Toυ Μανώλη Στεφανίδη
Με την τουριστική σεζόν του 2024 προ των πυλών, η Θεσσαλονίκη εισέρχεται για άλλη μία χρονιά στην τουριστική αρένα με ενισχυμένες προσδοκίες αν και όπως δείχνουν πρόσφατα στοιχεία αδυνατεί να πιάσει νέο ταβάνι εσόδων και αφίξεων με αποτέλεσμα το τουριστικό προϊόν της πόλης να μην «διαχέεται» σε νέες αγορές, πέρα από τις πατροπαράδοτες βαλκανικές, τους Τούρκους και τους Ισραηλινούς.
Ξενοδοχεία στην πόλη υπάρχουν και μάλιστα ποιοτικές μονάδες, προϊόν αναμφίβολα υπάρχει, μένει όμως να κερδηθεί το στοίχημα της προσέλκυσης νέων αγορών που θα φέρουν στην πόλη τουρίστες υψηλού εισοδηματικού επιπέδου και θα συνεχίσουν να χτίζουν το τουριστικό success story της Θεσσαλονίκης που βέβαια παλεύει ακόμα να προσπεράσει τις επιδόσεις του εξαιρετικού 2019…
Το 2023 αναμφίβολα ήταν μία καλή χρονιά για τα ξενοδοχεία της Θεσσαλονίκης καθώς ο αριθμός των διανυκτερεύσεων έπιασε ουσιαστικά τις διανυκτερεύσεις του 2019, χωρίς βέβαια να τις υπερβεί, με τους Τούρκους επισκέπτες να υπερδιπλασιάζουν τον αριθμό των διανυκτερεύσεών τους, σε σχέση με εκείνες της προηγούμενης χρονιάς.
Από την άλλη πλευρά, αρνητικά κινήθηκε η Ισραηλινή αγορά, οριακά μεν έναντι του 2022, αλλά με σημαντική πτώση σε σύγκριση με το προπανδημικό 2019. Σε αρνητικό έδαφος συνέχισε να κινείται και η άλλοτε πολύ ισχυρή παρουσία των Ρώσων τουριστών.
Η Θεσσαλονίκη αποτελεί φθηνή επιλογή διανυκτέρευσης για τους τουρίστες, καθώς σύμφωνα με στοιχεία της Ένωσης Ξενοδόχων, παραμείνει η πόλη μεταξύ άλλων δέκα, συγκρίσιμων, Ευρωπαϊκών, με τα χαμηλότερα έσοδα ανά διαθέσιμο δωμάτιο ξενοδοχείου παρότι η μέση τιμή δωματίου αυξήθηκε κατά 9,1% με τις ανατιμήσεις να δείχνουν τα δόντια τους.
Σταθεροί πελάτες οι Έλληνες, οι Τούρκοι «αγαπούν» τη Θεσσαλονίκη
Με άνοδο της τάξης του 14,75% σε σύγκριση με το 2022 και οριακή μείωση της τάξης του -0,13% σε σύγκριση με το 2019 έκλεισε τουριστικά για τη Θεσσαλονίκη το 2023. Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία της Ένωσης Ξενοδόχων, την περσινή χρονιά καταγράφηκαν 2.438.842 διανυκτερεύσεις Ελλήνων και αλλοδαπών επισκεπτών, ενώ τα έτη 2022 και 2019 είχαν καταγραφεί 2.125.433 και 2.442.020 διανυκτερεύσεις αντίστοιχα.
Οι Έλληνες συνέχισαν να κατέχουν την πρώτη θέση στην κατάταξη των εθνικοτήτων και για το 2023, σημειώνοντας αύξηση 11,21% σε σχέση με το 2022. Σε απόλυτους αριθμούς οι διανυκτερεύσεις τους ανήλθαν σε 1.131.690 (ποσοστό 46,40%) ενώ το 2022 είχαν ανέλθει σε 1.017.614 (ποσοστό 47,88%).
