Η παρουσία και ομιλία του Έντι Ράμα στην 79η Σύνοδο της Γενικής Συνέλευσης του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) στη Νέα Υόρκη, προκάλεσε αίσθηση κυρίως για τη δήλωσή του περί ίδρυσης ενός μουσουλμανικού κρατιδίου στα Τίρανα. Ο Αλβανός πρωθυπουργός, με την ξαφνική του εξαγγελία, έστρεψε το ενδιαφέρον στην επιθυμία του για δημιουργία ενός νέου «Βατικανού» που θα ελέγχουν οι Μπεκτασήδες της Αλβανίας. Η απόσταση από τα λόγια στην πράξη βέβαια, για την ίδρυση του «Κυρίαρχου Κράτους του Τάγματος των Μπεκτασήδων», απέχει ακόμα πολύ, σε νομοθετικό και συνταγματικό επίπεδο. Ακόμα μεγαλύτερη δε είναι η απόσταση από ενδεχόμενη ευρωπαϊκή και διεθνή αναγνώρισή του ως άνω κρατιδίου.

Η αλβανική κυβέρνηση εξετάζει να δώσει περίπου 100 στρέμματα στους Μπεκτασήδες, για ένα αυτόνομο και ανεξάρτητο μικρο-κράτος με θρησκευτικό ηγέτη. Στόχος του Ράμα, όπως είπε, είναι να μετατρέψει το Παγκόσμιο Κέντρο Μπεκτασί των Τιράνων σε κυρίαρχο κράτος, στα πρότυπα του Βατικανού. Οι πρώτες πληροφορίες αναφέρουν ότι ο Αλβανός πρωθυπουργός σχεδιάζει το κρατίδιο να έχει σύνορα, δικά του διπλωματικά έγγραφα και ξεχωριστή διοικητική δομή. Οι μόνοι που θα πολιτογραφούνται στο κρατίδιο θα είναι σιίτες μουσουλμάνοι, μέλη της θρησκευτικής κοινότητας των Σούφι.

Οι αντιδράσεις στην Αλβανία ήταν πολλές και άμεσες, με την αντιπολίτευση της χώρας κάθετα αντίθετη στα σχέδια του Έντι Ράμα. Την ίδια ώρα, οι πολίτες άκουσαν την εξαγγελία με απορία και φοβούνται ότι θα διαταραχθεί η αρμονική συνύπαρξη όλων των θρησκειών στη χώρα.

Πώς μπορεί να ιδρυθεί το κρατίδιο

Αρχικά, η απάντηση εάν ο Έντι Ράμα μπορεί να ιδρύσει ένα αυτόνομο κρατίδιο μέσα στην ίδια του την χώρα, είναι θετική. Μπορεί να ξεκινήσει τις διαδικασίες, αλλά απαιτούνται συνταγματικές αλλαγές που θα πρέπει να περάσουν από τη Βουλή της χώρας.

«Ένα ανεξάρτητο και κυρίαρχο κράτος μπορεί να προχωρήσει σε όποια διαδικασία θέλει, αρκεί να μην παραβιάσει τη διεθνή έννομη τάξη και το Διεθνές Δίκαιο. Από εκεί και έπειτα για να ιδρύσει το κρατίδιο, πρέπει να υπάρχει περιθώριο στο Σύνταγμα της χώρας. Αν δεν υπάρχει, δεδομένου ότι η απόφαση αυτή αφορά την κρατική κυριαρχία, θα πρέπει να προχωρήσει σε σημαντικές αλλαγές. Οποιαδήποτε εκχώρηση και παραχώρηση προϋποθέτει εξαιρετικές και ενισχυμένες πλειοψηφίες στη Βουλή. Θα θέλει σίγουρα τα 2/3 των βουλευτών της Αλβανικής Βουλής να συμφωνούν. Κάτι που δεν νομίζω ότι είναι εφικτό» αναφέρει στη «ΜτΚ» ο αν. καθηγητής Διεθνούς Δικαίου της Νομικής Σχολής του ΑΠΘ, Μίλτος Σαρηγιαννίδης.

