Η μοναδική, ποιητική κινηματογραφική ματιά του σπουδαίου σκηνοθέτη Τάκη Κανελλόπουλου ξεδιπλώνεται στο μεγάλο αφιέρωμα που διοργανώνει το 64o Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης (2-12/11/2023). Στο πλαίσιο του αφιερώματος θα προβληθούν εννέα ταινίες του οραματιστή δημιουργού από τη Θεσσαλονίκη, ενώ μέρος του έργου του Κανελλόπουλου θα αποκατασταθεί από το Φεστιβάλ, με την υποστήριξη του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου. Το αφιέρωμα πλαισιώνεται από μια πρωτότυπη εικαστική εγκατάσταση για το κινηματογραφικό και λογοτεχνικό του έργο.

Στη Θεσσαλονίκη θα βρεθεί και ο πολυβραβευμένος ιστορικός και συγγραφέας Μαρκ Μαζάουερ, διευθυντής της Πρωτοβουλίας για τις Δημόσιες Ανθρωπιστικές Επιστήμες Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (SNFPHI) του Πανεπιστημίου Κολούμπια, για μια ξεχωριστή συζήτηση μετά την προβολή της ταινίας Ουρανός. Η ταινία θα προβληθεί με όρους καθολικής προσβασιμότητας για όλους τους θεατές, στο πλαίσιο του προγράμματος του Φεστιβάλ με χορηγό προσβασιμότητας την Alpha Bank.

Το σινεμά του Τάκη Κανελλόπουλου, ιδιοσυγκρασιακό, νοσταλγικό και εξομολογητικό, εκπέμπει τρυφερότητα απέναντι σε ήρωες που δίνουν εσωτερικές μάχες και παλεύουν να επιβιώσουν σε έναν κόσμο που δεν δίνει χώρο στην ευαισθησία, στη μελαγχολία, στις τύψεις για τις ευκαιρίες που χάθηκαν ανεπιστρεπτί. Μετατρέποντας τόσο την πόλη της Θεσσαλονίκης όσο και το μακεδονικό τοπίο σε ανθρωπολογικό καμβά, καθώς σμιλεύει τη μοίρα των ανθρώπων με το φορτίο και τους δεσμούς που κουβαλούν οι τόποι και οι μνήμες τους, ο Κανελλόπουλος χτίζει ένα σύμπαν βαθιά λυρικό, αλλά συγχρόνως ατόφιο και βιωματικό. Οι εννιά ταινίες μυθοπλασίας και ντοκιμαντέρ του Τάκη Κανελλόπουλου, οι οποίες θα προβληθούν στο πλαίσιο του αφιερώματος, δίνουν τη μοναδική ευκαιρία στο κοινό να ανακαλύψει εκ νέου έναν δημιουργό που επηρέασε τους πρωτοπόρους του Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου.

Η πρωτότυπη εικαστική εγκατάσταση, σε επιμέλεια του κριτικού κινηματογράφου Μανώλη Κρανάκη, μεταμορφώνει το κτίριο του Δυτικού Φυλακίου Εισόδου της Πύλης 1 του Λιμανιού σε μια οπτικοακουστική κάψουλα που κλείνει μέσα της τις εμμονές, τη ανθρωπο-γεωγραφία και όλα τα σύμβολα που έκαναν τον Τάκη Κανελλόπουλο μια από τις πιο εμβληματικές και επιδραστικές μορφές στο ελληνικό σινεμά. 

Το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης ανοίγει την πόρτα στο διακριτό του σύμπαν, συστήνοντας στη νεότερη γενιά τις ταινίες του, τη μακεδονική ενδοχώρα όπως την αποθέωσε στο έργο του, τις μουσικές των ταινιών του από σπουδαίους συνθέτες όπως τον Νίκο Μαμαγκάκη, την Ελένη Καραΐνδρου και τον Γιώργο Χατζηνάσιο και τα διηγήματά του, μέσα από αναγνώσεις από δημοφιλείς ηθοποιούς σκηνοθέτες και συγγραφείς, όπως τη Ζυράννα Ζατέλη, τη Σοφία Κόκκαλη, τον Ζαχαρία Μαυροειδή και τη μούσα του Τάκη Κανελλόπουλου, Αιμιλία Υψηλάντη. Το κτίριο του Δυτικού Φυλακίου παραχώρησε στο Φεστιβάλ για τις ανάγκες της εγκατάστασης η Δημόσια Αρχή Λιμένων.

Επιπλέον, σε συνεργασία με την Πρωτοβουλία για τις Δημόσιες Ανθρωπιστικές Επιστήμες Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (SNFPHI) του Πανεπιστημίου Κολούμπια, το Φεστιβάλ θα έχει τη χαρά να υποδεχτεί στη σκηνή του Ολύμπιον τον Μαρκ Μαζάουερ, ο οποίος, μετά την προβολή του Ουρανού, θα μιλήσει για το ιστορικό πλαίσιο της ταινίας, τη σχέση της με την επίσημη ιστορία και τη συμβολή του Τάκη Κανελλόπουλου στην παραγωγή της εθνικής μας μνήμης. Η συζήτηση θα μεταδοθεί μέσω live streaming από τα social media του Φεστιβάλ και του SNFPHI.