Αν και οι Έλληνες ήταν και πάλι στην πρώτη θέση στην κατάταξη των εθνικοτήτων και οι Τούρκοι ήταν αυτοί που ξάφνιασαν ευχάριστα με τον υπερδιπλασιασμό στις διανυκτερεύσεις τους, πρώτοι σε διανυκτερεύσεις από πλευράς ξένων, ήταν οι Αμερικανοί, ενώ ακολούθησαν Ισραηλινοί, Γερμανοί, Κύπριοι και Τούρκοι, με τους Ρουμάνους να καταλαμβάνουν την 6η θέση.
Ειδική μνεία πρέπει να γίνει για τους Τούρκους επισκέπτες της περιοχής, οι διανυκτερεύσεις των οποίων υπερδιπλασιάστηκαν (αύξηση 115,99%) την περσινή χρονιά σε σύγκριση με το 2022, παρά την ταλαιπωρία που αντιμετωπίζουν κατά την είσοδο τους στην Ελλάδα λόγω των πολύωρων αναμονών στο απαρχαιωμένο τελωνείο των Κήπων.
Πάντως οι σταθεροί δεσμοί των Τούρκων πολιτών με τη Θεσσαλονίκη αποδεικνύει και την ανθεκτικότητα του τουριστικού ρεύματος από την γειτονική χώρα ανεξαρτήτως των πολιτικών εντάσεων, κατά καιρούς, ανάμεσα στις δύο χώρες.
Ισραήλ, Ρωσία… παραπατούν
Αξίζει να σημειωθεί πως εμφανείς είναι οι επιπτώσεις στις διανυκτερεύσεις από το Ισραήλ και τη Ρωσία, δύο μεγάλων αγορών για την περιοχή της Θεσσαλονίκης, λόγω των «πολεμικών» συγκυριών που επικρατούν στις χώρες της περιοχής.
Υπό αυτό πρίσμα, συνεχίστηκε και την περσινή χρονιά η μείωση των επισκεπτών από τη Ρωσία, με τις διανυκτερεύσεις τους να φθάνουν μόλις τις 15.342 (μείωση 66,86% από το 2022). Μάλιστα το 2023, ήταν η πρώτη χρονιά από το 2010, που η συγκεκριμένη εθνικότητα δεν βρέθηκε καν στην πρώτη εικοσάδα αλλοδαπών εθνικοτήτων. Σε απόλυτους αριθμούς, η μείωση από το 2022 ανήλθε σε 30.947 διανυκτερεύσεις.
Το 2023 οι επισκέπτες από το Ισραήλ παρουσίασαν οριακή μείωση (-0,52%) σε σχέση με το 2022 και πολύ μεγάλη μείωση (-32,46%) εν συγκρίσει με το 2019, χρονιά ρεκόρ στις διανυκτερεύσεις της περιοχής από τη συγκεκριμένη εθνικότητα. Σε απόλυτους αριθμούς, οι Ισραηλινοί επισκέπτες πραγματοποίησαν πέρυσι 125.594 διανυκτερεύσεις, ενώ το 2019 είχαν αγγίξει περίπου τις 186.000 διανυκτερεύσεις.
Στον πάτο τα έσοδα
Τα στοιχεία της έρευνας που διενεργεί σε μηνιαία βάση η εταιρεία τουριστικών μελετών και ερευνών «GBR Consulting» για λογαριασμό της ΕΞΘ, δείχνουν ότι σε σύγκριση με το 2022 κατά το 2023 υπήρξε αύξηση της τάξης του 17,6% στο RevPar (έσοδα ανά διαθέσιμο δωμάτιο), που ανήλθε στα 66,11 ευρώ. Η αύξηση στη μέση τιμή δωματίου (ARR) ήταν της τάξης του 9,1%.
