Ένα μεγάλο νέφος αφρικανικής σκόνης κάλυψε τη χώρα την περασμένη εβδομάδα, με το φαινόμενο να είναι έντονο και αισθητά εμφανές σε μεγάλες πόλεις. Ειδικά στη Θεσσαλονίκη, σε συνδυασμό με την ομίχλη και την υγρασία, η πόλη για λίγες ώρες τη Δευτέρα και την Τρίτη εξαφανίστηκε μέσα στο συνονθυλευμένο πέπλο που προκάλεσαν οι συνθήκες.

Σύνηθες φαινόμενο χαρακτηρίζουν οι ειδικοί τη μετακίνηση της σκόνης της Σαχάρας προς την Ευρώπη, ωστόσο αυτή τη φορά υπήρχε μεγαλύτερη ένταση με το αποτέλεσμα να είναι ορατό παντού και ενοχλητικό για τις ευπαθείς ομάδες. Κάθε χρόνο τέτοια περίοδο και μέχρι τα τέλη Μαΐου, οι άνεμοι φέρνουν τα κύματα άμμου στον ουρανό της χώρας μας αλλά και ακόμα πιο βόρειων, γεωγραφικά, χωρών. Δεν ανησυχούν τους επιστήμονες, οπότε, οι εικόνες με τις θολωμένες και συσκοτισμένες πόλεις που χάθηκαν στη σκόνη και την ομίχλη.

Ωστόσο ένα μεγάλο ερώτημα είναι τι γίνεται μετά, όταν καθαρίζει ο ουρανός και φαίνονται ξανά ευδιάκριτα ο ορίζοντας. Πού πηγαίνει η σκόνη όταν φεύγει από την ατμόσφαιρα της κάθε περιοχής και πώς μπορεί να επιδράσει στη φύση αλλά και τους ανθρώπινους οργανισμούς. Μετεωρολόγοι, γεωλόγοι και γιατροί δίνουν απαντήσεις στη «ΜτΚ» για όσα πρέπει να γνωρίζουμε σχετικά με την αφρικανική σκόνη.

Πέφτει στο έδαφος ή ταξιδεύει ως τον Βόρειο Πόλο

«Το νέφος σκόνης που είδατε, το μισό θα πέσει στο έδαφος και το υπόλοιπο θα συνεχίζει να ταξιδεύει. Μπορεί να φτάσει και μέχρι τον Βόρειο Πόλο» λέει στη «ΜτΚ» ο διδάκτωρ μετεωρολογίας ΑΠΘ, Μιχάλης Σιούτας. «Το φαινόμενο αυτό εμφανίζεται συχνά αυτή την εποχή, κυρίως στα μέσα Απριλίου και μέχρι τον Ιούνιο. Μπορεί να έφυγε τώρα από Θεσσαλονίκη και Αθήνα, αλλά ίσως να ξανάρθει. Η αφρικανική σκόνη ταξιδεύει σε όλο τον πλανήτη».

Ήδη, υπάρχουν αναφορές ότι η αφρικανική σκόνη έφτασε στη Ρωσία μετά το πέρασμα της από την Ελλάδα. «Μεγάλο μέρος της σκόνης έχει εναποτεθεί ήδη στο έδαφος της χώρας και το υπόλοιπο ταξιδεύει. Νέφος έχει φτάσει ήδη στην ανατολική Ρωσία» αναφέρει στη «ΜτΚ» ο καθηγητής Γεωλογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Πρόδρομος Ζάνης. 

«Το φαινόμενο στη χώρα μας αυτή τη φορά ήταν ακραίο και μεγάλης κλίμακας, αλλά σύνηθες για την εποχή. Η άμμος από τη Σαχάρα με κινητήριους μηχανισμούς τους ανέμους, σηκώνεται ψηλά στην ατμόσφαιρα και έπειτα κυκλοφορούν με έως 2.000-3.000 χλμ/ώρα. 

