Ογδόντα επτά χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από την 4η Αυγούστου του 1936, όταν ο Ιωάννης Μεταξάς επέβαλε δικτατορία στην Ελλάδα, με την πλήρη στήριξη των ανακτόρων. 

Η κρίση των πολιτικών δυνάμεων της εποχής και η αδυναμία συνεννόησης μεταξύ τους έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην εγκαθίδρυση του καθεστώτος.

Ένα δημοψήφισμα-παρωδία που διενεργήθηκε τον Νοέμβρη του 1935 κάλεσε τον βασιλιά Γεώργιο Β'να αποκατασταθεί στον θρόνο του με 97% των ψήφων υπέρ δίνοντας του έτσι τη δυνατότητα να καθορίσει το πολιτικό σκηνικό.

Ο δρόμος για τις πολιτικές εξελίξεις «άνοιξε» ουσιαστικά στις εκλογές της 26ης Ιανουαρίου 1936, οι οποίες έγιναν με το σύστημα της απλής αναλογικής και δεν ανέδειξαν αυτοδύναμη κυβέρνηση. Οι αντιβενιζελικές παρατάξεις, με επικεφαλής το Λαϊκό Κόμμα, κατέλαβαν 143 έδρες, ενώ οι βενιζελικοί, με επικεφαλής το Κόμμα των Φιλελευθέρων 142. Ρυθμιστικό ρόλο θα διαδραμάτιζε το «Παλλαϊκό Μέτωπο», ένας συνασπισμός αριστερών κομμάτων με επικεφαλής το ΚΚΕ. Από την άλλη, το Κόμμα των Ελευθεροφρόνων του Ιωάννη Μεταξά, είχε 7 έδρες.

Αυτό ήταν αρκετή δικαιολογία για τον βασιλιά, ώστε να διορίσει, χωρίς να συμβουλευτεί κανέναν, τον στρατηγό Μεταξά ως αρχηγό της κυβερνήσεως.

Λόγω του Εθνικού Διχασμού που αναζωπυρώθηκε από την κινηματική απόπειρα βενιζελικών αξιωματικών υπό τον Νικόλαο Πλαστήρα τα δύο μεγάλα κόμματα αδυνατούσαν να έρθουν σε συνεννόηση μεταξύ τους.

Για την έξοδο από την κρίση, ο Ιωάννης Μεταξάς διορίζεται πρωθυπουργός από το βασιλιά και χωρίς τη γνώμη της Βουλής. Το «Κόμμα των Φιλελευθέρων» ωστόσο έδωσε ψήφο εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση Μεταξά, το «Λαϊκό Κόμμα» έριξε ψήφο ανοχής ενώ οι βουλευτές του «Παλλαϊκού Μετώπου» και οι Γ. Παπανδρέου, Κ. Βλαχοθανάσης και Ανδρ. Δενδρινός καταψήφισαν.

Ο βουλευτής Ηλείας Βάσος Στεφανόπουλος είπε τότε:«Χρεωκοπήσαμεν ως κοινοβουλευτισμός, εξεπέσαμεν ως συνέλευσις και χάσαμε τον ψυχικόν σύνδεσμο προς τον λαόν. Διότι τι είδους ψυχικός σύνδεσμος είναι δυνατόν να διατηρηθή όταν ο μεν λαός φωνάζει δεν θέλω να με κυβερνήση ο Μεταξάς, ημείς δε αδιαφορούντες του απαντώμεν: Και όμως θα σε κυβερνήσει ο Μεταξάς».

Στις 30 Απριλίου του 1936 η Βουλή παραχώρησε με ψήφισμα απόλυτη ελευθερία στον Μεταξά.

Το βράδυ της 4ης Αυγούστου 1936 ο Μεταξάς πηγαίνει στα Ανάκτορα για να συναντηθεί με τον βασιλιά Γεώργο Β'. Με αφορμή την απεργία που είχαν προκηρύξει τα συνδικάτα με πρόταση του ΚΚΕ για την 5η Αυγούστου, ο Μεταξάς εγκαθιδρύει δικτατορία επικαλούμενος τον κίνδυνο εσωτερικών ταραχών και την ασταθή διεθνή κατάσταση με την «ευλογία» του Γεωργίου Β’, ο οποίος διαλύει τη Βουλή χωρίς να προκηρύξει εκλογές και αναστέλλει πολλά άρθρα του Συντάγματος. 