Οι ταινίες του αφιερώματος:

Μακεδονικός γάμος (1960)

Γυρισμένη στο Βελβεντό Κοζάνης, η πρώτη ταινία του Τάκη Κανελλόπουλου είναι ένα ντοκιμαντέρ μικρού μήκους που περιγράφει τα ήθη και τα έθιμα που σχετίζονται με τον παραδοσιακό γάμο στη δυτική Μακεδονία. Ένα λυρικό ποίημα για τις ρίζες των ανθρώπων σε έναν προαιώνιο, αλλά ήδη χαμένο κόσμο. Η ταινία απέσπασε το πρώτο βραβείο ταινίας μικρού μήκους στην Πρώτη Εβδομάδα Ελληνικού Κινηματογράφου, καθώς και το Α΄ Βραβείο στο Φεστιβάλ Βελιγραδίου το 1961.

Θάσος (1961)

Ένα μοναδικό ιστορικό ντοκουμέντο για τη Θάσο της δεκαετίας του 1960, γυρισμένο με έναν πρωτοποριακό τρόπο και μέσα από την ξεχωριστή ματιά του Τάκη Κανελλόπουλου. Ο σκηνοθέτης παρατηρεί την καθημερινή ζωή των ψαράδων και των οικογενειών τους, θέλοντας να καταγράψει -όπως είχε δηλώσει ο ίδιος- «κάτι από τη μαγεία και την ψυχή» του βορειοελλαδίτικου νησιού. Στο επίκεντρο της ταινίας βρίσκεται ο άνθρωπος, η ζωή στη Θάσο, η φύση που οργιάζει. Η ταινία απέσπασε ειδικό έπαινο στο Φεστιβάλ Μόσχας το 1961.

Ουρανός (1962)

O Ουρανός, μια από τις καλύτερες αντιπολεμικές ταινίες του ελληνικού κινηματογράφου, βασίζεται σε αφηγήσεις ανθρώπων που έζησαν τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Πρωταγωνιστής του φιλμ είναι το κακοτράχαλο και γαλήνιο τοπίο της δυτικής Μακεδονίας. Με λιτή γλώσσα και ποιητικά μονοπλάνα ξετυλίγεται το έπος του ελληνοϊταλικού πολέμου, ενώ οι χαρακτήρες της ταινίας βιώνουν την ήττα και την κατάρρευση του μετώπου σαν ήρωες αρχαίας τραγωδίας. Η ταινία προβλήθηκε σε πολλά διεθνή Φεστιβάλ, ανάμεσά τους και το Φεστιβάλ Καννών (1963), ενώ τιμήθηκε με το Αργυρό Βραβείο του Φεστιβάλ της Νάπολης το 1963. Η ταινία θα προβληθεί με όρους καθολικής προσβασιμότητας για όλους τους θεατές, στο πλαίσιο του προγράμματος του Φεστιβάλ με χορηγό προσβασιμότητας την Alpha Bank. Συγκεκριμένα, η ταινία θα προβληθεί με ακουστική περιγραφή [AD: Audio Description] για τυφλούς και άτομα με προβλήματα όρασης και με υπότιτλους για Κ/κωφούς και βαρήκοους [SDH: Subtitles for the Deaf or Hard of Hearing].

Εκδρομή (1966)

Το 1941 και ενώ ο πόλεμος κορυφώνεται, η γυναίκα ενός υπολοχαγού κι ένας λοχίας ερωτεύονται παράφορα. Οι καιροί και οι συνθήκες –εμπόλεμη κατάσταση και στρατιωτικό καθήκον, γάμος και η φιλία μεταξύ των δύο ανδρών που συνυπηρετούν στην πρώτη γραμμή– απαγορεύουν αυτόν τον έρωτα, όμως δεν τον αναιρούν. Όταν στη διάρκεια μιας επιχείρησης ο υπολοχαγός τραυματίζεται και οδηγείται στο νοσοκομείο, οι δυο εραστές, ενάντια σε κάθε ηθική υποχρέωση και δέσμευση που έχουν αναλάβει, θα αποτολμήσουν τη μόνη δυνατή διέξοδο: αυτός λιποτακτεί, εκείνη εγκαταλείπει τον άντρα της και μαζί ξεκινούν μια πορεία χωρίς επιστροφή προς τα σύνορα. Με τους: Λίλη Παπαγιάννη, Άγγελο Αντωνόπουλο, Κώστα Καραγιώργη, Κώστα Λαχά. Η ταινία απέσπασε βραβείο Φωτογραφίας και τιμητική διάκριση σκηνοθεσίας στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης το 1966.