Τα σωματίδια της έχουν μέγεθος από 2,5 έως και 70 μικρομέτρα. Όσο μεγαλύτερα και βαριά είναι τα σωματίδια, τόσο πιο δύσκολο είναι να ταξιδέψουν μακριά. Αυτά που φτάνουν στη χώρα μας και ακόμα βορειότερα είναι συνήθως αυτά που έχουν μέγεθος μικρότερο από 10 μικρόμετρα. Συνήθως αυτά όμως είναι και πιο εύκολα εισπνεόμενα από τον ανθρώπινο οργανισμό» εξηγεί ο κ. Ζάνης.

Οι θετικές ιδιότητες της σκόνης

Το γεγονός ότι μέρος του μεγάλου νέφους αφρικανικής σκόνης πέφτει στο έδαφος, θα περίμενε κανείς να έχει ανησυχητικά αποτελέσματα. Ωστόσο, φαίνεται πως οι κόκκοι άμμου στη φύση προσφέρουν στοιχεία από την Αφρική που βοηθούν στην ανάπτυξη της χλωρίδας.

«Αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι η μεταφορά σακχαρίνης σκόνης προς τον Αμαζόνιο με ανατολικούς ανέμους, είναι πολύ σύνηθες και αποτελεί πηγή θρεπτικών ουσιαστικών για τα δάση του Αμαζόνιου» λέει χαρακτηριστικά ο καθηγητής Γεωλογίας του ΑΠΘ Πρόδρομος Ζάνης.

«Υπάρχουν θρεπτικά συστατικά που βοηθούν τα φυτά όταν τα καλύπτει η σκόνη. Ωστόσο, η σκόνη όταν πέφτει στις θάλασσες καταστρέφει τους κοραλλιογενούς ύφαλους, με αποτέλεσμα να υπάρχει σημαντικό πρόβλημα στην τροφική αλυσίδα και να επηρεάζει ολόκληρα οικοσυστήματα» τονίζει ο καθηγητής μετεωρολογίας Μιχάλης Σιούτας.

Όσα «κουβαλά» και οι επιπτώσεις στην υγεία

Όσο μικρότεροι είναι οι κόκκοι της σκόνης, τόσο πιο εύκολα μπορεί να εισχωρήσουν στον ανθρώπινο οργανισμό και να προκαλέσουν προβλήματα, κυρίως σε ευπαθείς ομάδες. 

«Όσο πιο λεπτοί είναι οι κόκκοι τόσο πιο εύκολα μπορούν να φτάσουν στις κυψελίδες του πνεύμονα. Εκτός από τις αδρανείς ουσίες που μεταφέρει η σκόνη, αναμιγνύεται και με γύρη, μικρόβια και μύκητες που αν τα εισπνεύσει κάποιος με άσμα αμέσως θα παρουσιάσει επιδείνωση» αναφέρει στη «ΜτΚ» ο ομότιμος καθηγητής Πνευμονολογίας Λοιμωξιολογίας του ΑΠΘ Ιωάννης Κιουμής.

«Πρώτα από όλα η σκόνη εμφανίζεται πολλά χρόνια και τώρα ίσως υπάρχει ένταση λόγω κλιματικής αλλαγής» τονίζει ο κ. Κιουμής και συμπληρώνει ότι «υπάρχουν συνέπειες από τον Αμαζόνιο μέχρι την Σκανδιναβία. Τις περισσότερες φορές είναι επωφελής για το κλίμα και τον πλανήτη. Επηρεάζει κυρίως την υγεία των ανθρώπων που ανήκουν σε επικίνδυνες ομάδες, δηλαδή πολύ μικρά παιδιά, ηλικιωμένους και ανθρώπους με αναπνευστικά και καρδιολογικά προβλήματα». 

Ο ομότιμος καθηγητής Πνευμονολογίας, επισημαίνει όμως, πως όταν είναι σε ένταση το φαινόμενο παρατηρείται αύξηση νοσηρότητας των ευπαθών ομάδων και των αλλεργικών, αλλά ακόμη δεν έχει καταγραφεί αύξηση στη θνητότητα. 

