελογιάννη και τα ποιήματα

Τις μικρές ζωγραφιές που δημιουργεί ο Πικάσο τις αφιερώνει par Arias (Για τον Αρίας). Παράλληλα, ο δεύτερος γράφει κάποιες φράσεις, κάποια τσιτάτα για τον σπουδαίο καλλιτέχνη. Μέσα από όλο αυτό ο επισκέπτης της έκθεσης μπορεί παράλληλα να διαπιστώσει ευρύτερα το ενδιαφέρον του Πικάσο για την αντίσταση στις δικτατορίες. Είναι η εποχή που ο ίδιος φιλοτεχνεί το πορτρέτο του Νίκου Μπελογιάννη (στην έκθεση θα υπάρχει λιθογραφία του), ενώ γράφει και ένα ποίημα για εκείνον. «Μεταφράζουμε για πρώτη φορά ποιήματα του Πικάσο, γιατί στην Ελλάδα τουλάχιστον δεν είναι γνωστό ότι έγραφε ποιήματα. Ήταν ένας σουρεαλιστής ποιητής. Μας τα μετέφρασε η Άνδρη Μιχαήλ από την Κύπρο που είναι ειδική στα γραπτά του Πικάσο και έτσι έχουμε για πρώτη φορά ποιήματα του Πικάσο στα ελληνικά», επισημαίνει η Μαρία Τσαντσάνογλου.

Όλα αυτά τα έργα του ο Πικάσο τα χαρίζει στον Αρίας. Όταν εκείνος πεθαίνει η οικογένειά του τα συγκεντρώνει και τα δωρίζει στο Μουσείο Πικάσο στη Μάλαγα. Μάλιστα, στη Θεσσαλονίκη παρούσα θα είναι η εκπρόσωπος της οικογένειας, Μαντλίν Αρίας.

Προφίλ ταύρου και τρεις ταύροι

Mougins, πιθανότατα τέλη Μαρτίου 1964

Μαρκαδόρος σε εφημερίδα

32 x 23 εκ.

Στο άνω περιθώριο, «PARA Arias»

Προέλευση: ARIAS

© Succession Picasso 2024

Η στρατηγική σημασία της έκθεσης για το MOMus

Με την έκθεση αυτή εκπληρώνεται και ένα πολύ σοβαρό μέρος του ρόλου των πολιτιστικών οργανισμών, το οποίο συνίσταται στον παιδευτικό τους χαρακτήρα και στο χρέος που έχουν να γνωρίζουν στο κοινό άγνωστες πτυχές της ιστορίας της τέχνης που υπηρετούν.

Μάλιστα, σε αυτή την περίπτωση το όφελος για το MOMus είναι πολλαπλάσιο, αφού η έκθεση αποτελεί συνδιοργάνωση με το Museo Casa Natal Picasso στη γενέτειρα του δημιουργού, τη Μάλαγα, και λειτουργεί «ανταλλακτικά», καθώς σηματοδοτεί την έναρξη της διεθνούς συνεργασίας του MOMus με τον Δημόσιο Οργανισμό Διοίκησης του Σπιτιού – Μουσείου Pablo Ruiz Picasso και Άλλων Μουσειακών και Πολιτιστικών Φορέων της Μάλαγα.

Έτσι ήδη 450 έργα της συλλογής Κωστάκη και άλλα 100 αντικείμενα αρχείου εκτίθενται με τίτλο «Ουτοπία και Πρωτοπορία. Ρωσική τέχνη στη συλλογή Κωστάκη του MOMus – Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης, στο μεγαλύτερο μέρος του χώρου αυτού, σε μια έκταση 3300 τμ.

Για το σκοπό αυτού του «διαλόγου», δύο νταλίκες με έργα της Συλλογής Κωστάκη ταξίδεψαν στη Μάλγαρα, ενώ στη Θεσσαλονίκη αναμένεται μια νταλίκα με το υλικό της έκθεσης Πικάσο. Όλα αυτά τηρώντας τα υψηλά μέτρα ασφαλείας που απαιτούνται σε τέτοιες περιπτώσεις, όπως κάνει γνωστό ο πρόεδρος του δσ του MOMus Επαμεινώνδας Χριστοφιλόπουλος.

Η γενικότερη συμφωνία συνεργασίας

Η συνεργασία έχει και οικονομικό όφελος για το υπερμουσείο της Θεσσαλονίκης, αφού πέρα από τα έργα ο ισπανικός οργανισμός καταβάλει στο MOMus και 350000 ευρώ. «Η Συλλογή Κωστάκη είχε πάντα αυτόν τον διεθνή χαρακτήρα. Είχε επαφές με μουσεία του εξωτερικού και κινητικότητα. Σε αυτή την περίπτωση δίνουμε κάτι πολύ σημαντικό και άρα θα πρέπει αυτό που θα επιστραφεί σε εμάς να έχει αντίστοιχη αξία. Πάντα είχαμε οικονομικά οφέλη, αλλά πλέον αυτό το βλέπουμε πιο συστηματικά. Επιθυμία μας είναι να μπορέσουμε να βρούμε τον τρόπο με τον οποίο θα εξαντλήσουμε τις συνεργασίες αυτές με όσο γίνεται μεγαλύτερο όφελος για τον οργανισμό. Νομίζω ότι η συγκεκριμένη συνεργασία είναι υπόδειγμα για κάτι τέτοιο», υπογραμμίζει ο πρόεδρος.