Παρένθεση (1968)

Με γκρο πλαν που παραπέμπουν σε αγιογραφίες, σε εναλλαγή με επιλεκτικές εικόνες μιας πόλης, ξετυλίγεται η ιστορία μιας συνάντησης έξι ωρών στη Θεσσαλονίκη, ανάμεσα σε έναν άνδρα και μια γυναίκα, χωρίς ονόματα και τοπικούς προσδιορισμούς, παρά μόνο με κυρίαρχο το τοπίο της πόλης. Χρόνια μετά, η ηρωίδα επιστρέφει στη μνήμη αυτής της συνάντησης προσπαθώντας να εξηγήσει αν ήταν μια μεγάλη αγάπη που γεννήθηκε σε συνθήκες συναισθηματικής ασφυξίας ή απλώς μια παρένθεση. Με τους: Αλεξάνδρα Λαδικού, Άγγελο Αντωνόπουλο. Η ταινία απέσπασε βραβεία Καλύτερης Καλλιτεχνικής Ταινίας και Φωτογραφίας, Βραβεία Κριτικών Σκηνοθεσίας και Μουσικής στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης του 1968.

Η τελευταία άνοιξη (1972)

Στη διάρκεια του πολέμου, τρεις φίλοι και μια κοπέλα που έχουν μεγαλώσει στην ίδια γειτονιά, αποχαιρετιούνται καθώς οι νεαροί άνδρες φεύγουν για το μέτωπο, όπου τον καθένα περιμένει διαφορετική μοίρα. Ο Τάκης Κανελλόπουλος εξερευνά θέματα όπως η θέληση για ελευθερία, ο φόβος του θανάτου, η τραγωδία του πολέμου, η λαχτάρα για ζωή. Με τους: Αιμιλία Υψηλάντη, Γιώργο Φουρνιάδη, Άγι Περγαντή, Βασίλη Πλατάκη.

Το χρονικό μιας Κυριακής (1975)

Έξι ιστορίες για τη μοναξιά ανάμεσα στον κόσμο, μια λυρική απεικόνιση της ζωής και ταυτόχρονα η καταγραφή μιας περασμένης εποχής. Ένας αμαξάς τριγυρνά μέσα στην πόλη, δύο ηλικιωμένοι πηγαίνουν στο πάρκο κάθε Κυριακή, ένας άνδρας αφήνει σε διάφορες γειτονιές λουλούδια στη μνήμη του φίλου του που σκοτώθηκε στον πόλεμο, ένα αγόρι αφηγείται τη γιορτή του πατέρα του, ένας αντιστασιακός ζει τις ύστατες στιγμές του, μια γυναίκα περιμένει ένα γράμμα που δεν θα έρθει ποτέ. Με τους: Θάνο Τζενεράλη, Πόπη Άλβα, Γιώργο Φουρνιάδη, Αντώνη Θεοδωρακόπουλο, Λίνα Λαμπράκη, Γιώργο Δομούζη και αφηγητή τον Γιώργο Μετσόλη.

Ρομαντικό σημείωμα (1978)

Η ιστορία του έρωτα τεσσάρων νέων φίλων για την ίδια κοπέλα, την αινιγματική Αντριάνα, η οποία θα αναστατώσει τις ζωές τους και θα βγει από αυτές το ίδιο απρόσμενα όσο μπήκε. Ο ασυμβίβαστος και ρομαντικός Τάκης Κανελλόπουλος εξερευνά με αυτή την ταινία το θέμα της χαμένης νεότητας. Η ταινία απέσπασε τιμητική διάκριση φωτογραφίας στο 19ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.

Σόνια (1980)

Καλοκαίρι του 1966. Η Σόνια παρακολουθεί εδώ και έναν χρόνο από το παράθυρο του σπιτιού της τον αρκετά μεγαλύτερό της καθηγητή μουσικής, Τόνιο, που μένει στο σπίτι στην απέναντι μεριά του δρόμου. Όταν η γυναίκα του και η κόρη του λείψουν από την πόλη, θα του μιλήσει. Θα γνωριστούν και θα ερωτευτούν, με έναν ευαίσθητο και ρομαντικό τρόπο. Οι μέρες της ευτυχίας θα τελειώσουν γρήγορα, καθώς η γυναίκα και η κόρη του θα επιστρέψουν. Ο Τάκης Κανελλόπουλος προσεγγίζει με τρυφερό τρόπο τους ήρωές του, κινηματογραφώντας τον αδιέξοδο έρωτά τους, στην ταινία που σηματοδότησε και το τέλος της φιλμογραφίας του. Με τους: Αντιγόνη Δουδούμη, Σπύρο Φωκά, Κώστα Λαχά, Λίνα Λαμπράκη και αφηγητή τον Γιώργο Μάζη.