21/11/2024 17:33
«Η ώρα είναι 9πμ. Το ρολόι χτυπάει ακριβώς και ο Μποφόρ (Sir Francis Beaufort) ανεβαίνει τις σκάλες της Υδρογραφικής Υπηρεσίας του Βρετανικού Ναυαρχείου, μπαίνοντας για να πάει στο γραφείο του». Εκεί ήταν διευθυντής τα τελευταία περίπου εικοσιπέντε χρόνια της ζωής του ο άνθρωπος που ανακάλυψε την κλίμακα της έντασης των ανέμων, η οποία ακόμη και σήμερα έχει εφαρμογή, σε μια πιο εξελιγμένη βέβαια μορφή.
Αυτό γράφει καθημερινά το ημερολόγιο της υπηρεσίας τον 19ο αι., μια εποχή στην οποία χρονολογούνται όλοι οι χάρτες της έκθεσης ναυτικών χαρτών «Ανάμεσα στα κύματα και τους χάρτες του Αιγαίου», που εγκαινιάζεται την Παρασκευή 22 Δεκεμβρίου από τον υφυπουργό Εσωτερικών, αρμόδιο για θέματα Μακεδονίας Θράκης Κώστα Γκιουλέκα.
Ο Μποφόρ δεν ήταν μόνο υδρογράφος, αλλά και κλασικός μελετητής. Διέθετε μια τεράστια βιβλιοθήκη με κείμενα αρχαίων συγγραφέων, ασχολήθηκε με μαθηματικά και κρυπτογραφία. Δημιούργησε κρυπτογραφικό κώδικα που φέρει το όνομά του και ήταν σε χρήση για δεκαετίες. Ασχολήθηκε επίσης με τη φύση, τη μετεωρολογία, τους ανέμους. Έφτιαξε τον εμπειρικό πίνακα με την κλίμακα Μποφόρ η οποία μπορεί να αναμορφώθηκε και να προσαρμόστηκε στη σύγχρονη εποχή αλλά εξακολουθεί να φέρει το όνομά του.
Ο Μποφόρ είναι μια πολύ εμβληματική φυσιογνωμία. Η ιστορία του ξεκινάει ως πλοίαρχος. Εστάλη στα 1811 να αποτυπώσει τις νότιες ακτές της Μικράς Ασίας. Εκεί έμεινε για 1,5-2 χρόνια. Κάποια στιγμή που οι Βρετανοί μετρούσαν στην ακτή, τους επιτέθηκαν Τούρκοι ληστές και τους πυροβόλησαν με αποτέλεσμα ο Μποφόρ να έχει έναν πολύ βαρύ τραυματισμό και να νοσηλευτεί επί πολλούς μήνες στη Μάλτα. Μετά γύρισε στο Λονδίνο, αποστρατεύτηκε και, τιμητικά, ασχολήθηκε με τα ενδιαφέροντά του επί δεκαετίες. Σε ηλικία 55 ετών του πρότειναν τη θέση του διευθυντή στην υπηρεσία και επί 25 χρόνια μέχρι την ηλικία των 80 ήταν ανελλιπώς στο πόστο του.
Ο ίδιος ήταν γαλλικής καταγωγής αλλά από πολύ νωρίς η οικογένειά του μετανάστευσε στη Βόρεια Ιρλανδία. Το όνειρό του ήταν στη διάρκειά της θητείας του να μπορέσουν να χαρτογραφηθούν όλες οι ακτές του κόσμου. Μπορεί να μην το πέτυχε αλλά είχε στο ενεργητικό του 5.000-6.000 χιλιάδες χάρτες, ενώ αυτό έγινε τελικά εφικτό αρκετά αργότερα, το 1870.
Στη διάρκεια της εποχής που αναφέρεται η έκθεση, η Μεγάλη Βρετανία είναι η σημαντική υπερδύναμη. Θέλει εμπόριο και ισχύ. Τότε τόσο το εμπόριο όσο και οι πόλεμοι γίνονταν με τα πλοία, γι αυτό και από πολύ νωρίς οι διοικούντες συνειδητοποίησαν την ανάγκη της χρήσης χαρτών. Έτσι ιδρύθηκε η προαναφερόμενη υπηρεσία, η οποία στην αρχή επιχείρησε να σχεδιάσει χάρτες χρησιμοποιώντας ένα αρχείο που είχε στη διάθεσή της. Στη συνέχεια οργανώθηκε καλύτερα, άρχισαν να υπάρχουν υδρογράφοι που έκαναν καινούριες ανατυπώσεις και όλα αυτά κορυφώθηκαν όταν ο Μποφόρ έγινε διευθυντής.