«Οι περίοδοι που εμφανίζεται η σκόνη συνδυάζονται με αύξηση στις νοσηλείες στα νοσοκομεία με ευπαθείς ομάδες και μικρά παιδιά. Αλλά στη θνητότητα δεν παρουσιάζονται μεγάλες επιπτώσεις, υπήρχε μία σχετική εργασία που δεν έφτασε σε στατιστικά στοιχεία» σημειώνει ο κ. Κιουμής.

«Υπό φυσιολογικές συνθήκες θα ήταν αβλαβές, όμως λόγω της ρύπανσης μεταφέρονται διαφορά στοιχεία από τις περιοχές προέλευσης που είναι μολυσμένες και έχουν πολεμικές συγκρούσεις. Για παράδειγμα, μπορεί να περάσει από χώρες εμπόλεμες ή από την βόρεια Αφρική που υπάρχουν χωματερές και γίνονται αλλεπάλληλες καύσεις που επιβαρύνουν την ατμόσφαιρα με σωματίδια. Η έρημος Σαχάρας περιέχει βαριά μέταλλα όπως σίδηρο, μαγγάνιο και μόλυβδο. Πρέπει να αναλύσουμε περεταίρω την περιεκτικότητα των μετάλλων που είναι τοξικά και επιβλαβή στον οργανισμό» επισημαίνει ο Μιχάλης Σιούτας.

Τις ημέρες που η Θεσσαλονίκη καλύφθηκε από την ομίχλη και την σκόνη, τα επίπεδα των σωματιδίων στο κέντρο της πόλης και στους περιφερειακούς σταθμούς, κυμάνθηκαν από μέτρια έως ανθυγιεινά για τις ευαίσθητες ομάδες του πληθυσμού, σύμφωνα με τον καθηγητή Γεωλογίας του ΑΠΘ, Πρόδρομο Ζάνη.

«Τέτοια επεισόδια μπορεί να έχουμε δέκα το φορές τον χρόνο. Ο δείκτης σε κάποιους σταθμούς έφτασε να είναι ανθυγιεινός για ευαίσθητες ομάδες σε επίπεδο που ήταν αναγκαία η ενημέρωση, ώστε να προφυλαχτούν. Η σκόνη εκτός από την χημική σύστασή της, μεταφέρει και άλλα στοιχεία όπως μύκητες και βακτηρία, που αν φτάσουν σε υψηλή σύσταση μπορεί να γίνει ανθυγιεινή» λέει ο κ. Ζάνης.

«Η επικινδυνότητα έχει να κάνει με την ποσότητα. Όταν μία ποσότητα είναι ανεκτή, δεν είναι επικίνδυνη για τους ανθρώπους. Αν είναι μεγάλη ποσότητα θα φέρει δυσφορία. Σίγουρα, όμως μπορεί να φέρει σε όλους ενόχληση στα μάτια, ενώ οι μικροί κόκκοι άμμου μπορεί να περάσουν ακόμα και μέσα στο αίμα και να προκαλέσουν προβλήματα» σημειώνει ο κ. Κιουμής.

Αφύσικες οι ζεστές θερμοκρασίες για την εποχή

Ταυτόχρονα με την αφρικανική σκόνη, το θερμόμετρο ανέβηκε απότομα στη χώρα σε θερμοκρασίες μη φυσικές για την εποχή, όπως αναφέρουν οι μετεωρολόγοι. Συγκεκριμένα ο καθηγητής μετεωρολογίας Μιχάλης Σιούτας παρουσιάζει τις καιρικές συνθήκες ως ένα «πρώιμο καλοκαίρι».

