Τελευταία 24ωρα. Σε ομιλία του, ο Μπάιντεν αποκάλεσε τους οπαδούς του Τραμπ «σκουπίδια». Την επομένη, ο Τραμπ απευθύνθηκε στο εκλογικό του ακροατήριο από την καμπίνα σκουπιδιάρικου. Είχε προηγηθεί η σύντομη… απασχόλησή του σε McDonald’s ως απάντηση στον δεδηλωμένο εργασιακό βίο της Χάρις, και φυσικά η απόπειρα δολοφονίας εις βάρος του στις 13 Ιουλίου. Αν επίσης αναλογιστούμε την αντικατάσταση του Μπάιντεν, τη φορά που ο απερχόμενος πρόεδρος φόρεσε καπελάκι MAGA δίχως κανείς να καταλάβει γιατί, και την πολυσυζητημένη αποστασιοποίηση της Washington Post από την αντιπρόεδρο, τότε σίγουρα δεν υπήρξε πληκτική η τελευταία προεκλογική εκστρατεία στις ΗΠΑ.

Ούτως η άλλως, κανείς δεν πίστευε ότι το 2024 θα ήταν μια από τα ίδια. Δημοσκοπικά καταγράφηκαν διχόνοια, σύγχυση, και απώλεια της περιβόητης αμερικανικής αισιοδοξίας και κοινής λογικής. Επώνυμοι τοποθετήθηκαν με τη μία ή την άλλη πλευρά, με τη μεγάλη πλειοψηφία διαμορφωτών κοινής γνώμης στις δύο ακτές του Ατλαντικού να συντάσσονται εναντίον του Τραμπ (αξιοσημείωτες οι περιπτώσεις των εκλεγμένων με τους Ρεπουμπλικάνους Άρνολντ Σβαρτσενέγκερ, Μιτ Ρόμνεϊ και Λιζ Τσέινι). Κομματικά μοιρασμένες καταγράφηκαν οι προτιμήσεις των… επαρχιωτών έναντι εκείνων των… κοσμοπολιτών, των γραμματιζούμενων έναντι εκείνων των αγράμματων, των κοινωνικά φιλελεύθερων έναντι εκείνων των συντηρητικών. Προς τους Δημοκρατικούς έκλιναν οι νέοι, γυναίκες, φτωχοί και κοινωνικά περιθωριοποιημένοι. Προς τους Ρεπουμπλικάνους οι ευκατάστατοι, οι μεσήλικες και οι λευκοί. Εξαιρέσεις φυσικά υπήρξαν: μαύροι και λατινοαμερικανοί άνδρες υπέρ του Τραμπ, κονομημένοι της παγκοσμιοποίησης υπέρ της Χάρις, με κραυγαλέα εξαίρεση τον Έλον Μασκ. Χαρακτηριστική ήταν η στήριξη των μεν από χορηγούς με παραδοσιακές οικονομικές δραστηριότητες (βαριά βιομηχανία, ενέργεια) και των δε από τη νεότερη γενιά μεγάλων πολυεθνικών (πληροφορική, μίντια), με τη δεύτερη ομάδα να καταβάλει μακράν τα μεγαλύτερα ποσά.

Γιατί όμως τόση ένταση; Λογικά επειδή για αμέτρητους ψηφοφόρους στις εκλογές αυτές διακυβεύεται η διάσωση του άλλοτε αξιοζήλευτου αμερικανικού ονείρου. Η χώρα έχει αλλάξει και πλέον ο ρυθμός αλλαγής επιταχύνεται. Το 1950, σχεδόν 90% των Αμερικανών ήταν ευρωπαϊκής καταγωγής ενώ σήμερα το ποσοστό αυτό βρίσκεται κοντύτερα στο 60%. Το παραγωγικό μοντέλο πλέον βασίζεται στις υπηρεσίες και όχι στη μεταποίηση. Την ίδια στιγμή, η γήρανση των baby boomers μειώνει σταθερά το εργατικό δυναμικό, η περιβαλλοντική νομοθεσία αυξάνει το ενεργειακό κόστος για επιχειρήσεις και νοικοκυριά, ο πληθωρισμός στα βασικά είδη φτωχοποιεί τη μεσοαστική τάξη, τα κινήματα defund the police έχουν προκαλέσει αύξηση της εγκληματικότητας (ειδικά κλοπών και ληστειών σε μικροκαταστήματα), και η άνοδος των τιμών ακινήτων πλήττει κυρίως τους νεότερους εργαζόμενους. Αντί να προσφέρει λύσεις σε αυτά τα αντικειμενικά προβλήματα, η σημερινή κυβέρνηση δείχνει να ενδιαφέρεται περισσότερο για ζητήματα ταυτοτικά, που αφορούν μία μικρή μειοψηφία. Μπορεί ιστορικά οι Δημοκρατικοί να θεωρούνταν η παράταξη των οικονομικά ασθενέστερων, ωστόσο σήμερα μοιάζουν να είναι κόμμα βολεμένων που ζουν σε μοδάτη γυάλα. Έτσι όπως έχουν εξελιχθεί τα πράγματα, ένας -πολλάκις χρεοκοπημένος- νεοϋορκέζος μεγιστάνας του real estate βρεθηκε να θεωρείται γνήσιος υπερασπιστής του λαού, της ελευθερίας του λόγου, της οπλοκατοχής και του επιχειρείν, ή έστω αναγκαίο κακό.