Γι αυτό η πλειονότητα των χαρτών που περιλαμβάνει η έκθεση προέρχονται από τη χώρα αυτή.
Ο πρώτος χάρτης της Κύπρου στα ελληνικά που συντάχθηκε στα 1809 και τυπώθηκε σε βρετανικό τυπογραφείο στο Στάντφορντ.
Δύο χάρτες της Κρήτης, ένας έγχρωμος και ένας μακρόστενος, ο ένας του 1920 και ο άλλος ανάγλυφος, ακριβώς ίδιος με αυτούς που έχουν οι βρετανοί έναν αιώνα πριν το 1920, χάρτες της Πάτμου και της περιοχής, ένας της Ρόδου της Υδρογραφικής Υπηρεσίας των ΗΠΑ, χάρτης της Αθήνας, της περιοχής Πελοποννήσου με Κρήτη, γαλλικός αρκετά παλιότερος που περιλαμβάνει και την Εύβοια, όπου οι βρετανοί μελετούσαν το φαινόμενο των παλιρροιών, ένας χάρτης της Τροίας τον οποίο ο Σλίμαν χρησιμοποίησε στις ανασκαφικές έρευνες και απεφάνθη ότι ήταν εξαιρετικής ποιότητας, αλλά και αδημοσίευτοι χάρτες της περιοχής της Θεσσαλονίκης, του Θερμαϊκού κόλπου από τον Βόλο μέχρι τη Θεσσαλονίκη και τη Χαλκιδική, είναι λίγο μόνο από το σπάνιο υλικό που περιλαμβάνει η έκθεση.
Το περισσότερο από αυτό είναι δυσεύρετο στη συλλεκτική αγορά γιατί όταν κατασκευάζονταν νέοι και πιο επικαιροποιημένοι χάρτες, οι παλαιοί καταστρέφονταν για ευνόητους λόγους, προκειμένου να μην προκαλείται σύγχυση στους χρήστες τους. Χαρακτηριστικό είναι επίσης ότι το χρώμα στον χάρτη αποτελεί αναγνωριστικό της χρονολόγησής του, αφού οι παλαιότεροι χάρτες είναι ασπρόμαυροι.
Επίσης, μέσα από την έκθεση αναδεικνύονται και τα βασικά όργανα με τα οποία γίνονται οι υδρογραφικές αποτυπώσεις όπως πυξίδα, χρονόμετρο, εξάντας κ.α.
Πέρα από όλα αυτά όμως η έκθεση αποτυπώνει και τις ιστορίες των ανθρώπων που βρίσκονται πίσω από τους χάρτες.
Πέρα από τον Μποφόρ, από τους πιο βασικούς είναι οι:
Φρέντερικ Ουίλιαμ Μπίτσε (Frederick William Beechey)
Εξαιρετικός υδρογράφος και επιστήμονας, όμως όσες φορές διοίκησε ένα πλοίο κατάφερε να στείλει όλους τους αξιωματικούς στο ναυτοδικείο, που ήταν δύσκολο. Θα τον έπαυαν, αλλά με την επέμβαση του διευθυντή του τον έστειλαν σε μια αποστολή στην Κίνα για να τον απομακρύνουν.
Τόμας Σπρατ (Thomas Spratt)
O εξαιρετικός επιστήμονας κρύβεται πίσω από τις πρώτες βασικές μελέτες της Κρήτης. Ο ίδιος έχει γράψει, πέρα από τους χάρτες του, βιβλία για τις αρχαιότητες, το περιβάλλον της Κρήτης.
