Τριάντα χρόνια μετά, η Ιφιγένεια Θεοδώρου συναντάει πάλι τους ήρωες του πρώτου της βιβλίου «Χρυσός, Λιβάνι και Σμύρνη», πιάνοντας από την αρχή το νήμα της ζωής τους στις σελίδες της καινούριας της συλλογής διηγημάτων με τίτλο «Είναι μια θάλασσα» (εκδόσεις Ίκαρος).

Πρόκειται για ένα έργο που μελετάει την ιστορική αλλά και εσωτερική εξορία των ανθρώπων, την άσβεστη λαχτάρα του νόστου σε έναν τόπο προγονικό και τα παράδοξα παιχνίδια που παίζει ο χρόνος στη ζωή, την έμπνευση και τη δημιουργία.

Η συγγραφέας εγκαταστάθηκε το 1990 στη Σμύρνη για οικογενειακούς λόγους. Ζούσε σε ένα παλιό σπίτι στην προκυμαία από εκείνα που έχουν σωθεί από την πυρκαγιά του 22. «Έμενα σε μια μοντέρνα πόλη που δεν ήθελε να θυμάται… Ως παιδί προσφυγικής οικογένειας της Θεσσαλονίκης, πήγα στη Σμύρνη πολύ φορτισμένη. Η εμπειρία μου στην πόλη της Ιωνίας στα τέλη του 20ου αιώνα έγινε βιβλίο με τίτλο ‘Χρυσός , Λιβάνι και Σμύρνη, που εκδόθηκε από τον Ίκαρο το 1997», λέει στο makthes.gr.

Όμως τα τριάντα χρόνια που πέρασαν από τότε έφεραν αλλαγές. Ο χρόνος αδυσώπητος τα αλλάζει όλα. Τις πόλεις, τους ανθρώπους ,τις σχέσεις τους. Ξαναπήγε στη Σμύρνη μετά από καιρό… Δεν βρήκε τίποτα από τη δική της Σμύρνη. «Μόνο η θάλασσα ήταν η ίδια. Η θάλασσα που συμβολίζει για μένα τη μνήμη ανάμεσα στις δυο ακτές του Αιγαίου. Τι είχαν απογίνει οι χαρακτήρες του πρώτου μου βιβλίου; Η Έλσα, η Ιωάννα, ο Μιχαήλ Άγγελος; Αυτό το παιχνίδι που παίζει ο χρόνος στις ζωές μας και στην έμπνευση θέλησα να εκφράσω με το πρόσφατο βιβλίο μου», επισημαίνει η κ. Θεοδώρου.

Η δεύτερη γενιά των προσφύγων της Μικράς Ασίας

Φαίνεται να γνωρίζει πολύ καλά τους ήρωές της. «Οι χαρακτήρες και η πλοκή επωάζονται στο μυαλό μου πολύ καιρό πριν αρχίσω να γράφω. Έχω τον χρόνο να τους γνωρίσω, να τους ψυχολογήσω, να τους δικαιολογήσω ή να τους περιγράψω με επιείκεια ή με μελανά χρώματα. Στη διαδρομή πολλά πράγματα αλλάζουν. Αυτή είναι και η μαγεία της συγγραφής: η συγκίνηση. Πολλοί χαρακτήρες λοξοδρομούν, διαμορφώνονται ερήμην μου, δηλαδή είμαι αναγκασμένη να τους ακολουθήσω, να αλλάξω και την πλοκή. Έτσι δεν γίνεται και στην πραγματικότητα; Είμαστε ό,τι σκεφτόμαστε, είμαστε οι άνθρωποι που εισβάλλουν στη ζωή μας, που μας αγαπούν ή μας απορρίπτουν. Η παρουσία τους καθορίζει τα πιστεύω και τις πράξεις μας … Είμαστε ένας συγκερασμός πολλών παραγόντων. Έτσι και τους ήρωές μου, τους γνωρίζω εν μέρει, όσο τους ‘κλείνω’ στις σελίδες του βιβλίου. Τι γίνονται όμως μετά; Το μέλλον άδηλο. Στο πρόσφατο βιβλίο ‘Είναι μια θάλασσα’ επιχειρώ να τους ξαναβρώ, να συνεχίσω την ιστορία τους. Πιστεύω ότι καμιά ιστορία δεν έχει το ίδιο τέλος. Ο δημιουργός μπορεί να δώσει μια διαφορετική έκβαση στην ίδια αφήγηση», επισημαίνει η κ. Θεοδώρου.

