Στο σκοτάδι παραμένουν οι επιχειρήσεις που έχουν στην επωνυμία τους παράγωγα της λέξης «Μακεδονία» σχετικά με το αν και πώς επηρεάζονται από τη Συμφωνία των Πρεσπών. Για την ακρίβεια δεν έχει ξεκαθαρίσει ακόμη το ποιοι θα συμμετέχουν στην επιτροπή διαλόγου που θα ασχοληθεί με τις εμπορικές ονομασίες και τα σήματα. Η επιτροπή θα συσταθεί αφού η συμφωνία κυρωθεί και από το ελληνικό κοινοβούλιο όπως επισημαίνει στο makthes.gr ο γενικός γραμματέας Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων του Υπουργείου Εξωτερικών Γιάννης Μπράχος. Η επιτροπή συνεπικουρούμενη από την ομάδα των ειδικών θα πρέπει να καταλήξουν σε μια αμοιβαία αποδεκτή πρόταση λύσης για τα σήματα, χωρίς ωστόσο να μπορεί να την επιβάλλει.
Τι προβλέπει η συμφωνία
Στο κείμενο της συμφωνίας αναφέρεται απλώς ότι οι δύο χώρες «ενθαρρύνουν τις επιχειρηματικές κοινότητές τους να θεσμοθετήσουν έναν ειλικρινή, δομημένο και με καλή πίστη διάλογο, στο πλαίσιο του οποίου θα επιδιώξουν και θα βρουν αμοιβαίως αποδεκτές λύσεις στα θέματα που πηγάζουν από τις εμπορικές ονομασίες, τα εμπορικά σήματα και τις επωνυμίες και όλα τα σχετικά ζητήματα σε διμερές και διεθνές επίπεδο». Στο εν λόγω άρθρο δεν είναι σαφές ποιοι θα συμμετάσχουν σε αυτό τον διάλογο, αν πχ είναι τα Επιμελητήρια, ή κάποιο τριτοβάθμιο όργανο όπως η Κεντρική Ένωση Επιμελητηρίων, ή οι Σύνδεσμοι Βιομηχανιών ή άλλοι φορείς των δύο χωρών.
Επίσης εντός του 2019 θα συγκροτηθεί μια διεθνής ομάδα ειδικών από εκπροσώπους των δύο κρατών στο πλαίσιο της ΕΕ με την κατάλληλη συνεισφορά των Ηνωμένων Εθνών και του Διεθνούς Οργανισμού Τυποποίησης. Σκοπός αυτής της ομάδας θα είναι η εντός τριετίας εξεύρεση αμοιβαία αποδεκτών λύσεων για τα ζητήματα των εμπορικών επωνυμιών, των εμπορικών σημάτων και άλλων συναφών ζητημάτων που προκύπτουν από την εμπορική χρήση του όρου Μακεδονία, όπως π.χ. Η ομάδα ειδικών θα λειτουργεί συμβουλευτικά προς την επιτροπή διαλόγου των επιχειρηματικών φορέων, με βάση το κοινοτικό κεκτημένο και το διεθνές δίκαιο.
Προβλέπεται ότι μέχρι να εξευρεθεί μια αμοιβαία αποδεκτή συμφωνία δεν θα επηρεαστεί η παρούσα εμπορική χρήση. Ο όρος «παρούσα» δεν περιλαμβάνει την επέκταση σε νέες αγορές με βάση εμπορική επωνυμία, σήμα, ή γεωγραφική ένδειξη που χρησιμοποιείται σήμερα σε άλλες αγορές ή την κατάθεση νέων εμπορικών σημάτων, ή νέων επωνυμιών, ή γεωγραφικών ενδείξεων, όπως επεσήμανε ο επίκουρος Καθηγητής, Νομική Σχολή, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Χρήστος Χρυσάνθης, σε σχετική ημερίδα του ΥΠΕΞ.