Απίστευτο φαινόμενο ο Τραμπ. Μόνο στα τελευταία χρόνια ενεπλάκη στα παρακάτω σοβαρά μα και φαιδρά: σε κατηγορίες για καθυστέρηση παροχής βοήθειας σε πληγείσες πολιτείες λόγω του κομματικού προσήμου τους • σε αλλεπάλληλες αλλαγές στενών συμβούλων που αργότερα μίλησαν επιτιμητικά για το άτομο του • στην πρωτοφανή απάρνησή του από τον Πενς και τους πρώην υπουργούς του • στον επιπόλαιο χειρισμό της πανδημίας • σε καταδίκες του για 34 ποινικά αδικήματα οικονομικά και κατά γυναικών • σε καταδίκες (μετά από ομολογίες) στελεχών του για αδικηματα διακυβέρνησης • σε προσπάθειες επηρεασμού της δικαιοσύνης υπέρ του στενού περιβάλλοντός του • σε κινήσεις εξωτερικής πολιτικής βάσει οικονομικών συμφερόντων του (πχ στην Τουρκία) • στις στενές σχέσεις του με τον Πούτιν και στον αντίκτυπό τους επί του ουκρανικού πεδίου μάχης • στη διατύπωση 30.573 ψευδών ισχυρισμών κατά τη διάρκεια της θητείας του (τουλάχιστον σύμφωνα με ερευνητές της Washington Post) • στην ταύτιση του με όσους επιδιώκουν ποινικοποίηση των αμβλώσεων • σε δημόσιες κολακείες νεοναζί και γενικά δικτατόρων (π.χ. Κιμ), όπως πρόσφατα στο Μάντισον Σκουέρ Γκάρντεν • σε επιδείξεις απόλυτης έλλειψης συναισθηματικής νοημοσύνης (πχ απευθυνόμενος σε ανάπηρους πολέμου) • σε ταύτιση συνεργατών του με τη διαβόητη αντιδημοκρατική «Ατζέντα 2025» • σε αμφιβόλου αποτελεσματικότητας περικοπές φόρων υπέρ πλουσίων που επιβάρυναν περαιτέρω το χρέος • στη μανία του να καταργήσει το γνωστό ως πρόγραμμα Οbamacare (ετησίως 20.000.000 ωφελημένοι) • στη σχεδόν πλήρη συντηρητικοποίηση του Ανώτατου Δικαστηρίου • στην αποχώρηση των ΗΠΑ από τη Συνθήκη του Παρισιού για το Κλίμα • στην ικανότητα του να δαπανά μέχρι και 25% του χρόνου του παίζοντας γκολφ • στην υπονόμευση της αξιοπιστίας των ΗΠΑ, φλυαρώντας για τον… βάλτο της Ουάσιγκτον και για την παρακμή της χώρας, δημόσια αποκαλώντας άχρηστους πλείστους υψηλόβαθμους κρατικούς λειτουργούς, και κατηγορώντας τα συστημικά μίντια για fake news όποτε κατέκριναν πολιτικές και συμπεριφορές του. Ίσως όμως το κορυφαίο σφάλμα του καταγράφηκε την 6η Ιανουαρίου 2021, όταν σχεδόν(;) ενθάρρυνε την εισβολή «αγανακτισμένων πολιτών» στο Καπιτώλιο σε μία απόπειρα κατάλυσης του πολιτεύματος, μετά τις συνεχείς εμπρηστικές δηλώσεις του για εκλογική ήττα λόγω εκτεταμένης νοθείας. Και από επιτεύγματα; Το μόνο που δικαίως του πιστώνεται είναι πως δεν ενέπλεξε τις ΗΠΑ σε νέους πολέμους, αν και ούτε απεμπλάκη από όσους παρέλαβε από τον προκάτοχό του, σε Συρία, Ιράκ και Αφγανιστάν. Πέραν τούτου ούτε στην οικονομική πολιτική επέδειξε τίποτα ιδιαίτερο (κάποιες πολυδιαφημισμένες επιστροφές εργοστασίων στο αμερικανικό έδαφος θα αργήσουν να πάρουν σάρκα και οστά), ούτε στην καταπολέμηση του εγκλήματος, ούτε στον περιορισμό της Κίνας.

