Μια αξιόπιστη πηγή έγκυρων πληροφοριών και βάση για την πληροφόρηση των πολιτών φιλοδοξεί να καταστεί ο «Κοινωνικός Άτλας Θεσσαλονίκης», στοχεύοντας να συμβάλει στη διαδικασία λήψης αποφάσεων και τη διαμόρφωση πολιτικών για την πόλη. 

Η πλουραλιστική και ελεύθερα προσβάσιμη διαδικτυακή πλατφόρμα, που παρουσιάστηκε απόψε στο ΜΟΜus-Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης σε εκδήλωση με τίτλο «Χαρτογραφώντας μια πόλη που αλλάζει», περιλαμβάνει κείμενα, χάρτες και δεδομένα που συμβάλλουν στην κριτική κατανόηση, τη συστηματική οργάνωση και την παρουσίαση τεκμηριωμένου ερευνητικού υλικού για τη Θεσσαλονίκη.

Ο Κοινωνικός Άτλας Θεσσαλονίκης είναι ένα έργο του Τομέα Πολεοδομίας, Χωροταξίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης του Τμήματος Αρχιτεκτόνων Μηχανικών της Πολυτεχνικής Σχολής του ΑΠΘ, με επιστημονικό εταίρο το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ). Υλοποιήθηκε με την υποστήριξη του Ιδρύματος Χάινριχ Μπελ - Γραφείο Θεσσαλονίκης. Τα θέματα που συλλέγει, αναδεικνύει και δημοσιοποιεί αφορούν τον αστικό χώρο και την ανθρωπογεωγραφία της Θεσσαλονίκης με έμφαση σε σύγχρονους μετασχηματισμούς πάνω στις ιστορικές τους τροχιές.

«Ξεκινήσαμε από μία διάθεση φροντίδας για την πόλη, για αυτό που είναι η Θεσσαλονίκη, γι' αυτό που συμβαίνει καθημερινά στη Θεσσαλονίκη ή έχει υπάρξει στο παρελθόν και επίσης με μία διάθεση φροντίδας για τη γνώση που παράγεται για τη Θεσσαλονίκη στα πανεπιστήμια της πόλης και σε άλλα πανεπιστήμια, συνήθως σε κουτάκια, τομεακά και χωρίς να υπάρχει επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων που σκέφτονται για την πόλη», ανέφερε ανοίγοντας την εκδήλωση η διευθύντρια του Τομέα Πολεοδομίας, Χωροταξίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης του Τμήματος Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΑΠΘ, αναπληρώτρια καθηγήτρια Χάρις Χριστοδούλου.

Την ανάγκη να ανοίξει ένας ουσιαστικός διάλογος για την πόλη εκτός των παραδοσιακών πλαισίων διαλόγου και εκτός κομματικών ταυτοτήτων επισήμανε ο διευθυντής του γραφείου Θεσσαλονίκης του Ιδρύματος Χάινριχ Μπελ, Μιχάλης Γουδής. Τόνισε επίσης ότι «η σπουδαία γνώση που παράγεται από το ΑΠΘ είναι κρίσιμο να βγει έξω από τα ακαδημαϊκά όρια και να συνδυαστεί με αντίστοιχο υλικό που παράγουν πάρα πολλοί φορείς και ομάδες της πόλης».

Στέλιος Αγγελούδης: Αναγκαία η μεσοσταθμική αντίληψη για το πώς θέλει ο πολίτης τον δημόσιο χώρο

Τις αναπλάσεις περιοχών και δη περιπτώσεις όπου ο σχεδιασμός τους έγινε χωρίς να λάβει υπόψη την καθημερινότητα των κατοίκων τους ανέδειξε ο Δήμαρχος Θεσσαλονίκης Στέλιος Αγγελούδης ως χαρακτηριστικό παράδειγμα έλλειψης διαλόγου στη χάραξη πολιτικών.

Αναφερόμενος ειδικά στην ανάπλαση στην περιοχή του Ιπποκρατείου -σημείωσε ότι πρόκειται για έργο που παρελήφθη από την προηγούμενη διοίκηση με δεσμευτικά θέματα νομικής φύσης καθότι χρηματοδοτείται από το ΕΣΠΑ- εξήγησε πως «αυτή η ανάπλαση έχει έναν σχεδιασμό με τεράστια πεζοδρόμια, με ενδιάμεσο διάζωμα στο οδόστρωμα, δεν έχει κανέναν χώρο στάθμευσης και εξελίσσεται ήδη σε μία τραγωδία για τους κατοίκους, μία ανάπλαση που θα έπρεπε να είναι η ευλογία για μια περιοχή, γίνεται τώρα η τραγωδία στην μικρή αλλά τόσο σημαντική καθημερινότητά μας».

