Αν η αέρια ρύπανση στη Θεσσαλονίκη ήταν στα επίπεδα που συστήνει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί 719 θάνατοι ετησίως, σύμφωνα με το Ινστιτούτο για την Παγκόσμια Υγεία.

Το Ινστιτούτο, που εδρεύει στη Βαρκελώνη, αξιολογεί τις «επιδόσεις» 1.000 ευρωπαϊκών πόλεων σε θέματα αέριας ρύπανσης, ηχορύπανσης και πράσινων χώρων, και τα αποτελέσματα δημοσιεύονται κάθε χρόνο στον ιστότοπο https://isglobalranking.org/

Όταν ο ΠΟΥ δημοσίευσε για πρώτη φορά οδηγίες για την ποιότητα του αέρα, το 2005, ανέφερε ότι τα αποδεκτά επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης είναι λιγότερα από 10 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο. Το 2021, ο ΠΟΥ άλλαξε τις κατευθυντήριες γραμμές αναφοράς σε επίπεδα κάτω των 5 μικρογραμμαρίων ανά κυβικό μέτρο.

Αν η Θεσσαλονίκη ήταν εντός των ορίων του 2005 θα μπορούσαν να αποφεύγονται 488 θάνατοι ετησίως, ενώ με βάση τα πιο αυστηρά όρια του 2021 ο αριθμός αυτός φτάνει τους 719 θανάτους ετησίως που θα μπορούσαν να αποφευχθούν, αν φυσικά είχαν ληφθεί μέτρα για τον περιορισμό της συγκέντρωσης μικροσωματιδίων με διάμετρο 2,5 μm (PM2,5).

Είναι ενδιαφέρον ότι στο δείκτη των θανάτων που θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί αν οι πόλεις συμμορφώνονταν με τις συστάσεις του ΠΟΥ η Θεσσαλονίκη είναι στις εκατό πόλεις με τις χειρότερες επιδόσεις (Νο 64 στην κατάταξη, σε σύνολο 858 που ερευνήθηκαν για τον συγκεκριμένο δείκτη) και μάλιστα είναι σε χειρότερη κατάταξη σε σχέση με την πρωτεύουσα όπου συγκεντρώνεται και το ήμισυ του πληθυσμού της χώρας (Νο 71 στην κατάταξη), ενώ βρίσκεται στην πρώτη θέση μεταξύ των ελληνικών πόλεων στη μέση ετήσια συγκέντρωση μικροσωματιδίων ΡΜ2,5.

Τουλάχιστον 238.000 πρόωροι θάνατοι στην ΕΕ

Το 2020 το 96% του αστικού πληθυσμού της ΕΕ εκτέθηκε σε συγκεντρώσεις λεπτών αιωρούμενων σωματιδίων (ΑΣ2,5) υψηλότερες από το επίπεδο των 5 μικρογραμμαρίων ανά κυβικό μέτρο (µg/m3) αέρα που ορίζεται από τις κατευθυντήριες γραμμές του ΠΟΥ. Σύμφωνα με τις πρόσφατες εκτιμήσεις του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος, το 2020 τουλάχιστον 238.000 άνθρωποι πέθαναν πρόωρα στην ΕΕ λόγω έκθεσης σε ρύπανση από ΑΣ2,5 άνω του επιπέδου των 5 µg/m3 των κατευθυντήριων γραμμών του ΠΟΥ. Το 2019 η έκθεση σε ΑΣ2,5 οδήγησε σε 175.702 έτη ζωής με αναπηρία (YLD) λόγω χρόνιας αποφρακτικής πνευμονοπάθειας σε 30 ευρωπαϊκές χώρες.

Το σχέδιο δράσης για μηδενική ρύπανση της ΕΕ έχει θέσει ως στόχο τη μείωση κατά 55% των πρόωρων θανάτων έως το 2030.

Από την ανάλυση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος προκύπτει ότι η κύρια πηγή ρύπανσης από αιωρούμενα σωματίδια στην Ευρώπη είναι η κατανάλωση καυσίμων στον τομέα της κατοικίας, στον εμπορικό και τον θεσμικό τομέα. Οι εκπομπές αυτές συνδέονται κυρίως με την καύση στερεών καυσίμων για τη θέρμανση κτιρίων. Το 2020 οι τομείς αυτοί ευθύνονταν για το 44% των εκπομπών ΑΣ10 και το 58% των εκπομπών ΑΣ2,5. Άλλες σημαντικές πηγές αυτών των ρύπων αποτελούν οι τομείς της βιομηχανίας, των οδικών μεταφορών και της γεωργίας.

«Μαύρο» και στο πράσινο

Τα δέντρα και οι χώροι με πράσινο δημιουργούν μία «πράσινη κουρτίνα», φιλτράροντας τον αέρα από μικροσωματίδια, αλλά στη Θεσσαλονίκη αυτή η κουρτίνα είναι… σχισμένη.

Σε πολυσέλιδη μελέτη του μη κερδοσκοπικού οργανισμού The Nature Conservancy αναφέρεται ότι στο εσωτερικό σπιτιών που βρίσκονται σε δρόμους με δενδοστοιχίες η συγκέντρωση μικροσωματιδίων ΡΜ10 ήταν μειωμένη κατά 20% - 50%. Όμως σύμφωνα με τα στοιχεία που επεξεργάστηκε το IS Global η Θεσσαλονίκη έχει το χαμηλότερο ποσοστό (19,37%) πράσινων χώρων μεταξύ 14 ελληνικών πόλεων, της Αθήνας συμπεριλαμβανομένης (20,38%). 

Η σύσταση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας είναι οι άνθρωποι να ζουν σε περιοχές που το 25% της έκτασης είναι πράσινο και δημόσιοι χώροι. Στη Θεσσαλονίκη το 86,14% του πληθυσμού ζει σε περιοχές που το πράσινο είναι λιγότερο από το ποσοστό που προτείνει ο ΠΟΥ -η χειρότερη επίδοση από όλες τις ελληνικές πόλεις και η 8η χειρότερη σε σύνολο 866 πόλεων.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 25-26.03.2023