«Πριν μιλήσουμε για εμένα και το φεστιβάλ ας μιλήσουμε για το τι έγινε χθες το βράδυ στη Θεσσαλονίκη». Με αυτά τα λόγια καλωσόρισε τους δημοσιογράφους στη συνάντηση που είχε νωρίτερα σήμερα στο Green Room του Ολύμπιον στο πλαίσιο του 26ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης ο διεθνούς φήμης δημιουργός (σκηνοθέτης, εικαστικός και περφόμερ) Δημήτρης Παπαϊωάννου.
Εννοούσε ασφαλώς το περιστατικό που συνέβη το βράδυ του Σαββάτου έξω από το Ολύμπιον όπου ομάδα εφήβων επετέθη φραστικά σε ομόφυλους, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα να γίνουν προσαγωγές από την ΕΛΑΣ.
«Έτσι όπως η ζωή είναι ένα δυναμικό πράγμα και τα πράγματα αλλάζουν διαρκώς είναι φυσικό μερικές φορές η επιτάχυνση να ανησυχεί αρκετά μέλη της κοινωνίας. Αυτό που με προβληματίζει είναι γιατί αυτή η ανησυχία αντιδρά με βία. Αυτό είναι που πρέπει να κοιτάξουμε. Πέρα από τις ομοφοβίες και πέρα από τα πράγματα τα οποία μπορούμε να συζητήσουμε, εκείνο που μας ενδιαφέρει να κουβεντιάσουμε είναι γιατί, πώς είναι δυνατόν και πώς μας φαίνεται οι οικογένειές μας να μεγαλώνουν εφήβους οι οποίοι όταν συναντούν κάτι που λίγο διαταράσσει τον κόσμο έχουν βίαιη αντίδρασ. Αυτό τουλάχιστον εμένα με απασχολεί. Αυτό το πατροπαράδοτο της βίας που εκφράζεται μέσω της αγέλης και επίσης και το πιο πατροπαράδοτο αυτή η μεσογειακή τοποθέτηση του ανδρισμού με τέτοια ανασφάλεια στο κέντρο της που κάτι το οποίο είναι διαφορετικό από αυτό μοιάζει να απειλεί πολύ προσωπικά το κέντρο της δικής τους σεξουαλικής ισορροπίας».
Σε μια περίοδο που η διοργάνωση έχει ως κύρια ενότητα τα ζητήματα της κοινότητας ΛΟΑΤΚΙ ο αναγνωρισμένος καλλιτέχνης επέλεξε να εστιάσει ακριβώς στο ίδιο το γεγονός όπως κάνουν και οι ταινίες τεκμηρίωσης. Σε ερώτηση αν τελικά το Queer είναι μόδα όπως πολλοί υποστηρίζουν ο ίδιος απάντησε: «Ναι είναι μόδα αλλά δεν σημαίνει ότι δεν είναι ουσία. Ναι είναι μόδα και θα περάσει, αλλά είναι και ουσία. Δεν είναι το ένα αντίθετο του άλλου. Δεν έχει προλάβει να αφομοιωθεί η επιτάχυνση αυτή. Καταλαβαίνω γιατί αποδιοργανώνονται αυτά τα παιδιά, αλλά όχι γιατί αντιδρούν βίαια και αυτό νομίζω ότι είναι το πρόβλημα. Θεωρώ ότι σιγά – σιγά τα πράγματα θα αλλάξουν. Εγώ όταν μεγάλωνα ούτε που φανταζόμουν ότι τα πράγματα θα είναι σήμερα εδώ», τόνισε.
Ωστόσο η επικαιρότητα δεν επηρεάζει το έργο του. «Η ζωή επηρεάζεται από την πραγματικότητα. Η επικαιρότητα δεν με ενδιαφέρει καθόλου δεν είμαι αυτού του τύπου ο καλλιτέχνης. Ποτέ δεν ασχολήθηκα, δεν είναι το είδος μου. Εγώ είμαι ένας καλλιτέχνης. Είμαι και πολίτης. Ως καλλιτέχνης εκφράζομαι και ως πολίτης, αλλά ως καλλιτέχνη εκφράζομαι διαφορετικά γιατί σέβομαι την τέχνη περισσότερο από την καλλιτεχνική μου υπόσταση. Όταν επιστρατεύω την προσωπικότητά μου για την τέχνη γίνομαι στρατιώτης και μοναχός γιατί σέβομαι το πεδίο στο οποίο αγωνίζομαι».