Τόμας Γκρέιβς (Thomas Graves)
Πρόκειται για την πιο εμβληματική προσωπικότητα. Επί είκοσι χρόνια υπεύθυνος στο Αιγαίο συνέταξε πάνω από διακόσιους χάρτες, αρνήθηκε να συμπράξει σε μεταφορά αρχαιοτήτων στο βρετανικό μουσείο και έτσι έχασε τη θέση του και μεταφέρθηκε στη Μάλτα, όπου δολοφονήθηκε για ασήμαντο λόγο από έναν αυτόχθονα.
Ουίλιαμ Χένρι Σμιθ (William Henry Smyth)
Ο Σμιθ ήταν ο πρώτος που ήρθε στην Ανατολική Μεσόγειο, δούλεψε λίγο στο Αιγαίο και περισσότερο στην Αδριατική. Έκανε έναν μεγάλο χάρτη του Αιγαίου πελάγους, αλλά όταν πήγε πίσω στο Λονδίνο ήταν πολύ αργός. Δούλευε και δεν παρήγαγε. Οπότε από ένα σημείο και μετά σταμάτησε να δουλεύει. Έδωσε όμως αργότερα το υλικό για να μπορέσει να συνεχιστεί η χαρτογραφία.
Χαρακτηριστική είναι επίσης η ιστορία ενός υδρογράφου της Εύβοιας, που, όσο καιρό έμενε στην Χαλκίδα, έχτισε σπίτι, παντρεύτηκε την κόρη του Γάλλου προξένου της περιοχής και έμεινε εκεί μόνιμα. Όταν έφυγε από το ναυτικό παρέμεινε στο ελληνικό κράτος που τον κατέστησε υπεύθυνο μιας επιτροπής για τους φάρους. Υπηρέτησε εκεί για πολλά χρόνια. Ο τάφος του βρίσκεται στο νεκροταφείο της Χαλκίδας όπου έχουν ενταφιαστεί επώνυμοι ήρωες της επανάστασης του 1821.
Όλα τα παραπάνω ανέλυσε νωρίτερα το μεσημέρι της Πέμπτης στην αίθουσα Αλέξανδρος Χαΐτογλου ο επιμελητής της έκθεσης, συλλέκτης χαρτών και ομότιμος καθηγητής του Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών ΑΠΘ Παρασκευάς Σαββαΐδης.
Η συλλογή του ξεκίνησε από έναν συγκεκριμένο χάρτη – μινιατούρα της Θεσσαλονίκης γι αυτό και το κάδρο είναι σε διαφορετικό χρώμα από τα υπόλοιπα, αφού το είχε έτσι.
Ο ίδιος συλλέγει χάρτες για πάνω από τριάντα χρόνια. Συγκεντρώνει χάρτες της Θεσσαλονίκης από το 1850 έως το 1950, όχι πιο παλιούς και όχι πιο καινούριους. Επίσης, κάνει συλλογή από χάρτες της Κεντρικής Μακεδονίας, του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου- Άγγλων, Γάλλων, Ιταλών Ελλήνων κλπ «Στο πλαίσιο εκείνων των συλλογών πήρα αυτόν τον μικρό χάρτη για τη Θεσσαλονίκη. Άρχισα να αναζητώ τον δημιουργό του και τα στοιχεία του και έτσι σιγά – σιγά ξετυλίχθηκε το κουβάρι και ξεκίνησα να μαζεύω χάρτες κυρίως Ελλάδας, ακτών Αιγαίου, Μικράς Ασίας, νησιών», τόνισε ο ίδιος.
Όσο για το κόστος των αντικειμένων αυτών; «Είναι μέτριο», απαντά ο συλλέκτης. «Μπορείτε να βρείτε παρόμοιους χάρτες που είναι και πιο πρόσφατοι με 100 ευρώ», συμπληρώνει. Το υλικό προμηθεύεται ο ίδιος από δημοπρασίες, παλαιοπωλεία ή και ιδιώτες που συναντά από… τύχη, όπως έγινε κάποια στιγμή με έναν νεαρό, ο οποίος είχε κληρονομήσει χάρτες από τον παππού του, που ήταν στρατηγός.
Η έκθεση οργανώνεται θεματικά στις πέντε παρακάτω ενότητες:
Διοργάνωση: Ίδρυμα Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα και της Νεότερης Ιστορίας της Μακεδονίας.
