19/12/2024 07:00
Είναι η γυναίκα που σχεδίασε το μαντήλι του Γιούρι Αλεξέγιεβιτς Γκαγκάριν, όταν ο σοβιετικός κοσμοναύτης το 1961 έγινε ο πρώτος άνθρωπος που ταξίδεψε στο διάστημα και μπήκε σε τροχιά γύρω από τη Γη. Αργότερα το αναμνηστικό αυτό χαρίστηκε ως δώρο στη βασίλισσα Ελισάβετ. Ήταν εκείνη που σχεδίασε τα μαντήλια και τα υφάσματα για τους Ολυμπιακούς Αγώνες που διοργανώθηκαν στη Μόσχα το 1980. Επίσης, έκανε σχέδια για τα χειμερινά θέρετρα αλλά και για το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Μόσχας, όπου μαντήλια της δόθηκαν στη Σοφία Λόρεν και άλλες σταρ.
Η Anna Andreeva (Άννα Αντρέγιεβα -1917/2008), η σοβιετική σχεδιάστρια κλωστοϋφαντουργίας, που εργάστηκε στο Red Rose Silk Factory στη Μόσχα από τη δεκαετία του 1940 έως τη δεκαετία του 1980, είναι μία προσωπικότητα που συμμετέχει στην πολιτιστική διπλωματία της εποχής της μέσα από όλα αυτά τα memorabilia που δημιουργεί. Είχε δε γύρω της έναν χώρο συλλογικής γυναικείας σχεδίασης που διαμόρφωσε τη μόδα και την υλική κουλτούρα στα χρόνια του υπαρκτού σοσιαλισμού.
Τώρα, μία έκθεση με τίτλο «Συλλογικά νήματα: Η Anna Andreeva στο εργαστήριο μεταξιού ‘Κόκκινη Ρόζα’» που παρουσιάζεται στο MOMus - Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης - Συλλογή Κωστάκη στη Θεσσαλονίκη σε επιμέλεια της Christina Kiaer, καθηγήτριας ιστορίας της τέχνης στο Northwestern University του Σικάγου, αναδεικνύει όλη τη ζωή και το έργο της. «Απ’ ό,τι έχω καταλάβει ήταν μία γυναίκα που αναζητούσε την ελευθερία μέσα από την τέχνη. Κατάφερε σε μία σταλινική περίοδο σοσιαλιστικού ρεαλισμού να διαφεύγει από την αισθητική του καθεστώτος. Ήταν πάρα πολύ πειραματική, δούλεψε πάνω στις αρχές των καλλιτεχνών της πρωτοπορίας, ήξερε τι έκανε. Πρέπει να ήταν ένας άνθρωπος που είχε πολύ δυναμισμό και ικανότητα να μαζεύει κόσμο κοντά του, να είναι αγαπητή. Υπήρξε γοητευτική προσωπικότητα, πάρα πολύ δημιουργική και με πολύ χιούμορ», λέει στη «ΜτΚ» η διευθύντρια του μουσείου, Μαρία Τσαντσάνογλου.
