«Γεννημένοι» από το κίνημα των μουτζαχεντίν που πολέμησαν τους Σοβιετικούς όταν αυτοί εισέβαλαν στη χώρα το 1979, οι Ταλιμπάν ιδρύθηκαν επισήμως το 1994 από τον Μουλά Μοχάμεντ Ομάρ, έναν τοπικό ιμάμη της Κανταχάρ.

Αυτός περιστοιχίστηκε από μία μικρή ομάδα μαθητών θρησκευτικών σχολείων, οργισμένων με το πλιάτσικο μεταξύ των πολέμαρχων στον εμφύλιο πόλεμο που ακολούθησε τη Σοβιετική απόσυρση, το 1989.

Στα επόμενα δύο χρόνια η επιρροή τους αυξήθηκε ραγδαία.

Έως το 1998, στην πρώτη περίοδο διακυβέρνησής τους η οποία έληξε με την επέμβαση των ΗΠΑ το 2001, στον απόηχο των επιθέσεων της 11ς Σεπτεμβρίου, οι Ταλιμπάν είχαν εφαρμόσει μία δική τους εκδοχή της Σαρίας με πολλά στοιχεία από τις φυλετικές παραδόσεις των Παστούν, της μεγαλύτερης εθνολογικής ομάδας της χώρας

Οι γυναίκες εκτοπίστηκαν από τη δημόσια ζωή, εργασία και σπουδές τούς απαγορεύθηκαν και ο βίος τους περιορίστηκε στο σπίτι. Έξω μπορούσαν να βγαίνουν μόνο συνοδεία ανδρός.

Οι δημόσιες εκτελέσεις και τα μαστιγώματα βρίσκονταν στην ημερήσια διάταξη, δυτικά βιβλία και δυτικός κινηματογράφος απαγορεύθηκαν και κάθε δυτικό έργο ή τεχνούργημα πολιτισμού θεωρείτο βλάσφημο και καταστρεφόταν.

«Εξαφανίστηκαν» οι γυναίκες

Αρκετοί είναι εκείνοι που πιστεύουν ότι η δεύτερη θητεία των Ταλιμπάν –των «φοιτητών», όπως είναι η κυριολεκτική ερμηνεία του ονόματός τους, έχουν τη διάθεση να είναι πιο μετριοπαθείς σε σχέση με την περίοδο 1996 – 2001.

Τα πρώτα δείγμα γραφής άλλωστε ήταν απογοητευτικά: Αμέσως μετά την σαρωτική κατάκτηση της χώρας συμπεριλαμβανομένης της πρωτεύουσας Καμπούλ υπάρχουν ανησυχητικά σημάδια ότι λίγα έχουν αλλάξει:

Από τις εικόνες που βλέπουν το φως της δημοσιότητας, οι γυναίκες έχουν ήδη εξαφανιστεί, φύλακες φέρεται να έχουν ήδη πιάσει πόστα έξω από σπίτια σημαντικών γυναικών αλλά και πολιτικών ενώ υπάρχουν και αναφορές για δολοφονίες πολιτικών αντιπάλων.

«Θα πεθάνουμε αργά, μέσα στην Ιστορία»

Την ίδια στιγμή ένα σπαρακτικό βίντεο που βλέπει το φως της δημοσιότητας, μίας μικρής Αφγανής που, κλαίγοντας, περιγράφει με φόβο το μέλλον της χώρας της, έχει ήδη συγκεντρώσει εκατομμύρια θεάσεις στο διαδίκτυο.

«Δεν έχουμε καμία σημασία επειδή γεννηθήκαμε στο Αφγανιστάν», λέει το μικρό κορίτσι στο διάρκειας 45 δευτερολέπτων βίντεο. «Δεν μπορώ να σταματήσω να κλαίω. Κανείς δεν ενδιαφέρεται για εμάς. Θα πεθάνουμε αργά μέσα στην Ιστορία».

Το βίντεο δημοσιοποίησε στο Twitter η ακτιβίστρια Μασί Αλινετζάντ (Masih Alinejad).

Πώς θα κυβερνήσουν

Την τελευταία φορά που οι Ταλιμπάν είχαν την εξουσία, όπως έχει επισημάνει ο πρώην αναπληρωτής υπουργός Άμυνας του Αφγανιστάν Ταμίμ Άσεϊ, δεν «είχαν πόρους, σχέδιο ή πρόγραμμα για διακυβέρνηση, πέρα από μια αόριστη και γενική ιδέα που είχε ως βάση τη Σαρία».

