Η Αχλάδα Φλώρινας θεωρείται ένας σημαντικός αρχαιολογικός χώρος της Μακεδονίας. Η τρίμηνη ανασκαφή που διενεργήθηκε στην περιοχή, για έκτη συνεχή χρονιά, αποκάλυψε 209 ταφές εκ των οποίων οι 131 είναι βυζαντινές και οι 75 αρχαϊκές.

Σε πέντε ταφές φαίνεται μάλιστα να έχει εφαρμοσθεί η πρακτική της δευτερογενούς καύσης. Το ενδιαφέρον βέβαια κεντρίζουν έξι ταφές, στις οποίες οι νεκροί έχουν εναποτεθεί σε λάκκους, βάθους περίπου δύο μέτρων από το επίπεδο του περιβόλου ή σε ορθογώνιους κτιστούς με αργολιθοδομή τάφους, με λιθόστρωτο δάπεδο, οι οποίες ωστόσο, σύμφωνα με το Υπουργείο Πολιτισμού, είναι δυστυχώς είναι συλημένες

Αναφορικά με τα μη συλημένα ευρήματα, το Υπουργείο Πολιτισμού συμπληρώνει πως μαρτυρούν τον πλούτο, την αριστοκρατική καταγωγή, τον ηρωικό χαρακτήρα και τον ηγετικό ρόλο κάποιων οικογενειών της μακεδονικής αριστοκρατίας στην πολιτική και κοινωνική ζωή της αρχαίας Λύγκου κατά το 2ο μισό του 6ου π.Χ. αι.

Την εμφάνιση τους κάνουν για πρώτη φορά και τέσσερα κράνη του λεγόμενου «ιλλυρικού τύπου» που διαφοροποιούν τους πολεμιστές ως προς την πολεμική τους εξόπλιση καθώς και ένας σφαιρικός αρύβαλλος από φαγεντιανή και πήλινα ειδώλια καθιστής σε θρόνο γυναικείας μορφής, που κρατά περιστέρι και ένθρονης Σφίγγας με λύρα αλλά και δύο πλαστικά αγγεία με όρθια γυναικεία μορφή και με προτομή ανδρικής μυθικής μορφής με δορά ζώου στο κεφάλι, πιθανώς του Ηρακλή, που χρονολογούνται στα αρχαϊκά χρόνια.

Ένα ακόμα μοναδικό έυρημα στο νεκροταφείο της Αχλάδας είναι το χρυσό προσωπείο που βρέθηκε σε λακκοειδή ανδρική ταφή, παρόλο που ο τάφος ήταν αρκετά συλημένος. Μαζί με αυτό το ιδιαίτερο εύρημα σώθηκαν και ένα χρυσό δακτυλίδι, μία αργυρή διφυής περόνη, τμήματα από σιδερένια ξίφη και σιδερένιες αιχμές, κεχριμπαρένιες ψήφοι, ένας χάλκινος λέβητας και μία οπισθότμητη πρόχους.

Η ανασκαφή έγινε υπό την εποπτεία της αρχαιολόγου κ. Λιάνας Γκέλου, σε εκτεταμένο νεκροταφείο με διαχρονική χρήση, οι τάφοι του οποίου έχουν ήδη φτάσει τους 1.290 με τους περισσότερους να ανήκουν στην περίοδο μ μεταξύ 6ου και 3ου π.Χ. αι., ενώ διαπιστώνεται εκτεταμένη χρήση του νεκροταφείου και στα βυζαντινά χρόνια.

Σύμφωνα με το Υπουργείο Πολιτισμού «Ο αρχαιολογικός χώρος της Αχλάδας βρίσκεται μέσα στα όρια επέκτασης λιγνιτωρυχείου της εταιρείας ‘Λιγνιτωρυχεία Αχλάδας Α.Ε.’. Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Φλώρινας παρακολουθεί τις εξορυκτικές δραστηριότητες και πραγματοποιεί συστηματικά διερευνητικές τομές και σωστικές επεμβάσεις.»