Χαρακτηριστικό είναι ότι η Μάλαγα, που παλαιότερα εθεωρείτο μια από τις πιο άσχημες πόλεις της Ισπανίας, έχει μέσα σε μια δεκαετία μεταμορφωθεί. Ο επισκέπτης μπορεί να βρει εκεί περίπου τριάντα μουσεία, τα δέκα εκ των οποίων είναι στη λίστα των καλύτερων της χώρας. Ένα από αυτά είναι και το συγκεκριμένο, όπου εκτίθενται τα έργα της Συλλογής Κωστάκη. «Υπήρχε παλαιότερα μια συμφωνία με το μουσείο της Αγίας Πετρούπολης για παρουσίαση εκθέσεων από εκεί. Ο πόλεμος δημιούργησε τεράστιο πρόβλημα γιατί πλέον δεν ‘εξάγουν’ οι Ρώσοι. Οπότε κάναμε μια γενικότερη συμφωνία συνεργασίας. Εμείς είμαστε από τα σημαντικότερα μουσεία στην Ευρώπη με τέχνη που προέρχεται από την πρώην Σοβιετική Ένωση», τονίζει ο πρόεδρος.

Προφίλ ταύρου και τρεις ταύροι

Mougins, πιθανότατα τέλη Μαρτίου 1964

Μαρκαδόρος σε εφημερίδα

32 x 23 εκ.

Στο άνω περιθώριο, «PARA Arias»

Προέλευση: ARIAS

© Succession Picasso 2024

Η κινητοποίηση όλων και τα πρακτικά οφέλη

Για την επίτευξη της συμφωνίας χρειάστηκαν αρκετά ταξίδια και συναντήσεις εκατέρωθεν. Τελικά, όλο αυτό κατέληξε στη μεγάλη αυτή παραγωγή για την οποία κινητοποιήθηκαν όλοι στο MOMus. «Είμαστε πολύ χαρούμενοι γιατί και το οικονομικό αντίκρισμα είναι πολύ σημαντικό για εμάς. Μάλιστα, είναι σαν να κλείνει ένας κύκλος γιατί μέσα από τη νέα έκθεση του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης (ΔΕΘ) πληροφορούμαστε ότι η πρώτη έκθεση με την οποία ήθελε να ανοίξει το τότε Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης ήταν μια έκθεση Πικάσο, το οποίο δεν επέτρεψαν οι τότε πολιτικές συνθήκες», λέει ο κ. Χριστοφιλόπουλος.

Για εκείνον η έκθεση Πικάσο είναι πολύ μεγάλης στρατηγικής σημασίας για τον οργανισμό. «Ανοίγουν πόρτες. Έχουμε μια μεγάλη χορηγία για τη συγκεκριμένη έκθεση. Μας βοηθάει να κάνουμε περισσότερο εσωστρεφή τον συγκεκριμένο χώρο του MOMus, που λόγω θεωρούμε ότι βρίσκεται σε μειονεκτική θέση λόγω της τοποθεσίας του. Με την ευκαιρία αυτής της έκθεσης ανοίγεται προς θεσμικούς φορείς, αλλά και προς την κοινωνία. Μπορεί δηλαδή να διαπιστώσει κανείς ότι δεν είναι όσο μακριά θεωρούμε αλλά από το κέντρο της πόλης και την Τσιμισκή απέχει σχεδόν πέντε λεπτά. Θεωρούμε και ελπίζουμε ότι η έκθεση θα πάει καλά και εμπορικά, σε επίπεδο επισκεψιμότητας», καταλήγει ο πρόεδρος.

Info

Έκθεση «Pablo Picasso: Εξορία και Νοσταλγία»

MOMus – Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης – Συλλογή Κωστάκη (Μονή Λαζαριστών , Θεσσαλονίκη)

12 Ιουλίου – 10 Νοεμβρίου 

Φωτ. Εξωφύλλου:

photo-Hubertus Hierl

Ο Eugenio Arias με τον Pablo Picasso, έξω από αρένα ταυρομαχιών (Fréjus, 7 Αυγούστου 1966). Photo: Hubertus Hierl.

© Succession Picasso 2024

Δημοσιεύτηκε στη Μακεδονία της Κυριακής 7 Ιουλίου