Συμπληρώνονται 60 χρόνια από τότε που Τζέιμς Μποντ με τη μορφή του Σον Κόνερι μας πρωτοσυστήθηκε με την ταινία «Τζέιμς Μποντ, πράκτωρ 007 εναντίον δρ. Νο» (1962) με την υπογραφή του Τέρενς Γιανγκ.

Αυτές τις ημέρες προβάλλεται το «No time to die» με τον Ντάνιελ Κρεγκ. Όσοι σινεφίλ ανήκουν στο κλαμπ των φαν του Τζέιμς Μποντ διαπιστώνουν πολύ μεγάλες αλλαγές στον χαρακτήρα του βασικού ήρωα.

Πρωτογενώς φαίνονται λογικές και αναμενόμενες μια και σε έξι δεκαετίες ο κόσμος άλλαξε ραγδαία. Ωστόσο, η βασική αλλαγή δεν μας ενδιαφέρει αν γίνεται στα γεγονότα και στους αντιπάλους, αλλά στην ψυχοσύνθεση και στο φαντασιακό. Ο Τζέιμς Μποντ εδώ και αρκετά χρόνια δεν είναι πια μισογύνης, μηχανή του σεξ, ένας κινούμενος τυφώνας δράσης, αλλά εξανθρωπίζεται βαθμιαία: Έχει προβληματισμούς, νοιώθει κουρασμένος, αναζητά τα αίτια των πράξεών του, επιχειρεί να ενδοσκοπήσει τον εαυτό του αλλά και μέσα στο χρόνο να βρει την ταυτότητα και τις λύσεις.

Αυτός ο εξανθρωπισμός του δίνει μια διάσταση τρωτή με ευένδοτο συναισθηματισμό και αυξημένη περισυλλογή.

Αναζητώντας εχθρούς

Στις αρχές της δεκαετίας του ‘60 τα πράγματα έδειχναν πολύ εύκολα μέσα από τις πολιτικές σχηματοποιήσεις εκείνης της εποχής. Υπήρχε ο Ψυχρός Πόλεμος και οι συγκρούσεις είχαν να κάνουν ιδίως με σοβιετικούς πράκτορες. Ωστόσο για να γίνονται οι ταινίες πιο ευέλικτες οι αντίπαλοι ήρωες ήταν πολλές φορές πάμπλουτοι μεγαλομανείς με σκοτεινά σχέδια και με την επιθυμία να κυριαρχήσουν σε όλο τον κόσμο με κάθε τρόπο.

Οι συγκρούσεις γίνονταν παντού. Στη γη, τη θάλασσα, τον αέρα, στο διάστημα. Όταν έπεσε ο υπαρκτός σοσιαλισμός συνήθως οι αντίπαλοι άρχισαν να ασκούν την πίεσή τους μέσα από καλά οργανωμένες τρομοκρατικές ομάδες. Αυτή η τροποποίηση είναι και λογική δεδομένου ότι οι τζεϊμσμποντικές ταινίες διανέμονται πλατιά και σε χώρες που στο παρελθόν υπήρχε μεγάλη ιδεολογική αντιπαλότητα.

Οι γυναίκες και τα γκάτζετ

Οι γυναίκες που στο παρελθόν υπήρξαν «μηδενικά» πλάσματα έτοιμα να πέσουν είτε από τα φιλιά του 007, είτε από τις σφαίρες του έχουν ανέβει επίπεδο, εμφανίζονται ισότιμες και ερωτεύσιμες.

Ο νέος Τζέιμς Μποντ λοιπόν μπορεί να ερωτευθεί, να προβληματιστεί και να πονέσει. Το κυριότερο πράγμα, με το οποίο εντυπωσίαζαν στο παρελθόν οι ταινίες του 007, ήταν τα περίφημα γκάτζετ που όλος ο ανδρικός πληθυσμός επιθυμούσε να έχει γιατί τότε δεν είχαν εμφανιστεί κάποια ανάλογα. Πολλοί πήγαιναν στο σινεμά μόνο και μόνο για να δουν αυτά τα πανέξυπνα εξαρτήματα.

Ωστόσο, η τεχνολογία ξεπέρασε τη μυθοπλασία.

Στις μέρες μας λοιπόν, που όλα αυτά έχουν υλοποιηθεί, είναι λογικό στις νέες ταινίες του Τζέιμς Μποντ τα γκάτζετ να έχουν μειωθεί: Δεν μπορεί να σε εντυπωσιάσει μια έξυπνη συσκευή που την έχεις ήδη δίπλα σου.

Οι τόποι και η νοσταλγία

Όταν βλέπουμε τις παλιές ταινίες του 007 σαφώς και ξεχωρίζουν τα κοσμοπολίτικα μέρη, όπου εξελίσσεται η δράση. Ωστόσο, αυτά τα τοπία διέθεταν γραφικότητα, έναν καρτποσταλικό χαρακτήρα, μια γυαλιστερή επιφάνεια που φανέρωνε κάτι το ψεύτικο.

Στις ημέρες μας όμως, οι νέες τζεϊμσμποντικές ταινίες καταφέρνουν χάρη στην ιδιοφυία των σκηνοθετών να προσδώσουν στους τόπους μια άλλη εξωτερική νοσταλγία. Οι χώροι δεν αποτελούν πια άψυχα τοπία, αλλά χαρτογραφίες και αντιστοιχήσεις του ψυχισμού και του φαντασιακού του ήρωα: Μας μεταφέρουν πολύ αποτελεσματικά μια αίσθηση του χαμένου χρόνου, τη νοσταλγία της ακαθόριστης απώλειας, την αίσθηση ενός μυστικού τόπου όπου πρέπει να ανακαλυφθούν χαμένα όνειρα και μυστικά. Ο θεατής, λοιπόν, επιτέλους ταυτίζεται με τον ήρωα γιατί καταλαβαίνει ότι και εκείνος είναι τρωτός, ευένδοτος, ευαίσθητος και επιχειρεί να ανακαλύψει και τις δικές του χαμένες επιθυμίες και προσμονές. Έτσι, αυτά τα νέα φιλμ, είναι καλύτερα από τα συλλεκτικά του παρελθόντος και βλέπονται και ως ευαίσθητες ψυχαγωγικές τοιχογραφίες.

Η τελική μετάβαση

Όλα δείχνουν και αποδεικνύουν ότι οι σύγχρονοι σκεπτόμενοι θεατές του κινηματογράφου προτιμούν τον 007 σε αυτή τη νέα του σταδιακή μετάβαση που οδηγεί και στη μετάλλαξή του: Δεν θα μπορούσε πλέον να επιβιώσει με την παλιά μορφή, θα φάνταζε μετέωρος ανάμεσα στην παλιά εποχή και με στο τώρα και δεν θα είχε καμία σχέση με το μέλλον. Οι σινεφίλ μπορούν να δουν καθαρά ότι σε αυτή τη σύγχρονη δυστοπία, ο Τζέιμς Μποντ μπορεί να γίνει σύντροφός τους, τόσο σε επίπεδο θέασης, όσο και σε εκείνο της ενδοσκόπησης.

* Δημοσιεύτηκε στη "ΜτΚ" στις 26.09.2021