Δικαιοδοσία έχουν τα δικαστήρια
Όμως ούτε η επιτροπή διαλόγου των επιχειρηματιών ούτε η διεθνής ομάδα των εμπειρογνωμόνων έχουν την αρμοδιότητα και την δικαιοδοσία να επιβάλουν τις αποφάσεις τους στις επιχειρήσεις επισημαίνει στο makthes.gr ο πρόεδρος του δικηγορικού συλλόγου Θεσσαλονίκης Στάθης Κουτσοχήνας. Τα εμπορικά σήματα είναι περιουσιακά στοιχεία ιδιωτικών επιχειρήσεων, καλύπτονται από τη νομοθεσία της βιομηχανικής ιδιοκτησίας και για οποιαδήποτε περίπτωση αμφισβήτησής τους η διαφορά θα κριθεί από τα δικαστήρια των χωρών όπου καταχωρήθηκαν τα σήματα ή κυκλοφορούν τα προϊόντα που θίγονται. Αυτό σημαίνει ότι εάν κυκλοφορεί στην ελληνική αγορά προϊόν από την ΠΓΔΜ και υπάρχει ελληνικό με αντίστοιχη ονομασία, εφόσον η ελληνική εταιρεία έχει κατοχυρώσει το σήμα μπορεί να προσφύγει στα ελληνικά δικαστήρια. Εάν τα δύο προϊόντα κυκλοφορούν στην Ε.Ε. και υπάρχει καταχωρημένο ευρωπαϊκό σήμα η προσφυγή θα γίνει στα ευρωπαϊκά δικαστήρια.
Ο κ. Μπράχος εκτιμά ότι «εάν οι συστάσεις της επιτροπής των επιχειρηματικών φορέων είναι αρκετά ισχυρές θα ληφθούν υπόψιν, αν όχι από τις επιχειρήσεις των δύο χωρών τουλάχιστον από το δικαστήριο που θα ασχοληθεί με σχετικές υποθέσεις». Η δικαστική οδός όμως συνεπάγεται υψηλό κόστος σε χρόνο και χρήμα για τις επιχειρήσεις.
Τα γκρίζα σημεία
Το ΕΒΕΘ ζήτησε γνωμοδότηση από ειδικούς καθώς το πρόβλημα που μπορεί να ανακύψει σχετικά με τα εμπορικά σήματα είναι πολύπλοκο. Τα γκρίζα σημεία κατά την εκτίμηση του α΄αντιπροέδρου του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Θεσσαλονίκης Μανώλη Βλαχογιάννη προκύπτουν από τις παραγράφους 2 και 3 του άρθρου 7 της Συμφωνίας που αναφέρουν ότι με τους όρους «Μακεδονία» και «Μακεδόνας» νοούνται:
2. Για μεν την Ελλάδα «όχι μόνο η περιοχή και ο πληθυσμός» της Βόρειας Ελλάδας «αλλά και τα χαρακτηριστικά τους, καθώς και ο Ελληνικός πολιτισμός, η ιστορία, η κουλτούρα και η κληρονομιά αυτής της περιοχής από την αρχαιότητα έως σήμερα».
3. Για δε την πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας «η επικράτεια, η γλώσσα, ο πληθυσμός και τα χαρακτηριστικά τους, με τη δική τους ιστορία, πολιτισμό και κληρονομιά, διακριτώς διαφορετικά από αυτά που αναφέρονται στο Άρθρο 7(2)».
Στη συμφωνία γίνεται σαφής διαχωρισμός ότι άλλο περιεχόμενο δίνουν στον όρο «Μακεδονία» οι Έλληνες και άλλο οι πολίτες της Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας. Όταν μια υπόθεση φτάσει στο δικαστήριο εναπόκειται στον δικαστή να κρίνει αν ένα σήμα επιχειρεί να παραπλανήσει τον καταναλωτή σχετικά με το σε ποιον από τους δύο διαφορετικούς ορισμούς αναφέρεται. Θα χρειαστεί οι ελληνικές επιχειρήσεις να έχουν γραφικά που να παραπέμπουν στην αρχαία Μακεδονία και οι επιχειρήσεις της ΠΓΔΜ στο κομμάτι της δικής της ιστορίας; Κανείς δεν μπορεί να ξέρει, αφού δεν υπάρχει δεδικασμένο.
Όποιος προλάβει πρώτος
Όπως ανέφερε ο κ. Κουτσοχήνας υπάρχουν δύο βασικές αρχές που διέπουν αυτού του είδους τις υποθέσεις: η αρχή της χρονικής προτεραιότητας (υπέρ της εταιρείας που πρόλαβε και καταχώρησε πρώτη ένα εμπορικό σήμα) και η αρχή της εδαφικής ισχύος (αν το σήμα καταχωρήθηκε σε εθνικό φορέα έχει ισχύ στα όρια της χώρας, αν καταχωρήθηκε στον ευρωπαϊκό φορέα ισχύει εντός της ΕΕ). Σημειωτέον ότι ισχύει ο γενικός κανόνας σχετικά με τις γεωγραφικές ενδείξεις, που απαγορεύει την αποκλειστική χρήση μιας γεωγραφικής ένδειξης από ιδιώτες, χωρίς περαιτέρω διακριτικά (πχ ένα πρόθεμα, ένα γραφικό κλπ).