Έχουν αλλάξει από τότε; Αυτό είναι το βασικό ερώτημα. Όπως έχει αναφέρει σε σύγγραμμά του ο Τόμας Ρούτιγκ: «Κατά την επανεμφάνισή τους [μετά το 2003], και ιδιαίτερα κατά την επέκτασή τους σε περιοχές εκτός Παστούν, οι Ταλιμπάν αποδείκνυαν όλο και περισσότερο ότι είναι μια οργάνωση που μαθαίνει».

«Εντός του κινήματος, αυξανόταν η συνειδητοποίηση ότι οι ίδιες τους οι καταπιεστικές πολιτικές είχαν ως αποτέλεσμα να απομονωθούν από την παγκόσμια κοινότητα και πολλοί Αφγανοί να τους εναντιωθούν, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που αρχικά τους είχαν καλωσορίσει (…) το 1990».

Αυτό φαίνεται από το γεγονός ότι υπάρχει κάποιος πραγματισμός και μια πιο ανοιχτή προσέγγιση σε ό,τι αφορά την εξωτερική πολιτική.

Ο Ρούτιγκ υποστηρίζει, ωστόσο, ότι οι Ταλιμπάν – «σε αντίθεση με άλλες ένοπλες ομάδες ανταρτών» – δεν ανέπτυξαν ποτέ έναν πολιτικό βραχίονα που να διαφοροποιείται από τον στρατιωτικό, με ό,τι κοντινότερο που θυμίζει πολιτική δομή να είναι ένα «γραφείο διαπραγματεύσεων» στη Ντόχα του Κατάρ.

Το καθήκον της διακυβέρνησης είναι και πάλι πολύ πιθανό να περιοριστεί στα πολύ στενά και αυστηρά πλαίσια εκείνων που οι Ταλιμπάν θεωρούν θρησκευτικώς αποδεκτά.

Οι Ταλιμπάν δεν έχουν ακόμη ξεκαθαρίσει τι είδους κυβέρνηση οραματίζονται, παρόλο που οι δηλώσεις κάποιων αξιωματούχων τους την Κυριακή δείχνουν ότι σχεδιάζουν να επιστρέψουν στο μοντέλο ισλαμικού εμιράτου.

Οι εκτιμήσεις που έγιναν στο πλαίσιο πρόσφατων παρεμβάσεων, με βάση τις οποίες οι Ταλιμπάν καταλάβαιναν ότι θα πρέπει να μοιραστούν την εξουσία πιο ανοιχτά με άλλες παρατάξεις που έχουν συμφέροντα στο Αφγανιστάν, ίσως να μην ευσταθούν πλέον, δεδομένης της σατρωτικής νίκης τους.

Ποιος θα ηγείται της όποιας κυβέρνησης;

Αυτό δεν έχει ακόμη διασαφηνιστεί πλήρως. Η ηγεσία των Ταλιμπάν και οι δομές για τη λήψη αποφάσεων είναι περίπλοκες, καθώς συμπεριλαμβάνουν διαφορετικά δίκτυα.

Ωστόσο, έχει αναφερθεί ότι οι Ταλιμπάν ενδιαφέρονται κυρίως για ένα είδος συγκεντρωτικής κυβέρνησης με δομή από πάνω προς τα κάτω, που να συμπεριλαμβάνει ένα ιρανικό μοντέλο με θρησκευτικό συμβούλιο αντί για εκλεγμένο πρόεδρο.

Τι θα γίνει με τα δικαιώματα των γυναικών;

Σύμφωνα με τη νέα θέση των Ταλιμπάν -η οποία έχει εκφραστεί με αντικρουόμενες δηλώσεις- αυτό που υιοθετείται είναι μια λιγότερη σκληρή προσέγγιση σε ό,τι αφορά τις γυναίκες σε σχέση με τα 90’s, παρότι μεγάλο μέρος αυτού του ισχυρισμού φαίνεται να προορίζεται για εξωτερική κατανάλωση.

Πιο ενδεικτική της στάσης των Ταλιμπάν είναι πιθανότατα η δημόσια δήλωση του αναπληρωτή ηγέτη Μουλά Αμπντούλ Γκάνι Μπαραντάρ, ο οποίος ανέφερε ότι τα δικαιώματα των γυναικών που προωθήθηκαν στο πλαίσιο της παρέμβασης υπό την ηγεσία των ΗΠΑ «οδήγησαν μόνο στην ανηθικότητα και τις αντι-ισλαμικές αξίες».