Τα επτά γνώριμα αυτά πρόσωπα αναζητούν ακόμα εκείνη την πρωταρχική θάλασσα-πατρίδα που αγκαλιάζει και παρηγορεί σαν στοργική μητέρα. «Η δεύτερη γενιά των προσφύγων της μικράς Ασίας διατηρεί την μνήμη και τις παραδόσεις των προγόνων και προσπαθεί να τα μεταδώσει και στους επόμενους. Το τραύμα της προσφυγιάς μπορεί να επουλώθηκε, οι πρόσφυγες μπόλιασαν με κόπο και δυσκολίες τον εθνικό κορμό, αλλά δεν ξέχασαν. Η Συλλογική μνήμη στηρίζει εθνικές ταυτότητες και ενδυναμώνει δεσμούς Γενικά η μνήμη καθορίζει τη ζωή μας, τον χαρακτήρα μας και την δημόσια εικόνα μας. Έφυγα πολύ νέα από τη Θεσσαλονίκη αλλά η ιδέα του νόστου δεν με εγκατέλειψε ποτέ, επανέρχεται στα βιβλία μου. Τα βιβλία μου χαρακτηρίζονται περιπλανώμενα, γράφτηκαν όλα σε διαφορετικούς τόπους, εκεί όπου έπρεπε κάθε φορά να χτίσω από την αρχή τη ζωή μου, να μάθω και να ζυμωθώ με τους ανθρώπους και την ιστορία τους, να σταθώ δίπλα στο διαφορετικό και όχι απέναντι του», σημειώνει η συγγραφέας.

«Το βαθύτερο και πιο κρυφό συρτάρι είναι το μυαλό»

Η ίδια επιλέγει για όλο αυτό τη μικρή φόρμα (διήγημα), ένα δύσκολο εγχείρημα. «Πραγματικά απορώ τώρα με τη νεανική μου αθωότητα που με έκανε να αρχίσω γράφοντας τα διηγήματα της συλλογής ‘Χρυσός, Λιβάνι και Σμύρνη’. Στη συνέχεια επειδή μου αρέσει η ιστορική έρευνα και θέλω να μοιράζομαι με τους αναγνώστες τις εμπειρίες μου από τους τόπους όπου έζησα, έγραψα τέσσερα μυθιστορήματα, στα οποία οι χαρακτήρες και η πλοκή πραγματεύονται θέματα κοινωνικά, όπως η μουσουλμανική μειονότητα στη Θράκη, η έμφυλη βία, η υπέρμετρη εκμετάλλευση του φυσικού μας τοπίου, η διπλή ταυτότητα, η απώλεια και ο χρόνος. Μετά από τριάντα χρόνια επιχείρησα πάλι να γράψω διηγήματα, να δω κατά πόσο ο χρόνος άλλαξε τις ζωές των ηρώων μου αλλά και μένα την ίδια, το ύφος και τον τρόπο γραφής. Δεν άλλαξε όμως την επιθυμία μου να ανταμώνω με τη θάλασσα της Θεσσαλονίκης , αυτή που με περιτριγύριζε πάντα , παραμόνευε σε κάθε κάθετο δρόμο , με καλούσε και με καλεί , μου δείχνει συγχρόνως το δρόμο της φυγής και της επιστροφής», υπογραμμίζει.

Τέλος, μιλάει για τις κρυμμένες ιστορίες που κάποια στιγμή θα αναζητήσουν δημοσίευση. «Το βαθύτερο και πιο κρυφό συρτάρι είναι το μυαλό. Εκεί μένουν αδημοσίευτα και ανομολόγητα όσα κυοφορεί ένας συγγραφέας. Με τον καιρό ωριμάζουν, περιμένουν την κατάλληλη ευκαιρία, μια γνωριμία, ένα βλέμμα, μια μουσική ή κάποια λόγια , ένα τυχαίο γεγονός. Όταν έρχεται το ερέθισμα αρχίζει το ταξίδι, μια εσωτερική απομόνωση, «εντοιχίζομαι» στον νέο κόσμο μου δημιουργώντας ένα άλλο σύμπαν. Γιατί το να δημιουργείς κάτι απλό , με τα χέρια ή με το νου, από το πιο μικρό χειροποίητο μέχρι την πραγμάτωση μιας ιδέας, είναι μια συμμαχία με τον χρόνο, το πολυτιμότερο αγαθό που έχουμε», καταλήγει η συγγραφέας.