Ένας δρόμος απόλυτης ελευθερίας
Τα πρώτα χρόνια η Αντρέγεβα δεν ήταν γνωστή στη Σοβιετική Ένωση. «Έκανε τη δουλειά της, σχεδόν, ανώνυμα, αλλά από ένα σημείο και μετά τα υφάσματα που σχεδίαζε γίνονταν ανάρπαστα, οπότε άρχισαν να γράφουν γι’ αυτήν, να ασχολούνται μαζί της, πράγμα σπάνιο στη Σοβιετική Ένωση, όπου όλα αυτά είναι μαζική παραγωγή, δουλειές που κάνουν κολεκτίβες και που είναι ανώνυμες, γιατί πρόκειται για εφαρμοσμένη τέχνη, βιομηχανικό σχεδιασμό, σχεδιασμό υφάσματος. Αυτό που λέει πολύ χαρακτηριστικά η Christina Kiaer, και έχει απόλυτο δίκιο, είναι ότι η σχεδιάστρια πατάει πάνω στον δρόμο που χάραξαν η Ποπόβα και η Σταπάνοβα, όταν σχεδίασαν υφάσματα. Όλο αυτό ήταν ένας δρόμος απόλυτης ελευθερίας, αφού ήθελαν να αλλάξουν την αισθητική της καθημερινής ζωής και το έκαναν, έχοντας πειραματιστεί πολύ στη δεκαετία του 1920. Μετά, όλο αυτό σταματάει και είναι απαγορευμένο. Αλλά η Αντρέγεβα βρίσκει τον δρόμο μέσα από το ίδιο το εργοστάσιο, δηλαδή τον πυρήνα του Σοβιετικού Κράτους, και όχι απ’ το σπίτι ή από το εργαστήριο, όπως η Σταπάνοβα και η Ποπόβα. Στην ουσία η Αντρέγεβα καταφέρνει, χωρίς να την καταλάβουν, να κάνει πραγματικότητα αυτό που οραματίστηκαν η Σταπάνοβα και η Ποπόβα. Είναι σε πολύ μεγάλη διαλεκτική με τη ρωσική πρωτοπορία και για να φανεί αυτή η σχέση παρουσιάζονται στην έκθεση και έργα από τη Συλλογή Κωστάκη», τονίζει η Μαρία Τσαντσάνογλου.
Έτσι, ο επισκέπτης μπορεί να δει ζωγραφικά σχέδια, μελέτες και ιστορικά δείγματα υφασμάτων, καθώς και φωτογραφίες, αποσπάσματα ταινιών και ντοκιμαντέρ από την κολεκτίβα του εργοστασίου «Κόκκινη Ρόζα» (φέροντας το όνομα της Γερμανίδας επαναστάτριας Ρόζα Λούξεμπουργκ), σοβιετικά περιοδικά μόδας και εκθέσεις. Το υλικό συμπληρώνεται από μεγάλης κλίμακας σύγχρονες αναπαραγωγές των υφασμάτων της Αντρέγεβα, που οι θεατές μπορούν να αγγίξουν.
Όλη η έκθεση είναι βασισμένη σε ιστορίες και διαρθρώνεται ανά θεματικές ενότητες και χρονολογικά. «Ορισμένες ενότητες έχουν πάρα πολύ μεγάλο ενδιαφέρον, όπως αυτή για το σύμπαν, για τα παιδικά σχέδια, για τον ηλεκτρισμό. Εκεί, η Αντρέγεβα πατάει κανονικά επάνω στη γραμμή της ρωσικής πρωτοπορίας με τελείως γεωμετρικές φόρμες, δηλαδή ο ηλεκτρισμός δεν είναι κάτι παραστατικό. Ακόμη και αυτό που ξεκινάει σαν πυλώνες ηλεκτρικού ρεύματος, τελικά το κάνει τόσο μίνιμαλ που γίνεται απλώς τριγωνικές φόρμες, οι οποίες μοιάζουν σαν να ρίχνουν φως. Κάνει σχέδια τα οποία παραπέμπουν στην τέχνη της οπτικής απάτης, που αποτελεί μία τάση μίας περιόδου της δεκαετίας του ’60 στην Αμερική. Νομίζω ότι φτάνει σε αυτό ως εκλεκτική συγγένεια και χωρίς να αντιγράφει κάτι αμερικανικό».
Το ξαφνικό ενδιαφέρον για την Αντρέγεβα
Είναι η πρώτη διεθνώς αναδρομική έκθεση για την Αντρέγεβα.