Από εκεί και έπειτα, για τη δημιουργία ενός κρατιδίου υπάρχουν συγκεκριμένα κριτήρια, αναλύει στη «ΜτΚ» ο αν. καθηγητής Δικαίου Ευρωπαϊκής Ένωσης της Νομικής Σχολής του ΑΠΘ Δημοσθένης Λέντζης. «Για να υπάρξει κράτος, πρέπει να υπάρχουν κάποια συγκεκριμένα στοιχεία που είναι το έδαφος, ο λαός και η αυθύπαρκτη πολιτική εξουσία. Το μέγεθος του εδάφους και του πληθυσμού δεν έχουν μεγάλη σημασία, ενώ για άμυνα και εξωτερική πολική μπορούν να βασίζονται σε άλλα κράτη, όπως το Βατικανό, το Λουξεμβούργο κ.ά. Ωστόσο, πρέπει να έχει δικό του ηγέτη, που όπως φαίνεται θα έχει θρησκευτικό που ταυτόχρονα θα είναι και πολιτικός ηγέτης» λέει ο κ. Λέντζης. «Να συγκεντρωθούν εκεί όλοι οι μουσουλμάνοι, δεν υπάρχει περίπτωση. Η αίσθησή μου είναι ότι θέλει να δημιουργήσει έναν ευδιάκριτο πυρήνα εξουσίας, ο οποίος θα επηρεάζει τους μουσουλμάνους και θα επηρεάζεται από την εκάστοτε αλβανική κυβέρνηση» εκτιμά ο καθηγητής Δικαίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Ως προς τον θρησκευτικό πυρήνα που θέλει να δημιουργήσει ο Ράμα, ο κ. Σαρηγιαννίδης επισημαίνει πως η Αλβανία «έχει ένα κέντρο Μπεκτασί με διεθνή ακτινοβολία, αλλά απέχει πάρα πολύ από το να γίνει παγκόσμιο κέντρο».

Η αναγνώριση από τα άλλα κράτη

Το κρατίδιο μπορεί να ιδρυθεί και να μην υπάρχει αναγνώριση από κράτη, την Ευρωπαϊκή Ένωση και τον ΟΗΕ. Αυτό δεν θα επηρεάσει την οντότητά του, αλλά θα επηρεάσει τις διπλωματικές σχέσεις και τον ρόλο του στον χάρτη.

«Η αναγνώριση στο Διεθνές Δίκαιο δεν θεωρείται απαραίτητο στοιχείο για την ύπαρξη ενός κράτους. Αλλά στην πράξη είναι πολύ σημαντικό, γιατί αν δεν έχει αναγνώριση, δεν συμμετέχει στις διεργασίες της διεθνούς κοινότητας και δεν υπολογίζεται από τις υπόλοιπες χώρες» εξηγεί ο Δημοσθένης Λέντζης. «Άλλο τι θα κάνει η ΕΕ και άλλο τι κάνουν τα κράτα μέλη. Δεν έχει αρμοδιότητα η ΕΕ να επιβάλλει αναγνώριση οντότητας ως κράτος» επισημαίνει.

Η δυσκολία στην αναγνώριση σχετίζεται και με το θρησκευτικό στοιχείο, καθώς η μουσουλμανική κοινότητα των Μπεκτασήδων υπάρχει και σε άλλες χώρες, οι οποίες ίσως αντιδράσουν. «Δεν θα αναγνωριστεί ευκολά από άλλα κράτη, δηλαδή να στείλουν διπλωματικές αποστολές όπως στο Βατικανό. Δεν νομίζω πως τα κράτη θα θέλανε να δημιουργηθεί τέτοιου είδους αντιπαλότητα ή ρήξη με άλλα κράτη όπου υπάρχουν Μπεκτασήδες» λέει ο κ. Σαρηγιαννίδης.

Απέναντι η Τουρκία

Οι πρώτες αντιδράσεις ήρθαν από την Τουρκία, όπου οι εκπρόσωποι της κοινότητας των Μπεκτασήδων τόνισαν ότι δεν εγκρίνουν το σχέδιο Ράμα. Οι αναλυτές πιστεύουν ότι θα υπάρξει αντίδραση και σε πολιτικό επίπεδο.