Μιλώντας και για την προοπτική αξιοποίησης δεδομένων που ανοίγεται μέσα από τη λειτουργία του Κοινωνικού Άτλαντα ο κ. Αγγελούδης τόνισε ότι «σε μία ψηφιακή πλατφόρμα μεγάλης συμμετοχικότητας, για τα θέματα που μας ενδιαφέρουν και που συζητούμε, προφανώς και δε θα δούμε σχεδιαστικές ή αρχιτεκτονικές προσεγγίσεις, οι οποίες θα πρέπει να πάρουν την οδό της υλοποίησης μέσα από μια διαδικασία που προβλέπεται, αλλά μπορούμε να δούμε αντιλήψεις τις οποίες είτε οι λεγόμενες αρχές, θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη ότι αυτό είναι η μεσοσταθμική αντίληψη για το πώς θέλει ο πολίτης το δημόσιο χώρο».

«Ο Κοινωνικός Άτλας είναι ένας χώρος ψηφιακής συνάντησης επιστημόνων, ερευνητών, ενεργών πολιτών, ευαισθητοποιημένων ανθρώπων. Και πραγματικά είναι ένα σημαντικό βήμα το να μπορεί να πολλαπλασιάσει μια συμπεριληπτική κοινή συνισταμένη. Για να μπορέσει να πάρει μια διάσταση, χρειαζόμαστε και ένα κινηματικό ενδιαφέρον που θα πατήσει σε αυτή την πλατφόρμα για να μπορέσει αυτή η γνώση και κοινή συνισταμένη να διαχυθεί», επισήμανε ο Δήμαρχος.

Ο ομότιμος καθηγητής Χαροκοπείου Πανεπιστημίου Θωμάς Μαλούτας αναφέρθηκε στην εμπειρία από το αντίστοιχο εγχείρημα της Αθήνας και άλλων ευρωπαϊκών πόλεων, σημειώνοντας ότι «θέλουμε να κάνουμε και το διεθνές δίκτυο των Ατλάντων». «Ζητούμενο είναι να δούμε τι έχει κάνει ο καθένας καλά και να δούμε κι εμείς με τις δυνάμεις μας και τα μέτρα μας αν μπορούμε να το κάνουμε. Στον κοινωνικό Άτλαντα της Αθήνας από την αρχή είχαμε θέσει τον σημαντικό στόχο να αναδείξουμε την κοινωνική διάσταση της πόλης. Γιατί η κοινωνική διάσταση των πραγμάτων που μας συμβαίνουν στη ζωή μας και στην πόλη μας δε βρίσκεται στο επίκεντρο της προσοχής», σημείωσε.

Η δημοσιογράφος Μυρτώ Τούλα μοιράστηκε την οπτική μιας νέας γενιάς που επιθυμεί αλλά δεν τα καταφέρνει πάντα να ζήσει και να δημιουργήσει στην πόλη. «Η Θεσσαλονίκη εμένα προσωπικά με έχει πληγώσει πάρα πολύ γιατί εξαιτίας της συνηθίσαμε στον αποχωρισμό. Υπάρχουν πάρα πολλά παιδιά στην ηλικία τη δική μου που αναγκάστηκαν να φύγουν στην Αθήνα ή αλλού και αυτό γιατί δεν μας έχει δοθεί ο χώρος για να δημιουργήσουμε, να ανταλλάξουμε ιδέες, να εδραιωθούμε. Δεν είμαι όμως τελείως απαισιόδοξη, διότι οι άνθρωποι που παραμένουν εδώ, όπως οι π.χ. οι άνθρωποι της γειτονιάς του Βαρδάρη, της Γειτονιάς της Σβώλου, της Δόξας, δημιουργούν και τα τελευταία χρόνια παρατήρησα ως κάτοικος του κέντρου ότι υπάρχει και μία νέα τάση να δίνουμε ζωή πάνω από την Εγνατία Οδό», ανέφερε.

Η εκπρόσωπος της Ομάδας Γειτονιάς του Βαρδάρη και υπεύθυνη επανένταξης του Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας Θεσσαλονίκης Αναστασία Χαμαλίδου μίλησε για το πώς αλλάζει η πόλη μέσα από τις ασκούμενες πολιτικές. Ως παράδειγμα ανέφερε την ανάπλαση που έγινε στην περιοχή του Βαρδάρη, η οποία, όπως σημείωσε, «δεν έλαβε σε καμία περίπτωση υπόψιν τις ανάγκες του κόσμου, την ανθρωπογεωγραφία του, τις δραστηριότητες που υπάρχουν εκεί διαχρονικά». «Θα θέλαμε οι πολιτικές να λαμβάνουν υπ' όψιν και τους ανθρώπους που κάνουν χρήση του δημόσιου χώρου, τις επιχειρήσεις, τους κατοίκους, τις οικογένειες», σημείωσε.