Σύμφωνα με τον κ. Χρυσάνθη, με βάση τη νομοθεσία για το Ευρωπαϊκό Σήμα (Κανονισμός 2017/1001 ΕΕ), αν μελλοντικά η FYROM ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση, τότε τα εθνικά της σήματα που περιέχουν τον όρο Macedonia, Μακεδονία, κλπ., θα μπορούν να αποτρέψουν την κατοχύρωση (ή να προκαλέσουν την ακύρωση) νέων Ευρωπαϊκών Σημάτων με τους όρους Μακεδονία, Macedonia, κλπ που πιθανώς θα ήθελαν να αποκτήσουν ελληνικές επιχειρήσεις. Αντίστοιχο ζήτημα θα ανακύψει και σε σχέση με σήματα που έχουν κατατεθεί στο Ελληνικό μητρώο σημάτων και περιέχουν τον όρο Μακεδονία.
Πόσες επιχειρήσεις αφορά
Σύμφωνα με τον κ. Μπράχο το ΥΠΕΞ έκανε μια προκαταρκτική έρευνα σε βάσεις ανοικτών δεδομένων επιχειρώντας να εντοπίσει πιθανές περιπτώσεις που μπορεί να δημιουργηθούν εμπλοκές. Μέχρι στιγμής βρέθηκαν εννέα τέτοια σήματα, εκ των οποίων και μιας βουλγάρικης εταιρείας που παράγει μπίρες. Στο μητρώο του ΕΒΕΘ έχουν καταχωρηθεί 182 εταιρείες με προϊόντα που φέρουν στο σήμα τους τη λέξη «Μακεδονία» ή παράγωγά της. Αντίστοιχα υπάρχουν κι άλλες εταιρείες στα άλλα δύο επιμελητήρια της Θεσσαλονίκης αλλά και σε επιμελητήρια της Βόρειας Ελλάδας.
Σύμφωνα με τον κ. Χρυσάνθη:
-στο εθνικό μητρώο σημάτων της FYROM, υπάρχουν περίπου 75 εθνικά εμπορικά σήματα που έχουν κατοχυρωθεί ή εκκρεμούν ως αιτήσεις για κατοχύρωση σήματος, και περιέχουν τον όρο Macedonia.
-στο μητρώο σημάτων της ΕΕ που τηρείται από τον EUIPO υπάρχουν ήδη καταχωρημένα, ή εκκρεμούν ως αιτήσεις για καταχώρηση περίπου 16 Ευρωπαϊκά Σήματα με τον όρο Μακεδονία, Macedonia, κλπ. και προέρχονται κυρίως από ελληνικές επιχειρήσεις. Ευρωπαϊκά Σήματα από πλευράς επιχειρήσεων της γειτονικής χώρας μάλλον δεν φαίνεται να υπάρχουν.
Μακεδονική σαλάτα
Για προϊόντα που κυκλοφορούν εντός της ΠΓΔΜ δεν φαίνεται προς το παρόν να υπάρχει κάποιος μηχανισμός που να επιβάλλει αλλαγή ονομασίας, ακόμα και αν η χώρα κυρώσει τη συμφωνία που οδηγεί στην αλλαγή του συνταγματικού της ονόματος. Οι εταιρείες μπορούν να συνεχίσουν ονομάζουν τα προϊόντα τους «μακεδονικά» εντός της χώρας τους, εφόσον δεν προκύπτει ζήτημα παραπλάνησης του κοινού και αθέμιτου ανταγωνισμού προς αντίστοιχα ελληνικά. Μέχρι τώρα, σε περιπτώσεις ένταξης άλλων χωρών, η Ευρωπαϊκή Ένωση αναγνώρισε αυτόματα τα εθνικά σήματα των νέων χωρών που εντάχθηκαν. Όμως τι θα γίνει αν η ΠΓΔΜ ενταχθει μελλοντικά στην Ε.Ε. ως Βόρεια Μακεδονία; Θα αναγνωριστούν αυτομάτως τα σήματα με τον όρο «Μακεδονία» που έχουν κατοχυρωθεί μέχρι σήμερα από την εθνική αρχή της ΠΓΔΜ;
Μέχρι σήμερα η FYROM έχει κατοχυρώσει 5 ονομασίες προέλευσης κατά το διεθνές σύστημα της Λισαβόνας, εκ των οποίων τον όρο Μακεδονικός περιλαμβάνει η Macedonia Ajvar, μια παραδοσιακή μορφή σαλάτας με πάπρικα που παρασκευάζεται από κόκκινες πιπεριές και σκόρδο. Στο σύστημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης η FYROM δεν φαίνεται να έχει κατοχυρώσει γεωγραφικές ενδείξεις ή ονομασίες προέλευσης. Όμως, καθώς επίκειται η προσχώρηση της ΕΕ στη Σύμβαση της Λισαβόνας, μόλις ολοκληρωθεί η προσχώρηση αυτή, η πιο πάνω προστατευόμενη ονομασία προέλευσης της «μακεδονικής σαλάτας» θα αναγνωριστεί και θα προστατεύεται τόσο από την ΕΕ όσο και από κάθε κράτος – μέλος, άρα και από την Ελλάδα, εκτός αν υπάρξει κάποια αντίθετη διπλωματική πρωτοβουλία της Ελλάδας στο πλαίσιο της ΕΕ. Η Ελλάδα από την πλευρά της έχει κατοχυρώσει στο μητρώο της Ευρωπαϊκής Ένωσης τις γεωγραφικές ενδείξεις Ούζο Μακεδονίας και Τσίπουρο Μακεδονίας.
