Ο Μακεδονικός Αγώνας και η Επανάσταση του 1821 μπορεί να είναι εντελώς διαφορετικές διαδικασίες, όμως η κοινωνία της Μακεδονίας προσλαμβάνει τις ένοπλες συγκρούσεις από το 1904 έως το 1908 ως τη δική της εξέγερση, στοιχείο που αποτυπώνεται στην τέχνη και στη λογοτεχνία της εποχής επισημάνθηκε σε συζήτηση στρογγυλής τράπεζας που διοργανώθηκε στο ΑΠΘ, με τη συμμετοχή ειδικών επιστημόνων και καθηγητών στο πλαίσιο των εκδηλώσεων μνήμης για τη συμπλήρωση 120 χρόνων από τον θάνατο του Παύλου Μελά, του Ιδρύματος Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα και της Νεότερης Ιστορίας της Μακεδονίας (ΙΜΜΑ).

Οι συμμετέχοντες στον Μακεδονικό Αγώνα, ήταν η τρίτη γενιά μετά το 1821 και θεωρούσαν ότι είχαν προδώσει αυτό το οποίο πίστευαν οι γονείς τους, οι παππούδες τους, πίστευαν ότι θα έπρεπε να προσφέρουν στο έθνος, μετά τη ντροπή της ήττας του 1897, υπογράμμισε ο καθηγητής Ιστορίας Νεοτέρων Χρόνων του ΑΠΘ, Βασίλης Γούναρης.

Συμβολικά έτσι λειτούργησε έκτοτε για την ελληνική κοινωνία η Μακεδονία. Ο λόγος για τον οποίο υπάρχει το Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα, ο λόγος για τον οποίο διοργανώνονται εκδηλώσεις, ο λόγος για τον οποίο υπάρχουν όλα αυτά τα μνημεία σε όλα τα χωριά και οι δρόμοι και οι σύλλογοι είναι γιατί η κοινωνία της Μακεδονίας προσλαμβάνει τον αγώνα αυτό σαν το δικό της '21, κάθε χωριό, κάθε οικογένεια έχει συμμετοχή, επισήμανε. Πάρα τις άπειρες διαφορές, ο Μακεδονικός Αγώνας λειτούργησε ως το 1821 της Μακεδονίας τόνισε ο κ. Γούναρης σημειώνοντας ότι υπήρξε συστράτευση μιας κοινωνίας σε κάποιο σκοπό.

Η προφανής διαφορά είναι ότι στην περίπτωση του Μακεδονικού Αγώνα υπάρχει εθνικό κράτος, ελληνικό εθνικό κράτος, το οποίο ασκεί τη δική του πολιτική και προωθεί τα δικά του συμφέροντα, ενώ στην περίπτωση της Επανάστασης φυσικά δεν υπήρχε κράτος, που ήταν το ζητούμενο και ήταν αποφασιστικός ο ρόλος των μεγάλων δυνάμεων, ανέφερε ο Ιωάννης Στεφανίδης, καθηγητής Διπλωματικής Ιστορίας του ΑΠΘ.

Σε αντίθεση με την πρώτη δεκαετία του 20ου αιώνα που οι Μεγάλες Δυνάμεις δεν κατόρθωσαν να επιβάλουν κάποια λύση, προσπάθησαν να εκτονώσουν την κατάσταση, αλλά η επέμβαση τους είχε κάποια όρια, πρόσθεσε ο κ. Στεφανίδης. Σε επίπεδο κρατών και κινημάτων υπάρχουν σαφείς διαφορές, αλλά υπάρχουν και απόψεις, όπως του Βρετανού ιστορικού Ντέικιν που βλέπει τον ελληνικό αγώνα για τη Μακεδονία ως τρίτη απόπειρα εθνικής ολοκλήρωσης. Ο άμεσος στόχος, όμως του Μακεδονικού Αγώνα δεν ήταν αυτός, δηλαδή να ενσωματωθεί η Μακεδονία, ήταν να αποτραπεί μία εξέλιξη που θα απέκοπτε εντελώς την Μακεδονία από το ελληνικό κράτος, τόνισε.