Τη συζήτηση συντόνισαν η αν. καθηγήτρια Χάρις Χριστοδούλου και η καθηγήτρια στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΑΠΘ Εύη Αθανασίου.

Οι θεματικές του Κοινωνικού Άτλαντα Θεσσαλονίκης

Η επίσημη παρουσίαση του Κοινωνικού Άτλαντα Θεσσαλονίκης και μια ενδεικτική πλοήγηση στην πλατφόρμα του έγινε από τον επίκουρο καθηγητή στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του ΑΠΘ και μέλος της επιστημονικής ομάδας που επιμελείται το έργο, Λουκά Τριάντη. Οι συμμετέχοντες στην εκδήλωση κλήθηκαν να λάβουν μέρος σε έρευνα γύρω από τα θέματα της πόλης για οποία θα ήθελαν να έχουν περισσότερη και έγκυρη πληροφόρηση, απαντώντας με τη χρήση των κινητών τους τηλεφώνων σε σχετικές ερωτήσεις και αναρτώντας τα σχόλιά τους σε πραγματικό χρόνο μέσα από τη διαδικτυακή πλατφόρμα παρουσίασης mentimeter, βλέποντας στη συνέχεια και τις συνολικές απαντήσεις. Ο κ. Τριάντης ανέφερε ότι ο Κοινωνικός Άτλας Θεσσαλονίκης μοιράζεται την επιστημονική γνώση με το ευρύτερο κοινό, συνεισφέροντας στη διάχυση και τον εκδημοκρατισμό της γνώσης, ενώ, παράλληλα, πληροφορεί την πανεπιστημιακή και επιστημονική κοινότητα και τους φορείς χάραξης πολιτικών και λήψης αποφάσεων.

Αποδίδοντας έμφαση στο χώρο και σε σε διαφορετικές γεωγραφικές κλίμακες της πόλης, από τις γειτονιές μέχρι το ευρύτερο πολεοδομικό συγκρότημα, ο Άτλας υποδέχεται συμβολές από τα πεδία των σπουδών της πόλης, της αρχιτεκτονικής και του χωρικού σχεδιασμού, της γεωγραφίας, της κοινωνιολογίας και της ανθρωπολογίας, του περιβάλλοντος, της ιστορίας, των οικονομικών και πολιτικών επιστημών.

Το εγχείρημα του Κοινωνικού Άτλαντα Θεσσαλονίκης βασίζεται ουσιαστικά στους συγγραφείς του- νέους και πιο έμπειρους ερευνητές-- που μοιράζονται αφιλοκερδώς τις έρευνές τους από διαφορετικά επιστημονικά πεδία. Οι επιμέρους συμβολές λειτουργούν ως άρθρα-λήμματα μιας δυναμικής, πλουραλιστικής και ανοιχτά προσβάσιμης ψηφιακής πλατφόρμας, η οποία φιλοξενεί διαφορετικές προσεγγίσεις και μεθοδολογίες με την επιστημονική ευθύνη της ομάδας επιμέλειας και της συντακτικής επιτροπής.

Τα άρθρα-λήμματα αντιστοιχούν σε μία ή περισσότερες από τις 10 θεματικές κατηγορίες: Άνθρωποι - Χωροκοινωνική Συγκρότηση, Ιστορία - Κληρονομιά, Τέχνες - Αστικές Κουλτούρες, Οικονομία - Παραγωγή, Οικολογία - Περιβάλλον, Κατοικία - Δομημένο Περιβάλλον, Δημόσιος Χώρος - Κοινωνία των Πολιτών, Σχεδιασμός - Υποδομές - Ανάπτυξη, Γειτονιές, Η Θεσσαλονίκη στον κόσμο.

Η δίγλωσση έκδοση του Άτλαντα στην ελληνική και την αγγλική γλώσσα αφενός εμπλουτίζει την ελληνόγλωσση συζήτηση και, αφετέρου, ανοίγει ένα πεδίο συγκριτικής ανάλυσης και δια-εθνικής επικοινωνίας. Οι χρήστες του μπορούν να πλοηγούνται ελεύθερα στις επιμέρους θεματικές κατηγορίες, να χρησιμοποιούν τα εργαλεία αναζήτησης, να διαβάζουν τα άρθρα online, ή και να τα αποθηκεύουν.

Ο ερευνητής του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών Σταύρος Σπυρέλλης αναφέρθηκε στη διεθνή δικτύωση αντίστοιχων Ατλάντων, Atlas Global Network.