Χρόνο με τον χρόνο, η ακρόπολη της αρχαίας Αμφίπολης αποκαλύπτει τα «μυστικά» της, δίνοντας την ευκαιρία σε αρχαιολόγους και ιστορικούς να λάβουν σημαντικές πληροφορίες και γνώσεις γι' αυτή τη φημισμένη αρχαία πόλη, που όπως δείχνουν τα γεγονότα (ανακάλυψη του ταφικού μνημείου στον τύμβο Καστά) έχει πολλά ακόμη να μας αποκαλύψει.

Δεν είναι, εξάλλου, τυχαίο ότι στη διάρκεια της περσινής ανασκαφικής περιόδου, που ολοκληρώθηκε τον Αύγουστο του 2021, οι αρχαιολόγοι έφεραν στο φως ένα νέο γλυπτό θωρακοφόρου κορμού, που αποδίδεται σε Ρωμαίο αξιωματικό ή και αυτοκράτορα. Το εντυπωσιακό γλυπτό είχε βρεθεί εντοιχισμένο σε τοίχο βυζαντινής εποχής, σε μια περιοχή που ήταν καλυμμένη από τα μπάζα παλαιότερων ανασκαφών. Ο θώρακας φέρει ανάγλυφη διακόσμηση, όπου στο κέντρο του μοτίβου υπάρχει ένα τρόπαιο νίκης, δεξιά και πάνω μια φτερωτή νίκη, ένας πισθάγκωνα δεμένος αιχμάλωτος και άλλες μορφές, μεταξύ των οποίων και μια μορφή του μυθικού Ηρακλή.

Η φετινή, τέταρτη ανασκαφική περίοδος, που ολοκληρώθηκε στα τέλη Αυγούστου του 2022 έφερε τους αρχαιολόγους ακόμα πιο κοντά στο στόχο τους, που είναι η διερεύνηση των προχριστιανικών οικοδομικών φάσεων στην ακρόπολη της Αμφίπολης, από την ίδρυση της πόλης το 437 π.Χ. και εξής, για τις οποίες οι αρχαιολογικές γνώσεις είναι λιγοστές.

Το πενταετές ανασκαφικό πρόγραμμα στην ακρόπολη της αρχαίας Αμφίπολης υλοποιείται στο πλαίσιο της συνεργασίας ανάμεσα στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Σερρών και του πανεπιστημίου Πατρών, υπό τη διεύθυνση της προϊσταμένης της Εφορείας Δρ. Δημητρίας Μαλαμίδου και του καθηγητή κλασικής αρχαιολογίας Δημήτρη Δαμάσκου. Στην ακρόπολη δεσπόζουν, σήμερα, ο περίβολος και οι πέντε πρωτοβυζαντινές εκκλησίες, του 5ου και 6ου αιώνα μ.Χ., μνημεία που έχουν έρθει στο φως χάρη σε προγενέστερες ανασκαφικές έρευνες υπό την αιγίδα της «Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας».

Τι έφερε στο φως η φετινή ανασκαφή

Τα όσα έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη κατά τη φετινή ανασκαφική περίοδο παρουσιάστηκαν στη διάρκεια εκδήλωσης, που διοργανώθηκε στην έδρα του δήμου Παγγαίου, την Ελευθερούπολη. Η κ. Μαλαμίδου παρουσίασε τα κυριότερα στοιχεία της τοπογραφίας της Αμφίπολης, καθώς και τα σημεία στα οποία διεξάγεται η ανασκαφή, ενώ ο καθηγητής του πανεπιστημίου Πατρών Δημήτρης Δαμάσκος, με καταγωγή από την Ελευθερούπολη, παρουσίασε αναλυτικά τα ευρήματα της ανασκαφής.

Όπως τόνισαν οι δυο επιστήμονες, στη διάρκεια της εκδήλωσης, η φετινή ανασκαφή επικεντρώθηκε στην αποκάλυψη του ρωμαϊκού κτιρίου με τοίχους από αδρούς λίθους, οπτόπλινθους και ισχυρό ασβεστοκονίαμα, το οποίο βρίσκεται δυτικά του νάρθηκα της παρακείμενης πρωτοβυζαντινής Βασιλικής Γ΄.