Η ιδέα άρχισε από την Μπιενάλε της Σαγκάης όπου συμμετείχε το MOMus με έργα της συλλογής Κωστάκη. «Τα δικά της έργα ήταν ακριβώς δίπλα μας. Το θέμα της διοργάνωσης ήταν το σύμπαν. Είδαμε τα σχέδιά της για ύφασμα που είναι αφιερωμένα στο σύμπαν, στο διάστημα, στις πτήσεις κ.λπ. Εκεί συναντήσαμε και την επιμελήτρια, που τη γνώριζα πολλά χρόνια. Μου μίλησε για την καταπληκτική περίπτωση της Αντρέγεβα και μου είπε ότι το ΜοΜΑ είχε αγοράσει πρόσφατα δώδεκα έργα της ως μία κίνηση να αποκτήσει δημιουργίες γυναικών καλλιτεχνών από την περίοδο του μοντερνισμού, οι οποίες δεν βρίσκονται πια εν ζωή και έχουν ένα σημαντικό έργο που δεν αναγνωρίστηκε. Μιλώντας και με τους ανθρώπους του ΜοΜΑ είδαμε ότι είχε πάρα πολύ μεγάλο ενδιαφέρον αυτή η καλλιτέχνις. Κατόπιν, ήρθαμε σε επαφή με το ίδρυμα Andreeva Estate στο οποίο βρίσκονται η κόρη και η εγγονή της στη Βασιλεία», επισημαίνει η Μαρία Τσαντσάνογλου.
Έτσι, τα έργα προέρχονται από εκεί αλλά και την Αυστρία. «Εκεί συνεργάζονται με μία γκαλερί η οποία δεν τα πουλάει, αλλά κάνει διαχείριση για εκθέσεις. Από το 2018 και μετά άρχισε ένα ενδιαφέρον ξαφνικά για την Αντρέγεβα και τα έργα της συμμετέχουν διαρκώς σε μουσεία και εκθέσεις. Γενικώς, έχει αρχίσει να γίνεται δημοφιλής και να ανεβαίνει, οπότε είπαμε ότι είναι πάρα πολύ καλή ευκαιρία, καθώς βλέπουμε ότι η σχέση με τη ρωσική πρωτοπορία μπορεί να μην είναι σαφέστατη, αλλά είναι έντονη, να κάνουμε εμείς την πρώτη αναδρομική, γιατί αργά ή γρήγορα θα την έκανε κάποιος άλλος. Οπότε, προχωρήσαμε σε αυτήν την κίνηση και ήμασταν πολύ τυχεροί, γιατί βρήκαμε και χορηγούς και διασφαλίσαμε αρκετά πράγματα», καταλήγει η κ. Τσαντσάνογλου.
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
Διάρκεια: έως 27 Απριλίου 2025
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 15.12.2024
Είναι η γυναίκα που σχεδίασε το μαντήλι του Γιούρι Αλεξέγιεβιτς Γκαγκάριν, όταν ο σοβιετικός κοσμοναύτης το 1961 έγινε ο πρώτος άνθρωπος που ταξίδεψε στο διάστημα και μπήκε σε τροχιά γύρω από τη Γη. Αργότερα το αναμνηστικό αυτό χαρίστηκε ως δώρο στη βασίλισσα Ελισάβετ. Ήταν εκείνη που σχεδίασε τα μαντήλια και τα υφάσματα για τους Ολυμπιακούς Αγώνες που διοργανώθηκαν στη Μόσχα το 1980. Επίσης, έκανε σχέδια για τα χειμερινά θέρετρα αλλά και για το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Μόσχας, όπου μαντήλια της δόθηκαν στη Σοφία Λόρεν και άλλες σταρ.
Η Anna Andreeva (Άννα Αντρέγιεβα -1917/2008), η σοβιετική σχεδιάστρια κλωστοϋφαντουργίας, που εργάστηκε στο Red Rose Silk Factory στη Μόσχα από τη δεκαετία του 1940 έως τη δεκαετία του 1980, είναι μία προσωπικότητα που συμμετέχει στην πολιτιστική διπλωματία της εποχής της μέσα από όλα αυτά τα memorabilia που δημιουργεί. Είχε δε γύρω της έναν χώρο συλλογικής γυναικείας σχεδίασης που διαμόρφωσε τη μόδα και την υλική κουλτούρα στα χρόνια του υπαρκτού σοσιαλισμού.