Θα περιθάλψουν οι Ταλιμπάν οργανώσεις όπως η αλ-Κάιντα;

Στην ειρηνευτική συμφωνία που υπέγραψαν με τις ΗΠΑ το περασμένο έτος, οι Ταλιμπάν δεσμεύτηκαν να μάχονται ενάντια στην τρομοκρατία και να εμποδίσουν το να γίνει και πάλι το Αφγανιστάν βάση για επιθέσεις. Παρόλα αυτά, επικρατεί μεγάλη ανησυχία στη Δύση για το σχετικό ζήτημα.

Νωρίτερα φέτος, οι επικεφαλής του Πενταγώνου ανέφεραν ότι μια εξτρεμιστική οργάνωση όπως η αλ-Κάιντα ίσως μπορέσει να αναδυθεί και πάλι στο Αφγανιστάν, ενώ αξιωματούχοι προειδοποιούν πλέον ότι τέτοιες ομάδες μπορούν να αναπτυχθούν πολύ πιο γρήγορα από ό,τι αναμενόταν.

Επιπλέον, στο Αφγανιστάν υπάρχει ένα παρακλάδι του Ισλαμικού Κράτους, που έχει πραγματοποιήσει μια σειρά από φρικτές επιθέσεις τα τελευταία χρόνια, με στόχο τη σιιτική μειονότητα.

Η Μαλάλα Γιουσαφζάι θέλει η διεθνής κοινότητα να «αναλάβει επειγόντως δράση»

Η Μαλάλα Γιουσαφζάι, στην οποία είχε απονεμηθεί το 2014 το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης, δήλωσε χθες Δευτέρα ότι την «ανησυχεί βαθιά» η κατάσταση στο Αφγανιστάν και οι συνέπειες που θα έχει για την ασφάλεια των γυναικών και των κοριτσιών, καλώντας τους ηγέτες της διεθνούς κοινότητας να αναλάβουν «δράση» επειγόντως.

Η κυρία Γιουσαφζάι έκρινε πως ο αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν «έχει πολλά να κάνει» και θα όφειλε να προχωρήσει «σε τολμηρά βήματα» για να προστατεύσει τον αφγανικό λαό. Πρόσθεσε πως προσπαθεί να επικοινωνήσει με τους ηγέτες διαφόρων χωρών τις τελευταίες ημέρες.

«Εκτυλίσσεται επείγουσα ανθρωπιστική κρίση αυτή τη στιγμή και πρέπει να προσφέρουμε τη βοήθεια και την υποστήριξή μας», πρόσθεσε η 23χρονη μιλώντας στην εκπομπή Newsnight του BBC.

Τη Μαλάλα Γιουσαφζάι είχε πυροβολήσει στο κεφάλι πακιστανός Ταλιμπάν το 2012, εξαιτίας της εκστρατείας της υπέρ της μόρφωσης των κοριτσιών. Είχε γίνει γνωστή χάρη στο ιστολόγιο το οποίο έγραφε με ψευδώνυμο στον ιστότοπο του BBC, στα 11 της χρόνια, για τη ζωή στα εδάφη υπό την κατοχή των πακιστανών Ταλιμπάν.

«Είχα την ευκαιρία να μιλήσω με μερικούς ακτιβιστές και ακτιβίστριες στο Αφγανιστάν, και μου είπαν ότι ανησυχούν για το πώς θα είναι η ζωή τους», είπε η νεαρή, αναφερόμενη στην ανακατάληψη της χώρας από τους Ταλιμπάν.

Σημείωσε πως έστειλε γράμμα στον πακιστανό πρωθυπουργό Ιμράν Χαν, καλώντας τον να υποδεχθεί αφγανούς πρόσφυγες και να εξασφαλίσει ότι τα παιδιά «θα έχουν πρόσβαση στη μόρφωση, θα είναι ασφαλή και προστατευμένα, ότι δεν θα πάει χαμένο το μέλλον τους».

Η Μαλάλα Γιουσαφζάι μεταφέρθηκε για νοσηλεία και εγκαταστάθηκε στην Αγγλία μετά την απόπειρα δολοφονίας της. Πέρυσι πήρε πτυχίο από το πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, όπου σπούδασε φιλοσοφία, πολιτικές επιστήμες και οικονομικά.

Με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ, Καθημερινή, Guardian