Έως τώρα διαμορφώνεται η εικόνα ενός επιμήκους κτίσματος πλάτους 4,50 μ. και μήκους τουλάχιστον 8,5 μ., χωρίς να έχει ακόμα αποκαλυφθεί στο σύνολό του, καθώς συνεχίζεται προς βορρά, εκτός της ανασκαπτόμενης περιοχής. Στις εσωτερικές παρειές των τοίχων υπάρχουν τετράπλευρες οπές, πιθανότατα για την τοποθέτηση δοκαριών. Κάτω από το στρώμα των καταπεσμένων κεραμίδων στέγης αποκαλύφθηκαν σιδερένια εξαρτήματα που παραπέμπουν σε θύρα ή σε καταπακτή.

Το τμήμα του στρώματος καταστροφής, όπου έγινε φέτος ανασκαφή, περιείχε πλήθος ακέραιων αγγείων, τα οποία χρονολογούνται στον 2ο και 3ο αι. μ.Χ. Πρόκειται για αγγεία αποθήκευσης και μεγάλους αμφορείς, αλλά και μικρότερα επιτραπέζια αγγεία καθημερινής χρήσης, χύτρες, πινάκια και πρόχους (αγγεία - κανάτα με μεγάλοι κοιλιά), όλα τοποθετημένα προσεκτικά κατά μήκος του νότιου τοίχου. Είναι χαρακτηριστικό ότι μερικές τριφυλλόστομες πρόχοι διασώθηκαν άθικτες.

Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, το κτίριο σταμάτησε να χρησιμοποιείται πιθανότατα στα πρωτοβυζαντινά χρόνια, όταν αγωγός για την απορροή των υδάτων από τον νάρθηκα της παρακείμενης Βασιλικής κατέστρεψε τμήμα του. Η ανασκαφή του κτιρίου, ο χαρακτήρας του οποίου -δημόσιος ή ιδιωτικός- δεν έχει ακόμη διευκρινισθεί, θα συνεχιστεί και την επόμενη ανασκαφική περίοδο.

Πότε πέρασε από την Αμφίπολη ο Οκταβιανός Αύγουστος

Ο καθηγητής Δημήτρης Δαμάσκος, στη διάρκεια της εκδήλωσης, έκανε ιδιαίτερη αναφορά στο περσινό εντυπωσιακό εύρημα του περίτεχνου γλυπτού θωρακοφόρου κορμού, που πλέον βρίσκεται σε διαδικασία συντήρησης στο εργαστήριο του μουσείου της Αμφίπολης, προκειμένου κάποια στιγμή να εκτεθεί. Ο κορμός αυτός είναι σχεδόν πανομοιότυπος με έναν άλλον, που βρέθηκε σε παλαιότερη ανασκαφή, εντοιχισμένος στον βυζαντινό πύργο του Μαρμαρίου στην Αμφίπολη, με κοινή ανάγλυφη διακόσμηση, η οποία ταυτίζει τη μορφή με τον αυτοκράτορα Αύγουστο.

Ο κ. Δαμάσκος υπογράμμισε πως οι παραστάσεις που φέρει ο θώρακας του γλυπτού που βρέθηκε πέρυσι χρονολογούνται στο τέλος του 1ου αιώνα π.Χ., δηλαδή την εποχή του πρώτου Ρωμαίου αυτοκράτορα Οκταβιανού Αυγούστου, ο οποίος πριν ανέβει στο θρόνο, πέρασε από την περιοχή της Αμφίπολης, ηγούμενος των ρωμαϊκών στρατευμάτων στη μάχη των Φιλίππων (42 π.Χ), ενάντια στους δολοφόνους του Ιούλιου Καίσαρα, τον Βρούτο και τον Κάσιο. Τόνισε ακόμα ότι ο Οκταβιανός Αύγουστος, τιμήθηκε από τους Αμφιπολίτες στο τέλος του 1ου αιώνα π.Χ., για λόγους που ακόμα δεν έχουν ερευνηθεί.

Κλείνοντας, σημείωσε με έμφαση ότι θα ήθελε πολύ ο θωρακοφόρος κορμός από το γλυπτό να ανήκει στον Οκταβιανό Αύγουστο, όπως είναι και το πιθανότερο, εντούτοις μέχρι στιγμής αυτό δεν τεκμηριώνεται απόλυτα.