Χαρακτήρισε «πραγματική χορογραφία» το μοντάζ των έργων του με το οποίο ασχολείται για να παραμείνει η εφήμερη τέχνη και το αρχείο του «πριν παραδώσω τη ζωή μου», όπως είπε στον μελετητή του μέλλοντος. «Στα έργα μου χρησιμοποιώ το τρικ των παράλληλων εικόνων. Όταν αυτό έρχεται να το μοντάρει κανείς και όταν αρνείται το τρικάμερο και κάνει τις επιλογές με τα μεσαία ή τα φωτεινά πλάνα ή τις άλλες γωνίες, χρειάζεται να κάνεις μια αξιολόγηση και τολμηρές αποφάσεις για τον τρόπο που θα καθοδηγήσεις το βλέμμα του θεατή».
Το αφιέρωμα του 26ου ΦΝΘ
Το φετινό φεστιβάλ επιχειρεί να φωτίσει τις πολύπλευρες πτυχές του καλλιτέχνη που διατρέχει διαφορετικές μορφές τέχνης και έκφρασης, επαναπροσδιορίζοντας τα όρια της αναπαράστασης, της αλληγορικής δύναμης των εικόνων και της επικοινωνίας του καλλιτεχνικού έργου με τον θεατή.
Στο πλαίσιο του προγράμματος θα προβληθεί το ντοκιμαντέρ της Εύας Στεφανή σε παραγωγή Onassis Culture, σε ειδική προβολή ως work in progress. Στο ντοκιμαντέρ η σκηνοθέτις ακολουθεί την περιοδεία της παράστασης «Εγκάρσιος Προσανατολισμός» στις ευρωπαϊκές σκηνές, ένα έργο του Δημήτρη Παπαϊωάννου σε παραγωγή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση, που έκανε ελληνική πρεμιέρα τον Δεκέμβριο του 2021 και ταξίδεψε σε 3 ηπείρους, 20 χώρες, 31 πόλεις και το είδαν περισσότεροι από 80.000 θεατές.
Επιπλέον, το Φεστιβάλ εξερευνά το κινηματογραφικό έργο του σπουδαίου δημιουργού, προβάλλοντας τις μικρού μήκους ταινίες του, Nowhere και Primal Matter, όπου ξαναχορογραφεί το θεατρικό του έργο μέσα από τις ιδιότητες του κινηματογραφιστή και του μοντέρ, επαναδιατυπώνοντάς το με κινηματογραφικούς όρους.
Παράλληλα, στη Θεσσαλονίκη παρουσιάζεται η βίντεο - εγκατάσταση του Δημήτρη Παπαϊωάννου με τίτλο Inside και η παράλληλη κινηματογραφική απεικόνιση των παρασκηνίων του Inside, με τίτλο Backside, στο MOMus-Πειραματικό Κέντρο Τεχνών. «Το φεστιβάλ τελείως τυχαία έρχεται και μου προτείνει να δείξω μια πτυχή της προσωπικότητάς μου που αυτή τη στιγμή φαίνεται να είναι μια ενέργεια που μπορεί να κυριαρχήσει και αυτό έχει να κάνει με τη μεταφορά της ζωντανής μου τέχνης σε ένα documentation από εμένα τον ίδιο ως editor και ως καλλιτέχνη κινηματογραφιστή. Έχει να κάνει με τη δουλειά μου που θα οδηγήσει σε αυτή την τελική ταινία την οποία θα παραδώσω ελεύθερα στο ίντερνετ και αυτό με έλκει περισσότερο. Ενδεχομένως να διακοπεί όταν θα έχω την ανάγκη για ένα έργο ζωντανό. Όμως έχω κάψει τον εαυτό μου σε αυτή τη δουλειά, έχω κουραστεί πολύ τα τελευταία χρόνια που γίνονται σε όλο τον κόσμο οι περιοδείες και επειδή θέλω να είμαι πάντα παρόν εκεί που πηγαίνουμε η κούραση είναι μεγάλη. Ολοένα και περισσότερο καταλαβαίνω ότι τη χαρά μου τη βρίσκω σχεδιάζοντας γυμνά στην παραλία είτε μοντάροντας στον υπολογιστή μου τα πράγματα που έχω φτιάξει. Αυτή φαίνεται να είναι η στροφή που μου επιφυλάσσει η ζωή», επεσήμανε ο σκηνοθέτης.
Η Εύα Στεφανή, ο Τσαρούχης, και ο Λάνθιμος
Για τη συνεργασία του με την Εύα Στεφανή που τη χαρακτήρισε «από τους κορυφαίους Έλληνες καλλιτέχνες», οι οποίοι βρίσκοναι για εκείνον στην πρώτη δεκάδα είπε: «Τα βρήκαμε μπαστούνια γιατί δεν είναι εύκολο να ανοίγεις το σπίτι σου να το δει ο κόσμος. Αυτό που θα δείτε είναι σίγουρα το πορτρέτο της Εύας. Είναι η δική της αυτοβιοραφία. Αυτό οφείλει να κάνει ένας καλλιτέχνης. Το γεγονός ότι ήταν εκεί μας οδήγησε στο να κάνουμε και μερικές ‘σαχλαμάρες’. Δουλεύουμε και λίγο για την κάμερα για πλάκα. Το βασικό με την Εύα είναι ότι την εκτιμώ απεριόριστα ως καλλιτέχνη. Έχω συνεργαστεί με ανθρώπους που πραγματικά σιχαίνομαι και είναι σοβαροί καλλιτέχνες. Την Εύα την αγαπώ και ως άνθρωπο, είναι και φίλη μου. Αλλά πρόκειται για έναν πραγματικό καλλιτέχνη, οπότε ακόμη και αν διαφωνήσω για κάτι προτιμώ μια τέτοια ισχυρή προσωπικότητα, από κάτι μελάτο».