Προσωρινή λύση
Σύμφωνα με τον κ. Χρυσάνθη τα δικαστήρια και οι Αρχές τρίτων χωρών δεν δεσμεύονται από τη Συμφωνία των Πρεσπών (ούτε από το αποτέλεσμα της οποιασδήποτε αμοιβαία αποδεκτής συμφωνίας από την ομάδα ειδικών) ούτε μπορούν να την εφαρμόσουν. «Αυτό που έχει σημασία είναι αν η χρήση του όρου Μακεδονία από μια επιχείρηση προκαλεί παραπλάνηση στους καταναλωτές του κράτους αυτού. Στο πλαίσιο αυτό, η επίσημη κρατική ονομασία μιας χώρας, και η οποιαδήποτε διμερής συμφωνία δεν είναι καθοριστική, αλλά δεν είναι και παντελώς αδιάφορη. Αν π.χ. αν μια ελληνική επιχείρηση θίγεται, επειδή μια επιχείρηση της σημερινής FYROM (μελλοντικά Βόρειας Μακεδονίας) εξάγει προϊόντα οίνου με τον όρο Μακεδονία ή Μακεδονικός στην Αγγλία, αρμόδια να κρίνουν το ζήτημα είναι τα Αγγλικά δικαστήρια. Τα δικαστήρια της Αγγλίας θα αποφασίσουν με βάση το εσωτερικό τους δίκαιο, κυρίως με βάση τις εθνικές διατάξεις για την απαγόρευση του αθέμιτου ανταγωνισμού (που στην Αγγλία αποδίδεται με τον όρο passing off) και ιδίως με τη μορφή της παραπλάνησης των καταναλωτών σε σχέση με τη γεωγραφική προέλευση των προϊόντων. Κριτήριο για μια τέτοια δικανική κρίση θα είναι η αντίληψη των καταναλωτών στην Αγγλία σχετικά με την ορθή χρήση του όρου Μακεδονία, δηλαδή το ποια γεωγραφική περιοχή πιστεύουν οι Άγγλοι καταναλωτές ότι προσδιορίζει ο όρος Μακεδονία.
Το πιθανότερο είναι ότι τα δικαστήρια τρίτων χωρών θα αντιμετώπιζαν επιφυλακτικά μια διμερή συμφωνία που προάγει τη σύγχυση και την παραπλάνηση του κοινού σε άλλες χώρες. Αλλά και η αντίληψη των καταναλωτών δεν θα μεταβαλλόταν και δεν θα επηρεαζόταν από μια διμερή συμφωνία που δεν επιφέρει με τρόπο σαφή και αποτελεσματικό διαφοροποίηση σε σχέση με την προέλευση των προϊόντων και των επιχειρήσεων κάθε χώρας. Από την άποψη αυτή, το άρθρο 7 της Συμφωνίας των Πρεσπών μάλλον δεν αποτελεί τον καλύτερο οδηγό για την οριστική επίλυση των ζητημάτων που σχετίζονται με τα σήματα, τις επωνυμίες, τις γεωγραφικές ενδείξεις κλπ., και λειτουργεί μόνο ως μια αναγκαία προσωρινή λύση. Η ορθότερη ερμηνεία του άρθρου 7 της Συμφωνίας των Πρεσπών είναι ότι εισάγει μια προσωρινή λύση, μέχρις ότου τα ζητήματα αυτά ρυθμιστούν οριστικά με μια νέα συμφωνία που να σχετίζεται ειδικά με τα ζητήματα της βιομηχανικής ιδιοκτησίας».