«Η ώρα είναι 9πμ. Το ρολόι χτυπάει ακριβώς και ο Μποφόρ (Sir Francis Beaufort) ανεβαίνει τις σκάλες της Υδρογραφικής Υπηρεσίας του Βρετανικού Ναυαρχείου, μπαίνοντας για να πάει στο γραφείο του». Εκεί ήταν διευθυντής τα τελευταία περίπου εικοσιπέντε χρόνια της ζωής του ο άνθρωπος που ανακάλυψε την κλίμακα της έντασης των ανέμων, η οποία ακόμη και σήμερα έχει εφαρμογή, σε μια πιο εξελιγμένη βέβαια μορφή.
Αυτό γράφει καθημερινά το ημερολόγιο της υπηρεσίας τον 19ο αι., μια εποχή στην οποία χρονολογούνται όλοι οι χάρτες της έκθεσης ναυτικών χαρτών «Ανάμεσα στα κύματα και τους χάρτες του Αιγαίου», που εγκαινιάζεται την Παρασκευή 22 Δεκεμβρίου από τον υφυπουργό Εσωτερικών, αρμόδιο για θέματα Μακεδονίας Θράκης Κώστα Γκιουλέκα.
Ο Μποφόρ δεν ήταν μόνο υδρογράφος, αλλά και κλασικός μελετητής. Διέθετε μια τεράστια βιβλιοθήκη με κείμενα αρχαίων συγγραφέων, ασχολήθηκε με μαθηματικά και κρυπτογραφία. Δημιούργησε κρυπτογραφικό κώδικα που φέρει το όνομά του και ήταν σε χρήση για δεκαετίες. Ασχολήθηκε επίσης με τη φύση, τη μετεωρολογία, τους ανέμους. Έφτιαξε τον εμπειρικό πίνακα με την κλίμακα Μποφόρ η οποία μπορεί να αναμορφώθηκε και να προσαρμόστηκε στη σύγχρονη εποχή αλλά εξακολουθεί να φέρει το όνομά του.
Ο Μποφόρ είναι μια πολύ εμβληματική φυσιογνωμία. Η ιστορία του ξεκινάει ως πλοίαρχος. Εστάλη στα 1811 να αποτυπώσει τις νότιες ακτές της Μικράς Ασίας. Εκεί έμεινε για 1,5-2 χρόνια. Κάποια στιγμή που οι Βρετανοί μετρούσαν στην ακτή, τους επιτέθηκαν Τούρκοι ληστές και τους πυροβόλησαν με αποτέλεσμα ο Μποφόρ να έχει έναν πολύ βαρύ τραυματισμό και να νοσηλευτεί επί πολλούς μήνες στη Μάλτα. Μετά γύρισε στο Λονδίνο, αποστρατεύτηκε και, τιμητικά, ασχολήθηκε με τα ενδιαφέροντά του επί δεκαετίες. Σε ηλικία 55 ετών του πρότειναν τη θέση του διευθυντή στην υπηρεσία και επί 25 χρόνια μέχρι την ηλικία των 80 ήταν ανελλιπώς στο πόστο του.
Ο ίδιος ήταν γαλλικής καταγωγής αλλά από πολύ νωρίς η οικογένειά του μετανάστευσε στη Βόρεια Ιρλανδία. Το όνειρό του ήταν στη διάρκειά της θητείας του να μπορέσουν να χαρτογραφηθούν όλες οι ακτές του κόσμου. Μπορεί να μην το πέτυχε αλλά είχε στο ενεργητικό του 5.000-6.000 χιλιάδες χάρτες, ενώ αυτό έγινε τελικά εφικτό αρκετά αργότερα, το 1870.
Στη διάρκεια της εποχής που αναφέρεται η έκθεση, η Μεγάλη Βρετανία είναι η σημαντική υπερδύναμη. Θέλει εμπόριο και ισχύ. Τότε τόσο το εμπόριο όσο και οι πόλεμοι γίνονταν με τα πλοία, γι αυτό και από πολύ νωρίς οι διοικούντες συνειδητοποίησαν την ανάγκη της χρήσης χαρτών. Έτσι ιδρύθηκε η προαναφερόμενη υπηρεσία, η οποία στην αρχή επιχείρησε να σχεδιάσει χάρτες χρησιμοποιώντας ένα αρχείο που είχε στη διάθεσή της. Στη συνέχεια οργανώθηκε καλύτερα, άρχισαν να υπάρχουν υδρογράφοι που έκαναν καινούριες ανατυπώσεις και όλα αυτά κορυφώθηκαν όταν ο Μποφόρ έγινε διευθυντής.
