Ότι τα πολιτικά κριτήρια κυριαρχούσαν διαχρονικά στη χώρα μας όσον αφορά την επιλογή στελεχών στην πολιτική και στη διοίκηση είναι γνωστό τοις πάσι. Έτσι για χρόνια στον κρατικό μηχανισμό έβλεπε κανείς πολύ συχνά αποτυχημένους βουλευτές και πολιτευτές να καταλαμβάνουν θέσεις διοικητών νοσοκομείων ή προέδρων κρατικών ΔΕΚΟ.

Όλα αυτά ήταν επί χρόνια ο κανόνας, στον οποίο υπήρχαν φυσικά και οι εξαιρέσεις. Πρώτος ο Κωνσταντίνος Καραμανλής προσπάθησε να εξουδετερώσει αυτή την παθογένεια. Έφερε το 1961 από τις ΗΠΑ τον Ανδρέα Παπανδρέου, γιο του πολιτικού του αντιπάλου Γεωργίου Παπανδρέου, ως επικεφαλής του Κέντρου Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών, ενώ αρκετά χρόνια μετά ανέθεσε στον Γιάγκο Πεσμαζόγλου και τον Γιώργο Κοντογιώργη την αποστολή των διαπραγματεύσεων για τη σύνδεση της χώρας με την τότε ΕΟΚ.

Κανένας από τους τρεις δεν ανήκε στον πολιτικό χώρο του Καραμανλή.

Και ο Κυριάκος Μητσοτάκης ακολουθεί σε μεγάλο βαθμό αυτό το μοντέλο. Πέρα από τις πολιτικές μεταγραφές που συμμετείχαν στην κυβέρνησή του, όπως ο Μιχάλης Χρυσοχοΐδης, ο Κυριάκος Πιερρακάκης και πιο πρόσφατα ο Γιώργος Φλωρίδης, υπάρχει και ο Σταύρος Μπένος, πρώην βουλευτής και υπουργός του ΠΑΣΟΚ, που ανέλαβε το ρόλο του συντονιστή για την ανασυγκρότηση της καμένης Εύβοιας.

Προσπάθεια εξορθολογισμού του συστήματος επιλογής για τον κρατικό μηχανισμό έκανε και ο Γιώργος Παπανδρέου, ο οποίος το 2009 με το περίφημο «ΟpenGov» προσπάθησε να αποχρωματίσει κομματικά τις επιλογές που θα έκανε η κυβέρνησή του για τις θέσεις των Ειδικών και των Γενικών Γραμματέων, αλλά και των διοικήσεων των κρατικών ΔΕΚΟ.

Το σύστημα λειτούργησε σε ένα βαθμό, αλλά στην πορεία και ύστερα από εσωτερικές αντιδράσεις ατόνησε και ουσιαστικά ακυρώθηκε με την πτώση της κυβέρνησης Παπανδρέου. Και μετά ακολούθησε το περίφημο «4-2-1», με το οποίο στην κυβέρνηση Σαμαρά-Βενιζέλου-Κουβέλη έγινε ο διαμερισμός στον κρατικό μηχανισμό μεταξύ της ΝΔ, του ΠΑΣΟΚ και της ΔΗΜΑΡ. Τα δικά μας παιδιά, που λένε…

Δεκατέσσερα χρόνια μετά το ΟpenGov του Γιώργου Παπανδρέου, ο Κυριάκος Μητσοτάκης επιχειρεί σαρωτικές αλλαγές στον τρόπο επιλογής των διοικήσεων κρίσιμων δημόσιων φορέων έχοντας ως στόχο την ενίσχυση της αξιοκρατίας, την επιτάχυνση των διαδικασιών και τη στενή αξιολόγηση του παραγόμενου έργου της κρατικής μηχανής.

Το νέο πλαίσιο, που επεξεργάζεται η υπουργός Εσωτερικών Νίκη Κεραμέως και το οποίο θα κατατεθεί στη Βουλή το φθινόπωρο, θα αποτελεί ζωτικό μέρος του νομοσχεδίου για την αναβάθμιση του επιτελικού κράτους.

Πού στηρίζεται; Σε δύο βασικές αρχές: τα στοχευμένα κριτήρια επιλογής που θα επιτρέψουν την τοποθέτηση των κατάλληλων προσώπων στην κατάλληλη θέση και τα συμφωνητικά απόδοσης που θα οδηγούν είτε σε πριμ παραγωγικότητας είτε σε αυτόματη απόλυση στο μέσον της θητείας κάθε διοικητή.