Τώρα, μία έκθεση με τίτλο «Συλλογικά νήματα: Η Anna Andreeva στο εργαστήριο μεταξιού ‘Κόκκινη Ρόζα’» που παρουσιάζεται στο MOMus - Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης - Συλλογή Κωστάκη στη Θεσσαλονίκη σε επιμέλεια της Christina Kiaer, καθηγήτριας ιστορίας της τέχνης στο Northwestern University του Σικάγου, αναδεικνύει όλη τη ζωή και το έργο της. «Απ’ ό,τι έχω καταλάβει ήταν μία γυναίκα που αναζητούσε την ελευθερία μέσα από την τέχνη. Κατάφερε σε μία σταλινική περίοδο σοσιαλιστικού ρεαλισμού να διαφεύγει από την αισθητική του καθεστώτος. Ήταν πάρα πολύ πειραματική, δούλεψε πάνω στις αρχές των καλλιτεχνών της πρωτοπορίας, ήξερε τι έκανε. Πρέπει να ήταν ένας άνθρωπος που είχε πολύ δυναμισμό και ικανότητα να μαζεύει κόσμο κοντά του, να είναι αγαπητή. Υπήρξε γοητευτική προσωπικότητα, πάρα πολύ δημιουργική και με πολύ χιούμορ», λέει στη «ΜτΚ» η διευθύντρια του μουσείου, Μαρία Τσαντσάνογλου.
Ένας δρόμος απόλυτης ελευθερίας
Τα πρώτα χρόνια η Αντρέγεβα δεν ήταν γνωστή στη Σοβιετική Ένωση. «Έκανε τη δουλειά της, σχεδόν, ανώνυμα, αλλά από ένα σημείο και μετά τα υφάσματα που σχεδίαζε γίνονταν ανάρπαστα, οπότε άρχισαν να γράφουν γι’ αυτήν, να ασχολούνται μαζί της, πράγμα σπάνιο στη Σοβιετική Ένωση, όπου όλα αυτά είναι μαζική παραγωγή, δουλειές που κάνουν κολεκτίβες και που είναι ανώνυμες, γιατί πρόκειται για εφαρμοσμένη τέχνη, βιομηχανικό σχεδιασμό, σχεδιασμό υφάσματος. Αυτό που λέει πολύ χαρακτηριστικά η Christina Kiaer, και έχει απόλυτο δίκιο, είναι ότι η σχεδιάστρια πατάει πάνω στον δρόμο που χάραξαν η Ποπόβα και η Σταπάνοβα, όταν σχεδίασαν υφάσματα. Όλο αυτό ήταν ένας δρόμος απόλυτης ελευθερίας, αφού ήθελαν να αλλάξουν την αισθητική της καθημερινής ζωής και το έκαναν, έχοντας πειραματιστεί πολύ στη δεκαετία του 1920. Μετά, όλο αυτό σταματάει και είναι απαγορευμένο. Αλλά η Αντρέγεβα βρίσκει τον δρόμο μέσα από το ίδιο το εργοστάσιο, δηλαδή τον πυρήνα του Σοβιετικού Κράτους, και όχι απ’ το σπίτι ή από το εργαστήριο, όπως η Σταπάνοβα και η Ποπόβα. Στην ουσία η Αντρέγεβα καταφέρνει, χωρίς να την καταλάβουν, να κάνει πραγματικότητα αυτό που οραματίστηκαν η Σταπάνοβα και η Ποπόβα. Είναι σε πολύ μεγάλη διαλεκτική με τη ρωσική πρωτοπορία και για να φανεί αυτή η σχέση παρουσιάζονται στην έκθεση και έργα από τη Συλλογή Κωστάκη», τονίζει η Μαρία Τσαντσάνογλου.
Έτσι, ο επισκέπτης μπορεί να δει ζωγραφικά σχέδια, μελέτες και ιστορικά δείγματα υφασμάτων, καθώς και φωτογραφίες, αποσπάσματα ταινιών και ντοκιμαντέρ από την κολεκτίβα του εργοστασίου «Κόκκινη Ρόζα» (φέροντας το όνομα της Γερμανίδας επαναστάτριας Ρόζα Λούξεμπουργκ), σοβιετικά περιοδικά μόδας και εκθέσεις. Το υλικό συμπληρώνεται από μεγάλης κλίμακας σύγχρονες αναπαραγωγές των υφασμάτων της Αντρέγεβα, που οι θεατές μπορούν να αγγίξουν.