Στην εικονογραφία του Μακεδονικού Αγώνα αναφέρθηκε ο Κωνσταντίνος Παπανικολάου, δρ. Ιστορίας του ΑΠΘ και επιστημονικός συνεργάτης του ΙΜΜΑ επισημαίνοντας ότι πρωτεργάτες του Μακεδονικού Αγώνα πόζαραν κατά κύριο λόγο μέσα σε φωτογραφικά στούντιο εκείνης της εποχής με φυσεκλίκια και το επιχείρημα ήταν ότι έμοιαζαν με τον Αθανάσιο Διάκο, με τον Παπαφλέσσα. Ο ντουλαμάς παρουσιάζει μια σημαντική εικονολογική ομοιότητα με τη φουστανέλα και όλα αυτά συντελούν στο να πλεχθεί ένας μύθος που τελικά είναι μια νομιμοποίηση, συμπλήρωσε.

Υπάρχει και η τέχνη, η οποία λειτουργεί σε αυτό το κομμάτι, είπε ο κ. Παπανικολάου και αναφέρθηκε στο ποίημα που έγραψε λίγο μετά τον θάνατο του Παύλου Μελά ο Γεώργιος Σουρής με τους στίχους «Τον Ζέζα τον γνωρίσατε, τον ίδατε τον Μίκη, Που σήμερα λαχτάρησε βουνό και αρματολίκι;» καθώς και στο ποίημα του Ζαχαρία Παπαντωνίου στο οποίο «Παύλος Μελάς» χαρακτηρίζεται «Απρόοπτος Αρματωλός».

«Οι Έλληνες θεωρούν εκείνη την περίοδο τους Βούλγαρους κάτι σαν τους διαμαρτυρόμενους, οι οποίοι φεύγουν από την μεγάλη παπική Εκκλησία. Οι Βούλγαροι από την πλευρά τους βλέπουν την υπόθεση του Μακεδονικού Αγώνα όχι ακριβώς ως συνέχεια του 1877 - 78 με τη δική τους εθνική απελευθέρωση, αλλά ως μέρος της εθνικής ολοκλήρωσης. Δεν θα πετύχουν τίποτα» ανέφερε ο καθηγητής Σύγχρονης Βαλκανικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, Βλάσης Βλασίσης.

Σε σύντομη παρέμβασή του για τον παραλληλισμό ανάμεσα στο '21 και στον Μακεδονικό Αγώνα, ο υφυπουργός Εσωτερικών (Μακεδονίας-Θράκης) Κωνσταντίνος Γκιουλέκας, τόνισε ότι ο εθνικός πόθος που κίνησε το '21 τους αγωνιστές να κάνουν την Επανάσταση, ήταν ο ίδιος που κίνησε τον Αγώνα στις υπόδουλες περιοχές. Άρα ηθικά έχουμε το ίδιο κίνητρο, τα ίδια ερείσματα, αυτό που οδηγεί τους Έλληνες συνολικά σε όλη την Ελλάδα να ξεκινήσουν το '21 την Επανάσταση. Οι υπόλοιπες υπόδουλες περιοχές συνεχίζουν με αυτόν τον πόθο να ζουν τρεις γενιές μέχρι που φτάνουν στον Μακεδονικό Αγώνα για να ολοκληρώσουν αυτό που είχε ξεκινήσει, σημείωσε.

Εξήντα σπουδαστές του ΑΠΘ έχουν ολοκληρώσει την άσκησή τους στο ΙΜΜΑ τα τελευταία 20 χρόνια

Μέσα από συζητήσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα και πολιτιστικές εκδηλώσεις, επαναβεβαιώνεται κάθε φορά η βασική αποστολή του ΙΜΜΑ που αποσκοπεί στην έγκυρη ενημέρωση των συμπολιτών μας, και ιδίως των νέων, για την ιστορική σημασία του Αγώνα για την Απελευθέρωση της Μακεδονίας συμβάλλοντας έτσι έμπρακτα στον διάλογο της Δημόσιας Ιστορίας που αφορά την περιοχή μας, επισήμανε σε χαιρετισμό του ο πρύτανης του ΑΠΘ, Χαράλαμπος Φείδας.

Το εν λόγω όραμα, παράλληλα με την ερευνητική δραστηριότητα του Ιδρύματος, βρίσκεται πολύ κοντά σε αυτό του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, μέλη ΔΕΠ του οποίου διαχρονικά βρίσκονται στο διοικητικό του συμβούλιο. Διόλου τυχαία, και εκ του ακαδημαϊκού μας ρόλου, έχουμε συμβάλλει όσο κανένα άλλο Πανεπιστήμιο στην έρευνα και την εκπαίδευση γύρω από τη Μακεδονία, από την Προϊστορική Αρχαιολογία μέχρι τη Νεώτερη Ιστορία και συνεχίζουμε να το πράττουμε μέχρι και σήμερα, υπογράμμισε.