Σύμφωνα με πληροφορίες το νέο σύστημα επιλογής διοικητών θα εφαρμοστεί σε 522 φορείς της κυβέρνησης, δηλαδή σε ΝΠΔΔ, σε ΝΠΙΔ και δημόσιες εταιρείες. Οι συγκεκριμένοι φορείς θα χωριστούν σε τρεις μεγάλες κατηγορίες ανάλογα με τη σπουδαιότητα των υπηρεσιών που παρέχουν στους πολίτες, το ύψος των κονδυλίων που διαχειρίζονται και την κρισιμότητα του ρόλου τους για την εκπόνηση του συνολικού στρατηγικού σχεδίου της κυβέρνησης για την οικονομία, την παραγωγική διαδικασία και την κοινωνία.

Το σχέδιο προβλέπει πως στην πρώτη κατηγορία θα τοποθετηθούν οι 7 διοικητικές υγειονομικές περιφέρειες (ΔΥΠΕ) και τα 106 νοσοκομεία της χώρας.

Στη δεύτερη θα ενταχθούν φορείς που έχουν υπό την ευθύνη τους κρίσιμες υποδομές της χώρας ή διαχειρίζονται δημόσιο χρήμα, όπως ΟΑΕΔ, ΟΠΕΚΕΠΕ, Αττικό Μετρό, Αναπτυξιακή Τράπεζα, Ελληνική Διαχειριστική Εταιρεία Υδρογονανθράκων, ΕΟΤ, ΕΡΓΟΣΕ, Κτιριακές Υποδομές, ΕΤΑΔ, κ.ά.

Στην τελευταία κατηγορία θα βρεθούν επιμέρους φορείς διαχείρισης προστατευμένων περιοχών, επαρχιακών αθλητικών εγκαταστάσεων ή βιβλιοθηκών.

Για κάθε κατηγορία θα εφαρμόζονται διαφορετικά κριτήρια σχετικά με την επιλογή των διοικήσεων. Η δε επιλογή θα γίνεται σε τρία στάδια: στο πρώτο θα αξιολογούνται τα αντικειμενικά προσόντα των ενδιαφερόμενων (πτυχία, εργασιακή εμπειρία) και πιθανότατα οι αιτήσεις θα γίνονται μέσω ψηφιακής πλατφόρμας ώστε το ηλεκτρονικό σύστημα να προκρίνει για την επόμενη φάση μόνο τους υποψηφίους που πληρούν τις προϋποθέσεις.

Όσοι περνούν στον επόμενο γύρο θα καλούνται για δομημένη συνέντευξη από κλιμάκια επιλογής διοικήσεων, ενώ υπάρχουν σκέψεις ακόμα και για γραπτή εξέταση, ώστε η όλη διαδικασία να προσομοιάζει με τους αδιάβλητους διαγωνισμούς του ΑΣΕΠ.

Στην τελική φάση θα προκρίνονται οι τρεις υποψήφιοι που θα συγκεντρώνουν την υψηλότερη βαθμολογία και η τελική επιλογή θα γίνεται από τον αρμόδιο υπουργό που εποπτεύει τον φορέα ή από το Υπουργικό Συμβούλιο.

Όπως σημείωσε και ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης στη συνέντευξη που παραχώρησε στο ΣΚΑΪ «θέλουμε μια διαδικασία η οποία να μπορεί να βάζει αντικειμενικά κριτήρια. Να περνά ο ενδιαφερόμενος μέσα από κάποιου είδους κρίση, ενδεχομένως κάποιο ψυχομετρικό τεστ, που χρησιμοποιούνται κατά κόρον παντού, όχι μόνο στον ιδιωτικό αλλά και στον δημόσιο τομέα σε άλλες χώρες. Και από εκεί και πέρα από μια συνέντευξη ώστε να μπορεί να επιλέγεται ο κατάλληλος άνθρωπος στην κατάλληλη θέση».

Πρόσθεσε μάλιστα ότι αισθάνεται πολύ ισχυρός ώστε να μη νιώθει την ανάγκη να εξυπηρετήσει κάποιον υποψήφιο διοικητή σε βάρος του αποτελέσματος.

Ένα πρόβλημα που πρέπει να λυθεί είναι η εκκίνηση της εφαρμογής του νέου OpenGov, καθώς η κυβέρνηση κινείται με γρήγορους ρυθμούς και η στελέχωση των διοικήσεων δεν μπορεί να καθυστερήσει για πολύ καιρό.

Και πρέπει να αποδείξει ότι αντέχει στις πιέσεις που είναι σίγουρα ότι θα ασκηθούν στην πορεία υλοποίησής ενός μοντέλου που σίγουρα θα δημιουργήσει αντιδράσεις στην παλιά κομματική νομενκλατούρα.

* Δημοσιεύτηκε στη «Μακεδονία της Κυριακής» στις 23.07.2023