Οι αντίπαλοί του όμως πώς τα πήγαν; Επί θητείας Μπάιντεν ομολογουμένως είδαμε εύρωστη μεγέθυνση του ονομαστικού ΑΕΠ, άνοδο των χρηματιστηριακών αγορών, δρομολόγηση απαραίτητων δημόσιων έργων και σχετικά ορθολογική διαχείριση της πανδημίας • κοινώς μία συνολική εικόνα καλύτερη εκείνης της διοίκησης Τραμπ, ανίκανη όμως να φέρει άνετη νίκη στο στρατόπεδο των Δημοκρατικών επειδή παραμένουν πολλές οι αστοχίες τους ως διακυβέρνηση. Τι να πρωτοθυμηθούμε; Την κωμικοτραγική αποχώρηση από την Καμπούλ; Τα ορθάνοιχτα σύνορα στο Μεξικό, με αποτέλεσμα τη μαζική είσοδο ίσως 11.000.000 παράνομων μεταναστών (από την Αϊτή μόνο υπολογίζεται πως μεταφέρθηκε το 6% του πληθυσμού) την τελευταία τετραετία, και την κατοπινή ευνοϊκότατη αντιμετώπισή τους; Τις επιδοτήσεις σε ηλεκτροκίνητα οχήματα με χρήματα από την αυξημένη φορολόγηση των παραδοσιακών μορφών ενέργειας; Την αναστολή εξαγωγών LΝG προς τέρψιν της αριστερής πτέρυγας του κόμματος; Τη συντονισμένη απόκρυψη της αληθινής πνευματικής κατάστασης του Μπάιντεν και τη μακιαβελική εκπαραθύρωσή του; Την επαμφοτερίζουσα στάση μπροστά στις συγκρούσεις σε Ουκρανία και Παλαιστίνη; Τον υψηλότατο για δεδομένα ΗΠΑ τιμάριθμο στα αναγκαία αγαθά και στην εστίαση, με αποτέλεσμα θεαματική μείωση της αγοραστικής δύναμης των περισσότερων οικογενειών; Τις ανεβασμένες τιμές ενέργειας λόγω και αυστηρότερων περιβαλλοντικών κανονισμών; Τα ακόμη υψηλότερα κόστη ιδιωτικής περίθαλψης; Τη συνεχή υποβάθμιση της εκπαίδευσης λόγω woke ατζέντας και πνεύματος αναξιοκρατίας; Την ανοχή στη μικρή εγκληματικότητα, με όσα αυτό συνεπάγεται για την εσωτερική ειρήνη; Την ανάθεση σημαντικών χαρτοφυλακίων βάσει… ταυτότητας και όχι ικανότητας; Την απροκάλυπτη ανοχή σε εξωφρενικούς πολιτειακούς νόμους περί ψηφοφορίας χωρίς επίδειξη ταυτότητας (σοβαρότατο θέμα για τα λεγόμενα swing states); Το εκ των πραγμάτων οργανωμένο θάψιμο των συντηρητικών φωνών στα περισσότερα μεγάλα ΜΜΕ και ΜΚΔ; Έτσι όπως τα κατάφεραν οι Δημοκρατικοί, δύσκολα μπορούν να εμφανίζονται ως εγγυητές της δημοκρατικής λειτουργίας, της διεθνούς ισχύος και της τήρησης του κοινωνικού συμβολαίου. Πολλά τα ατοπήματά τους, και το δίδυμο Χάρις-Γουώλς δεν φάνηκε να πείθει ούτε για τις διοικητικές ικανότητές του, ούτε για τις προθέσεις του να υπερβεί τις ανεπάρκειες του τωρινού σχήματος.