Μέσω της παροχής εκπαίδευσης και της έρευνας, επιδίωξή μας είναι να εμφυσήσουμε στους φοιτητές και τις φοιτήτριές μας τις γνώσεις, την επιστημονική προσέγγιση και την ευθυκρισία, παράλληλα με την αγάπη για την ερευνητική διεργασία και τις ιστορικές πηγές, είπε ο κ. Φείδας τονίζοντας ότι πρόκειται για μία αλληλοσυμπληρωματική διαδικασία σταθερής ανατροφοδότησης μεταξύ του Ιδρύματος και του ΑΠΘ, η οποία διοχετεύεται στις πολυάριθμες συνεργασίες, στα ερευνητικά προγράμματα και στην πρακτική άσκηση του «Κέντρου Έρευνας Μακεδονικής Ιστορίας και Τεκμηρίωσης».

Ιδίως σε ό,τι αφορά το εν λόγω Κέντρο, μόνο κατά την τελευταία εικοσαετία περισσότεροι από εξήντα σπουδαστές του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου έχουν ολοκληρώσει επιτυχώς την άσκησή τους στο Ίδρυμα, το οποίο μάλιστα έχει βραβευθεί από το Γραφείο Πρακτικής Άσκησης ως ο καλύτερος Φορέας Υποδοχής Φοιτητών, πρόσθεσε.

Όλα αυτά αποτελούν θραύσματα ενός οργανικού συνόλου, μίας κοινής προσπάθειας για την προστασία της Ιστορίας της Μακεδονίας και, σε ένα άλλο επίπεδο, των παιδιών που αποφοιτούν από τις Σχολές Ανθρωπιστικών Σπουδών της χώρας, ανέφερε ο πρύτανης του ΑΠΘ. Κάνοντας ειδική αναφορά στον εκλιπόντα καθηγητή Νεότερης και Σύγχρονης Βαλκανικής Ιστορίας Σπύρο Σφέτα τον χαρακτήρισε «συνάδελφο, φίλο και δάσκαλο» και τόνισε ότι η ευρυμάθεια και η πολυγλωσσία του δεν ήταν τίποτε μπροστά στη χαρά και τον σχεδόν παιδικό ενθουσιασμό που τον έπιανε κάθε φορά που έβρισκε ένα απόκρυφο αρχείο σε κάποια ξεχασμένη γωνιά των Βαλκανίων.

Παράλληλα με τα επιστημονικά εφόδια και τις γνώσεις, αυτός είναι ο ενθουσιασμός και η αγάπη που θέλουμε να ενσταλάξουμε εκ νέου στους φοιτητές και τις φοιτήτριές μας για τις σπουδές τους και, σε αυτές τις δύσκολες εποχές, Ιδρύματα όπως το Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα, που αγνοούν την έννοια του εφησυχασμού, το καθιστούν εφικτό, σημείωσε ο κ. Φείδας.

Ο Παύλος Μελάς σε ολόγραμμα στο Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα

Το πρόγραμμα των επετειακών εκδηλώσεών μνήμης που σχεδίασε το Ίδρυμα Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα για τη συμπλήρωση των 120 χρόνων από τον θάνατο του Παύλου Μελά έχει ως στόχο αφενός να τιμήσει τη μνήμη του ήρωα και αφετέρου να παρουσιάσει στο ευρύ κοινό το ιστορικό, κοινωνικό και πολιτικό πλαίσιο μέσα στο οποίο ο Παύλος Μελάς καταχωρήθηκε ως εθνικός ήρωας στη Δημόσια Ιστορία, ανέφερε η διευθύντρια του ΙΜΜΑ, Αθηνά Παυλίδου. Αναφερόμενη στον σκοπό της είπε ότι είναι να φωτιστούν τα ιστορικά συμφραζόμενα της εποχής, κατά την οποία ανδρώθηκε και έδρασε ο Παύλος Μελάς.

Τόνισε ακόμη ότι στις δυο τελευταίες θεματικές ξεναγήσεις στις 16 και 27 Νοεμβρίου για τη ζωή και τη δράση του Παύλου Μελά οι συμμετέχοντες/-ουσες θα έχουν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν και το ολόγραμμα που ζωντανεύει» τη μορφή του, το οποίο δημιουργήθηκε από την Digital Innovations και θα παρουσιαστεί και στο Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα με την παραχώρηση του Γ΄ΣΣ/NRDC-GR.