Για εκείνον αυτό που κάνει τώρα, η σκηνοθεσία είναι χρόνια μέσα στη «ντουλάπα», όπως είπε χαρακτηριστικά. «Είναι η τέχνη που αγαπώ, τη γνωρίζω αρκετά καλά και είναι ένα από τα πράγματα που θα μετανιώσω που δεν το έκανα στη ζωή μου».
Είναι ένα μάτι που βλέπει όλο δεν κλείνει κανείς κύκλος που έχω κάνει «Μαθήματα ζωγραφικής» του Τσαρούχη το συστήνω τα φρέσκο της Πομπηίας, τα ψηφιδωτά του Αγίου Δημητρίου τρία πράγματα πρέπει να δεις όταν θέλεις να γίνεις ζωγράφος.
Μαθητής του Γιάννη Τσαρούχη άλλοτε ο Δημήτρης Παπαϊωάννου επισκέφθηκε στη Θεσσαλονίκη τα ψηφιδωτά του Ιερού Ναού Αγίου Δημητρίου αφού κάποτε ο δάσκαλός του τού είχε πει πως αν θέλει κάποιος να τα γίνει ζωγράφος θα πρέπει να τα μελετήσει. «Μεγαλώνω, όλοι γερνάμε και η ορμή του σώματος μεταμορφώνεται σε κάτι άλλο εκτός από κούραση. Σε μια θέαση της πραγματικότητα που είναι άλλης οπτικής γωνίας. Νομίζω ότι ξεκίνησα ως naïve καλλιτέχνης, αλλά αυτό μεταλλάχτηκε. Θεωρώ ότι αποστολή και η εργασία μας είναι να σας παραδώσουμε το έργο. Το πρωτεύον όμως είναι να επικοινωνήσουμε με το έργο τέχνης και αυτό το παραβλέπουμε όλοι. Το έργο έχει πάντοτε να κάνει με γεωμετρίες, όπως η φιλοσοφία και η τέχνη».
Το «Insider» ήταν από τα αγαπημένα του έργα που όμως είχαν τη μεγαλύτερη εισπρακτική αποτυχία. «Με τιμώρησαν τα media γiα το 2004 και για την ενασχόλησή μου με το Παλλάς. Έκανα ένα πείραμα τεράστιο το οποίο έχει σωθεί ως ένα πολύ καλής ποιότητας μονοπλάνο. Ήταν ένα επίτευγμα που είχαμε κάνει το οποίο η τότε αθηναϊκή κοινωνία σνόμπαρε. Αυτό τώρα επιβιώνει με έναν διαφορετικό τρόπο και ευτυχώς βρίσκει το κοινό του. Επρόκειτο για ένα τρισδιάστατο πράγμα όπου τα σώματα έμπαιναν το ένα μέσα στο άλλο. Είχα παρακολουθήσει τα παιδιά στις έξι ώρες στον μηχανισμό πίσω από τα μέσα με την κάμερα στο χέρι. Εκείνο που ήταν ενδιαφέρον ήταν πώς θα οργανώσουμε αυτή την εξάωρη αέναη ανακύκλωση υλικών τεχνικά. Αυτό κατά κάποιον τρόπο το έχω καταγράψει με την κάμερά μου και αυτό το έχω φτιάξει ένα ντοκιμαντέρ», επεσήμανε ο διεθνής δημιουργός.
Πέρα από την Εύα Στεφανή ο ίδιος έχει προσεγγίσει ως κινηματογραφιστή και τον πολυβραβευμένο Γιώργο Λάνθιμο ο οποίος έχει κινηματογραφήσει τέσσερα έργα του: «Μήδεια», «Δράκουλας», «Ανθρώπινη Δίψα» και «Καταιγίδα», τα οποία ο Δημήτρης Παπαϊωάννου έχει σκοπό να μοντάρει για να τα παρουσιάσει ως ντοκιμαντέρ στο μέλλον.
Η προβολή των ταινιών (Nowhere και Primal Matter) άλλαξε από το επίσημο πρόγραμμα και θα γίνει την Τετάρτη 13 Μαρτίου στην αίθουσα Σταύρος Τορνές στις 5μμ.