Ο Μεταξάς γράφει τότε στο ημερολόγιό του:

«Η Ελλάς έγινε από της 4ης Αυγούστου Κράτος αντικομμουνιστικό, Κράτος ολοκληρωτικό. Κράτος με βάση αγροτική και εργατική, και κατά συνέπεια αντιπλουτοκρατικό. Δεν είχε βέβαια κόμμα ιδιαίτερο να κυβερνά. Αλλά κόμμα ήτανε όλος ο Λαός, εκτός από τους αδιόρθωτους κομμουνιστάς και τους αντιδραστικούς παλαιοκομματικούς»

Με ένα κύμα συλλήψεων πολιτικοί ηγέτες στάλθηκαν στην εξορία στα νησιά, ενώ εκατοντάδες συνδικαλιστές και κομουνιστές κλείστηκαν σε φυλακές και στρατόπεδα.

Η αστυνομία του καθεστώτος στράφηκε με σκληρότητα τόσο κατά των κομμουνιστών όσο και άλλων πολιτικών αντιπάλων. Ο Γεώργιος Καφαντάρης σε ανακοίνωση διαμαρτυρίας γράφει «Αι αυθαίρετοι συλλήψεις είναι συνήθη φαινόμενα. Πάμπολλοι είναι οι υποβληθέντες εις μεσαιωνικά μαρτύρια». Τα πολιτικά κόμματα διαλύθηκαν, οι πολιτικοί εξορίστηκαν ή περιορίστηκαν κατ’ οίκον, τα εργατικά συνδικάτα διαλύθηκαν.

Το καθεστώς στηριζόταν στην Εκκλησία, που κυριαρχούσε στην εκπαίδευση και που εξασφάλισε από το κράτος πολλές γενναιόδωρες επιχορηγήσεις, αλλά βασιζόταν επίσης και στην αστυνομία και τηνχωροφυλακή.

Στις μειονότητες η δικατορία του Μεταξά, επέβαλλε –πολλές φορές με τη βία- τη χρήση της ελληνικής γλώσσας σε δημόσιους αλλά και ιδιωτικούς χώρους, με κυριότερα θύματά του τους σλαβόφωνους πληθυσμούς.

Ο Μεταξάς ακολούθησε το πρότυπο της φασιστικής Ιταλίας του Μουσολίνι, διαδίδοντας την ιδεολογία του «Γ’ Ελληνικού Πολιτισμού», σύμφωνα με την οποία ο Μεταξάς και οι σύντροφοί του αποτελούσαν τους συνεχιστές του Αρχαίου (Α΄) και Βυζαντινού (Β΄) Πολιτισμού και ότι είχαν ως στόχο την φυλετική ενότητα του έθνους καθώς και την διατήρηση των παραδόσεων.

Καθηγητές και δάσκαλοι ήταν υποχρεωμένοι να μεταλαμπαδεύουν αυτές της νέες «αλήθειες» σε μια νεολαία στρατευμένη στην ΕΟΝ. Το εκπαιδευτικό σύστημα αλώνεται και τα παιδιά πλέον πρέπει να δίνουν όρκο ότι θα διαφυλάξουν την πίστη στον Θεό, στον Βασιλέα, στην Πατρίδα, στον διάδοχο, στον κυβερνήτη και στον Γενικό Επιθεωρητή. Η ΕΟΝ ήταν μια οργάνωση ναζιστικού τύπου, στην οποία τα παιδιά χαιρετούσαν χιτλερικά. Στην οργάνωση ήταν αναγκασμένοι να συμμετέχουν όλοι οι νέοι ηλικίας 8 έως 25 ετών, ενώ αναγκάστηκαν να συμμετάσχουν σε αυτήν ακόμα και οι πρόσκοποι. Σύμβολο της Νεολαίας επιλέχθηκε ο μινωικός διπλός πέλεκυς στη λογική του “πρώτου συμβόλου όλων των ελληνικών πολιτισμών”.

H Εφημερίδα Μακεδονία που κυκλοφόρησε στις 4 Αυγούστου 1936 με ένα ιδιαίτερα σκληρό άρθρο για τον Ιωάννη Μεταξά και τον Θόδωρο Σκυλακάκη, υπουργό Εσωτερικών για τις προσπάθειές τους να επιβάλλουν δικτατορία. Διαψεύστηκε σε λίγες ώρες…

Φωτογραφίες: ΕΡΤ αρχείο