Όλη η έκθεση είναι βασισμένη σε ιστορίες και διαρθρώνεται ανά θεματικές ενότητες και χρονολογικά. «Ορισμένες ενότητες έχουν πάρα πολύ μεγάλο ενδιαφέρον, όπως αυτή για το σύμπαν, για τα παιδικά σχέδια, για τον ηλεκτρισμό. Εκεί, η Αντρέγεβα πατάει κανονικά επάνω στη γραμμή της ρωσικής πρωτοπορίας με τελείως γεωμετρικές φόρμες, δηλαδή ο ηλεκτρισμός δεν είναι κάτι παραστατικό. Ακόμη και αυτό που ξεκινάει σαν πυλώνες ηλεκτρικού ρεύματος, τελικά το κάνει τόσο μίνιμαλ που γίνεται απλώς τριγωνικές φόρμες, οι οποίες μοιάζουν σαν να ρίχνουν φως. Κάνει σχέδια τα οποία παραπέμπουν στην τέχνη της οπτικής απάτης, που αποτελεί μία τάση μίας περιόδου της δεκαετίας του ’60 στην Αμερική. Νομίζω ότι φτάνει σε αυτό ως εκλεκτική συγγένεια και χωρίς να αντιγράφει κάτι αμερικανικό».
Το ξαφνικό ενδιαφέρον για την Αντρέγεβα
Είναι η πρώτη διεθνώς αναδρομική έκθεση για την Αντρέγεβα.
Η ιδέα άρχισε από την Μπιενάλε της Σαγκάης όπου συμμετείχε το MOMus με έργα της συλλογής Κωστάκη. «Τα δικά της έργα ήταν ακριβώς δίπλα μας. Το θέμα της διοργάνωσης ήταν το σύμπαν. Είδαμε τα σχέδιά της για ύφασμα που είναι αφιερωμένα στο σύμπαν, στο διάστημα, στις πτήσεις κ.λπ. Εκεί συναντήσαμε και την επιμελήτρια, που τη γνώριζα πολλά χρόνια. Μου μίλησε για την καταπληκτική περίπτωση της Αντρέγεβα και μου είπε ότι το ΜοΜΑ είχε αγοράσει πρόσφατα δώδεκα έργα της ως μία κίνηση να αποκτήσει δημιουργίες γυναικών καλλιτεχνών από την περίοδο του μοντερνισμού, οι οποίες δεν βρίσκονται πια εν ζωή και έχουν ένα σημαντικό έργο που δεν αναγνωρίστηκε. Μιλώντας και με τους ανθρώπους του ΜοΜΑ είδαμε ότι είχε πάρα πολύ μεγάλο ενδιαφέρον αυτή η καλλιτέχνις. Κατόπιν, ήρθαμε σε επαφή με το ίδρυμα Andreeva Estate στο οποίο βρίσκονται η κόρη και η εγγονή της στη Βασιλεία», επισημαίνει η Μαρία Τσαντσάνογλου.
Έτσι, τα έργα προέρχονται από εκεί αλλά και την Αυστρία. «Εκεί συνεργάζονται με μία γκαλερί η οποία δεν τα πουλάει, αλλά κάνει διαχείριση για εκθέσεις. Από το 2018 και μετά άρχισε ένα ενδιαφέρον ξαφνικά για την Αντρέγεβα και τα έργα της συμμετέχουν διαρκώς σε μουσεία και εκθέσεις. Γενικώς, έχει αρχίσει να γίνεται δημοφιλής και να ανεβαίνει, οπότε είπαμε ότι είναι πάρα πολύ καλή ευκαιρία, καθώς βλέπουμε ότι η σχέση με τη ρωσική πρωτοπορία μπορεί να μην είναι σαφέστατη, αλλά είναι έντονη, να κάνουμε εμείς την πρώτη αναδρομική, γιατί αργά ή γρήγορα θα την έκανε κάποιος άλλος. Οπότε, προχωρήσαμε σε αυτήν την κίνηση και ήμασταν πολύ τυχεροί, γιατί βρήκαμε και χορηγούς και διασφαλίσαμε αρκετά πράγματα», καταλήγει η κ. Τσαντσάνογλου.
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
Διάρκεια: έως 27 Απριλίου 2025
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 15.12.2024
ΣΧΟΛΙΑ