«Το αναμενόμενο είναι η Τουρκία να δει το κρατίδιο ανταγωνιστικά. Προσπαθεί εδώ και πολλά χρόνια να κυριαρχήσει ως ηγέτιδα δύναμη στον μουσουλμανισμό. Η Αλβανία θα ταράξει τη σχέση της με την Τουρκία» εκτιμά ο κ. Λέντζης.

Το θρησκευτικό Τάγμα των Μπεκτασήδων ιδρύθηκε το 13ο αιώνα μέσα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και θεωρείται ένας ανεκτικός και μυστικιστικός κλάδος του Ισλάμ, πιο ανοικτός στις άλλες θρησκείες και φιλοσοφικά ρεύματα. Στην Αλβανία οι Μπεκτασήδες εδραιώθηκαν το 1925, μετά την απαγόρευση του Τάγματος από τον Κεμάλ Αττατούρκ. Ωστόσο ακόμη και σήμερα, οι Μπεκτασήδες που βρίσκονται στην Τουρκία είναι περισσότεροι.

«Στην Αλβανία οι Μπεκτασήδες είναι το 5% του πληθυσμού, ενώ στην Τουρκία είναι πολύ περισσότεροι. Λογικό η Τουρκία να μην το βλέπει θετικά καθώς ο Ράμα, εκτός από την πολιτική σκοπιμότητα, προσπαθεί να προσθέσει γόητρο και κυρός στη χώρα του, καθιστώντας την επίκεντρο του Μπεκτασισμού» τονίζει ο κ. Σαρηγιαννίδης.

Πυροτέχνημα αποπροσανατολισμού η εξαγγελία;

Στην Αλβανία τώρα, πολλοί πολίτες και κυρίως η αντιπολίτευση βλέπουν την εξαγγελία Ράμα ως πυροτέχνημα αποπροσανατολισμού, για να αποφύγει να μιλήσει για άλλα θέματα στη συνέντευξή του στη «New York Times». Συγκεκριμένα, αυτό που ακούγεται έντονα στη γειτονική χώρα είναι η αποστρατικοποίηση του νησιού Σάσων, με σκοπό την παραχώρησή του για ανάπτυξη στον γαμπρό του Ντόναλντ Τραμπ.

«Αυτό είναι ένα σενάριο που ακούγεται πολύ και όλοι πιστεύουν ότι έσκασε τη βόμβα με το μουσουλμανικό κράτος, για να μην ερωτηθεί για το Σάσων από την ‘New York Times’ και από άλλους δημοσιογράφους στον ΟΗΕ» αναφέρουν έγκριτοι δημοσιογράφοι της Αλβανίας στη «ΜτΚ».

Ωστόσο, πολλοί το θεωρούν κόλπο για εξασφάλιση ψήφων. «Η εξαγγελία μοιάζει περισσότερο με πολιτικό παιχνίδι, ώστε να κερδίσει ψήφους της κοινότητας. Δεν μπορώ να φανταστώ ότι θέλει να τα ‘σπάσει’ με την Τουρκία» τονίζει ο κ. Σαρηγιαννίδης.

Η διαφορά με το Βατικανό

Το Βατικανό έχει ρίζες και βαθιά ιστορία που σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να συγκριθεί με το κρατίδιο των Μπεκτασήδων. «Το κράτος του Βατικανού είναι αποτέλεσμα των συνθηκών του Λατερανού του 1929, όμως είχε προϊστορία. Αναγνωρίστηκε ως κράτος καθώς όλες οι καθολικές χώρες το αποδέχθηκαν και στην πορεία το αναγνώρισαν και οι υπόλοιποι. Δεν χώρα αμφιβολία εκεί. Το Βατικανό είναι παρατηρητής και στον ΟΗΕ, που αυτόματα σημαίνει διεθνής αναγνώριση» επισημαίνει ο κ. Λέντζης.