Γι αυτό η πλειονότητα των χαρτών που περιλαμβάνει η έκθεση προέρχονται από τη χώρα αυτή.
Ο πρώτος χάρτης της Κύπρου στα ελληνικά που συντάχθηκε στα 1809 και τυπώθηκε σε βρετανικό τυπογραφείο στο Στάντφορντ.
Δύο χάρτες της Κρήτης, ένας έγχρωμος και ένας μακρόστενος, ο ένας του 1920 και ο άλλος ανάγλυφος, ακριβώς ίδιος με αυτούς που έχουν οι βρετανοί έναν αιώνα πριν το 1920, χάρτες της Πάτμου και της περιοχής, ένας της Ρόδου της Υδρογραφικής Υπηρεσίας των ΗΠΑ, χάρτης της Αθήνας, της περιοχής Πελοποννήσου με Κρήτη, γαλλικός αρκετά παλιότερος που περιλαμβάνει και την Εύβοια, όπου οι βρετανοί μελετούσαν το φαινόμενο των παλιρροιών, ένας χάρτης της Τροίας τον οποίο ο Σλίμαν χρησιμοποίησε στις ανασκαφικές έρευνες και απεφάνθη ότι ήταν εξαιρετικής ποιότητας, αλλά και αδημοσίευτοι χάρτες της περιοχής της Θεσσαλονίκης, του Θερμαϊκού κόλπου από τον Βόλο μέχρι τη Θεσσαλονίκη και τη Χαλκιδική, είναι λίγο μόνο από το σπάνιο υλικό που περιλαμβάνει η έκθεση.
Το περισσότερο από αυτό είναι δυσεύρετο στη συλλεκτική αγορά γιατί όταν κατασκευάζονταν νέοι και πιο επικαιροποιημένοι χάρτες, οι παλαιοί καταστρέφονταν για ευνόητους λόγους, προκειμένου να μην προκαλείται σύγχυση στους χρήστες τους. Χαρακτηριστικό είναι επίσης ότι το χρώμα στον χάρτη αποτελεί αναγνωριστικό της χρονολόγησής του, αφού οι παλαιότεροι χάρτες είναι ασπρόμαυροι.
Επίσης, μέσα από την έκθεση αναδεικνύονται και τα βασικά όργανα με τα οποία γίνονται οι υδρογραφικές αποτυπώσεις όπως πυξίδα, χρονόμετρο, εξάντας κ.α.
Πέρα από όλα αυτά όμως η έκθεση αποτυπώνει και τις ιστορίες των ανθρώπων που βρίσκονται πίσω από τους χάρτες.
Πέρα από τον Μποφόρ, από τους πιο βασικούς είναι οι:
Φρέντερικ Ουίλιαμ Μπίτσε (Frederick William Beechey)
Εξαιρετικός υδρογράφος και επιστήμονας, όμως όσες φορές διοίκησε ένα πλοίο κατάφερε να στείλει όλους τους αξιωματικούς στο ναυτοδικείο, που ήταν δύσκολο. Θα τον έπαυαν, αλλά με την επέμβαση του διευθυντή του τον έστειλαν σε μια αποστολή στην Κίνα για να τον απομακρύνουν.
Τόμας Σπρατ (Thomas Spratt)
O εξαιρετικός επιστήμονας κρύβεται πίσω από τις πρώτες βασικές μελέτες της Κρήτης. Ο ίδιος έχει γράψει, πέρα από τους χάρτες του, βιβλία για τις αρχαιότητες, το περιβάλλον της Κρήτης.