Πιάσε τον έναν και χτύπα τον άλλον λοιπόν. Εντέλει η -θεωρητικά- δυνατότερη δημοκρατία του πλανήτη αποδείχθηκε ανίκανη να εκλέξει έναν πλήρως επαρκή και αποδεκτό ηγέτη. Η επιμονή του Μπάιντεν να είναι υποψήφιος αποθάρρυνε άλλες σοβαρές υποψηφιότητες και τελικά η Κάμαλα εμφανίστηκε ως η λιγότερο κακή επιλογή. Πλέον, τυχόν εκλογή της (αν και δύσκολη) θα σημαίνει συνέχιση των τωρινών πολιτικών με ίσως πιο άγαρμπο τρόπο, προοπτική που τρομάζει δεκάδες εκατομμύρια μετριοπαθών ψηφοφόρων. Από την άλλη πλευρά τι μπορούν να περιμένουν από έναν -ως τώρα- επιεικώς αλλοπρόσαλλο και τοξικό Πρόεδρο; Εφόσον τα προγνωστικά επαληθευτούν, ακόμη και η ψήφιση άκακων νομοσχεδίων θα είναι πολύ δύσκολη, θα πρέπει δε να αναμένεται προσπάθεια κομματικοποίησης κράτους και ενόπλων δυνάμεων. Ο Τραμπ έχει βάλει νερό στο κρασί του γύρω από το Obamacare, όμως μπορεί να συμβούν εκπλήξεις. Κάτι ανάλογο ισχύει και για την εξωτερική πολιτική, όπου στην προηγούμενη θητεία του συχνά άλλα έλεγε κι άλλα γίνονταν. Όσο για την αναζωογόνηση της αμερικανικής οικονομίας μέσω δασμολογικών μέτρων, αυτά μπορεί να εντείνουν τις πληθωριστικές τάσεις εάν εφαρμοστούν λανθασμένα. Συνεπώς, είναι τόσο ισχυρή η -οπωσδήποτε κατανοητή- οργή πολλών Αμερικανών γι’ αυτό που αντιλαμβάνονται ως ολέθριο κατεστημένο των Δημοκρατικών, ώστε να επιλέγουν έναν απρόβλεπτο λαϊκιστή ως σωτήρα τους. Ακούγεται αστείο αλλά η καθολική νομιμοποίηση της μαριχουάνα είναι το μόνο θέμα στο οποίο σημειώνεται ταύτιση απόψεων μεταξύ των αντιπάλων, όταν επείγει η επαναθεώρηση της εκλογικής νομοθεσίας και έτερων ομοσπονδιακών κανονισμών.

Αν και σαφώς με τρομάζει ο Τραμπ, υπό αυτές τις συνθήκες δεν μπορώ να εκφράσω καμία προτίμηση. Παρά την επίσκεψη Χριστοδουλίδη στον Λευκό Οίκο, δεν είμαι καν βέβαιος ποιός από τους δύο υποψηφίους συμφέρει καλύτερα τα ελληνικά συμφέροντα, ανεξάρτητα από το τι λέγεται από γνώστες και «γνώστες». Πάντως όποιος κι αν εκλεγεί, εκτιμώ ότι θα μας λείψει η νηφάλια γραφειοκρατία του Πεντάγωνου και του Στέιτ Ντιπάρτμεντ • τα γνωστά στους διπλωμάτες μας στελέχη με ενδιαφέρον για τις ευρωπαϊκές υποθέσεις, τα στελέχη με βαθιά γνώση και ριζωμένη κουλτούρα ατλαντικής συνεργασίας. Πολύ φοβάμαι πως μετά την 5η Νοεμβρίου οι ΗΠΑ θα εισέλθουν σε οδυνηρή περίοδο διχασμού και αναταραχής, ενόσω το αμερικανικό χρέος θα γίνεται επαχθέστερο και ο πλανήτης ασταθέστερος. Οι δημογραφικά δυναμικότερες τάσεις των δύο κομμάτων ταυτίζονται με την Ακροδεξιά και την Ακροαριστερά, χωρίς οποιαδήποτε συμβιβαστική διάθεση ανάμεσά τους. Ο προτεινόμενος αντιπρόεδρος Βανς θεωρείται σκληρότερος του Τραμπ και στο μέλλον απέναντί του θα έχει πρόσωπα με αντιδιαμετρικά προβληματικές απόψεις, όπως η Κορτές και η Ομάρ. Εάν δεν βρεθεί κοινός τόπος, τα διάσημα checks and balances θα καταστούν εντελώς ανίσχυρα. Ελπίζω να διαψευστώ, μα πιστεύω ότι η Ευρώπη οφείλει να εξασφαλίσει την αυτοπροστασία της για το ορατό αβέβαιο μέλλον.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 03.11.2024