«Έχουμε ένα πρώιμο καλοκαίρι και αυτό δεν είναι φυσιολογικό. Βιώνουμε μία περίοδο υψηλών θερμοκρασιών και επιστημονικά θεωρείται ανωμαλία. Είναι αφύσικες οι τιμές αυτές και ανησυχούμε για τον τρόπο εκτόνωσης» λέει χαρακτηριστικά ο κ. Σιούτας.

Πολλοί πιστεύουν ότι όταν ανεβαίνει απότομα η θερμοκρασία, ως εκτόνωση η φύση θα απαντήσει με σεισμό. Αυτό για τους μετεωρολόγους δεν θεωρείται επιστημονικά αποδεκτό, καθώς αναμένουν ως εκτόνωση μπουρίνια και πλημμυρικά φαινόμενα. «Η συσσωρευμένη θερμότητα στο ατμοσφαιρικό ισοζύγιο μπορεί να προκαλέσει έντονες καταιγίδες και πλημμυρικά φαινόμενα. Έτσι είχε γίνει και με τις πλημμύρες του ‘Ντάνιελ’, που ήρθε μετά από ένα πολύ ζεστό καλοκαίρι» επισημαίνει ο κ. Σιούτας.

«Η αερομεταφερόμενη μάζα αέρα περιέχει βλαβερά στοιχεία»

Της Χριστίνας Ρήγου

Μετεωρολόγος

Με ένα δεύτερο κύμα αφρικανικής σκόνης μέσα σε λίγες ημέρες ήρθε αντιμέτωπη η χώρα μας. Μεγάλες ποσότητες αφρικανικής σκόνης ταξίδεψαν, επηρεάζοντας την κεντρική και ανατολική Ευρώπη, καθώς και τις χώρες τις Μεσογείου. Αιτία γι’ αυτή τη μεταφορά είναι ισχυρά νότια ρεύματα στην ανώτερη ατμόσφαιρα τα οποία μεταφέρουν μεγάλες ποσότητες ως τις Σκανδιναβικές χώρες, φτάνοντας ορισμένες φορές μέχρι και τον Αμαζόνιο. 

Η αερομεταφερόμενη μάζα αέρα περιέχει στοιχεία βλαβερά για τον ανθρώπινο οργανισμό, καθώς ταξιδεύοντας πάνω από τις χώρες, μπορεί να περιέχει μόλυβδο, ψευδάργυρο. Τα βαρύτερα σωματίδια κατεβαίνουν στα κατώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας και στην επιφάνεια του εδάφους και τα ελαφρύτερα συνεχίζουν το ταξίδι τους. 

Όταν αυτά τα ρεύματα εξασθενούν, καθώς η ατμόσφαιρα προσπαθεί να επέλθει σε μία ισορροπία, άνεμοι διαφορετικής διεύθυνσης τείνουν να εκτοπίσουν τη σαχαριανή σκόνη σε μικρότερα γεωγραφικά πλάτη. Η μεταφορά αφρικανικής σκόνης είναι σύνηθες φαινόμενο και την άνοιξη, λόγω της ευρύτερης ατμοσφαιρικής κυκλοφορίας αυτή την εποχή.

Το εκρηκτικό κοκτέιλ που επηρέασε τη χώρα μας τα τελευταία 24ωρα, με αυξημένες συγκεντρώσεις αφρικανικής σκόνης, ομίχλης και ατμοσφαιρικής ρύπανσης (στα αστικά κέντρα) δημιούργησε μία αποπνικτική ατμόσφαιρα, προκαλώντας δυσφορία στον ανθρώπινο οργανισμό και ειδικά στις ευπαθείς ομάδες. Σταδιακά υποχώρησε, καθώς βόρειοι-βορειοδυτικοί άνεμοι θα εκτοπίσουν την αφρικανική σκόνη νοτιοανατολικά, καθαρίζοντας την ατμόσφαιρα στην Ελλάδα και ρίχνοντας τη θερμοκρασία κατά 4-5 βαθμούς. Ωστόσο θα παραμείνει σε υψηλότερα επίπεδα από τα κανονικά για την εποχή.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 07.04.2024