Τόμας Γκρέιβς (Thomas Graves)
Πρόκειται για την πιο εμβληματική προσωπικότητα. Επί είκοσι χρόνια υπεύθυνος στο Αιγαίο συνέταξε πάνω από διακόσιους χάρτες, αρνήθηκε να συμπράξει σε μεταφορά αρχαιοτήτων στο βρετανικό μουσείο και έτσι έχασε τη θέση του και μεταφέρθηκε στη Μάλτα, όπου δολοφονήθηκε για ασήμαντο λόγο από έναν αυτόχθονα.
Ουίλιαμ Χένρι Σμιθ (William Henry Smyth)
Ο Σμιθ ήταν ο πρώτος που ήρθε στην Ανατολική Μεσόγειο, δούλεψε λίγο στο Αιγαίο και περισσότερο στην Αδριατική. Έκανε έναν μεγάλο χάρτη του Αιγαίου πελάγους, αλλά όταν πήγε πίσω στο Λονδίνο ήταν πολύ αργός. Δούλευε και δεν παρήγαγε. Οπότε από ένα σημείο και μετά σταμάτησε να δουλεύει. Έδωσε όμως αργότερα το υλικό για να μπορέσει να συνεχιστεί η χαρτογραφία.
Χαρακτηριστική είναι επίσης η ιστορία ενός υδρογράφου της Εύβοιας, που, όσο καιρό έμενε στην Χαλκίδα, έχτισε σπίτι, παντρεύτηκε την κόρη του Γάλλου προξένου της περιοχής και έμεινε εκεί μόνιμα. Όταν έφυγε από το ναυτικό παρέμεινε στο ελληνικό κράτος που τον κατέστησε υπεύθυνο μιας επιτροπής για τους φάρους. Υπηρέτησε εκεί για πολλά χρόνια. Ο τάφος του βρίσκεται στο νεκροταφείο της Χαλκίδας όπου έχουν ενταφιαστεί επώνυμοι ήρωες της επανάστασης του 1821.
Όλα τα παραπάνω ανέλυσε νωρίτερα το μεσημέρι της Πέμπτης στην αίθουσα Αλέξανδρος Χαΐτογλου ο επιμελητής της έκθεσης, συλλέκτης χαρτών και ομότιμος καθηγητής του Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών ΑΠΘ Παρασκευάς Σαββαΐδης.
Η συλλογή του ξεκίνησε από έναν συγκεκριμένο χάρτη – μινιατούρα της Θεσσαλονίκης γι αυτό και το κάδρο είναι σε διαφορετικό χρώμα από τα υπόλοιπα, αφού το είχε έτσι.
Ο ίδιος συλλέγει χάρτες για πάνω από τριάντα χρόνια. Συγκεντρώνει χάρτες της Θεσσαλονίκης από το 1850 έως το 1950, όχι πιο παλιούς και όχι πιο καινούριους. Επίσης, κάνει συλλογή από χάρτες της Κεντρικής Μακεδονίας, του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου- Άγγλων, Γάλλων, Ιταλών Ελλήνων κλπ «Στο πλαίσιο εκείνων των συλλογών πήρα αυτόν τον μικρό χάρτη για τη Θεσσαλονίκη. Άρχισα να αναζητώ τον δημιουργό του και τα στοιχεία του και έτσι σιγά – σιγά ξετυλίχθηκε το κουβάρι και ξεκίνησα να μαζεύω χάρτες κυρίως Ελλάδας, ακτών Αιγαίου, Μικράς Ασίας, νησιών», τόνισε ο ίδιος.
Όσο για το κόστος των αντικειμένων αυτών; «Είναι μέτριο», απαντά ο συλλέκτης. «Μπορείτε να βρείτε παρόμοιους χάρτες που είναι και πιο πρόσφατοι με 100 ευρώ», συμπληρώνει. Το υλικό προμηθεύεται ο ίδιος από δημοπρασίες, παλαιοπωλεία ή και ιδιώτες που συναντά από… τύχη, όπως έγινε κάποια στιγμή με έναν νεαρό, ο οποίος είχε κληρονομήσει χάρτες από τον παππού του, που ήταν στρατηγός.
Η έκθεση οργανώνεται θεματικά στις πέντε παρακάτω ενότητες:
Διοργάνωση: Ίδρυμα Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα και της Νεότερης Ιστορίας της Μακεδονίας.
ΣΧΟΛΙΑ