Όμως παρά τη συνεχή προσπάθεια της Θεσσαλονίκης να προσεγγίσει τα ευρωπαϊκά πρότυπα τιμολόγησης, στη συγκριτική αξιολόγηση (benchmarking) μεταξύ αυτής και άλλων δέκα αντιστοίχου μεγέθους ευρωπαϊκών πόλεων (Αμβέρσα, Μπέρμιγχαμ, Κολωνία, Ντίσελντορφ, Εδιμβούργο, Γλασκώβη, Βουδαπέστη, Αμβούργο, Μάντσεστερ, Σάλτσμπουργκ), η Θεσσαλονίκη παρέμεινε και την περσινή χρονιά στην τελευταία θέση όσον αφορά τόσο στη μέση τιμή δωματίου, όσο και στα έσοδα ανά διαθέσιμο δωμάτιο.
Είναι ενδεικτικό, αν επιχειρήσουμε σύγκριση με την πρωτεύουσα, πως η μέση τιμή του 5άστερου δωματίου στη Θεσσαλονίκη είναι 122 ευρώ, ενώ στην Αθήνα αγγίζει τα 232 ευρώ.
Το μεγαλύτερο από τα περιφερειακά αεροδρόμια της Fraport, το «Μακεδονία» της Θεσσαλονίκης, με πάνω από 7 εκατ. επιβάτες πέτυχε τελικά την περσινή χρονιά την πλήρη ανάκαμψη από τα νούμερα προ πανδημίας με αύξηση κατά σχεδόν 2% έναντι του 2019. Σε διψήφιο ποσοστό, στο +18,7% είναι η αύξηση έναντι του 2022 αποτελώντας μάλιστα και μία από τις καλύτερες επιδόσεις της χρονιάς στο σύνολο των 14 περιφερειακών αεροδρομίων.
Τον φετινό Ιανουάριο η επιβατική κίνηση αυξήθηκε έναντι του αντίστοιχου περσινού μήνα κατά 9,1% αγγίζοντας τις 406.000 επιβάτες (εσωτερικού και εξωτερικού). Η πλειονότητα των επιβατών προέρχονταν από το εξωτερικό, ήτοι 242.005 επιβάτες, την ώρα, μάλιστα, που ο Ιανουάριος, αποτελεί μήνα της κατ’ εξοχήν χαμηλής περιόδου για το αεροδρόμιο Μακεδονία.
Η άνοδος της επιβατικής κίνησης για τους ταξιδιώτες του εξωτερικού άγγιξε το 10,4% ενώ του εσωτερικού το 7,2%. Αξιοσημείωτο είναι πως η επιβατική κίνηση του πρώτου μήνα του 2024 παρουσιάζει ανοδική πορεία και έναντι του Ιανουαρίου του 2019 όταν οι επιβάτες είχαν φτάσει τις 388.386.
Συντονισμός και σχέδιο με το βλέμμα στο μέλλον
Η διόλου αμελητέα δυναμική που αναπτύσσεται καθιστά αναγκαία την χάραξη στιβαρής, μακροπρόθεσμης στρατηγικής ούτως ώστε η Θεσσαλονίκη να μπει για τα καλά και να στεριώσει στον παγκόσμιο τουριστικό χάρτη. Να αφήσει οριστικά πίσω της την εσωστρέφεια, ανοίγοντας τα φτερά της και ρίχνοντας παράλληλα γερά θεμέλια για να χτίσει το δικό της brand τα επόμενα χρόνια.
Η πόλη, αν και χωρίς αμφιβολία ανοίγει τα φτερά της ξεπερνώντας τις περιόδους στασιμότητας και καθήλωσης που την έκλειναν στο καβούκι της, δεν σπάει ταμεία σε έσοδα και αφίξεις. Οι μέτριες πληρότητες στα ξενοδοχεία και οι λιγοστές πτήσεις στο αεροδρόμιο «Μακεδονία» σε σχέση με τον εγχώριο και διεθνή ανταγωνισμό είναι ενδεικτικά στοιχεία ενός πολυσύνθετου ζητήματος.
Η χάραξη στρατηγικού σχεδιασμού, ενός συνεκτικού σχεδίου με αρχή, μέση και τέλος -μάλλον αμφίβολο εγχείρημα με τα σημερινά δεδομένα- επιβάλλεται να προχωρήσει άμεσα ώστε η Θεσσαλονίκη να σταθεί επάξια απέναντι στον ανταγωνισμό -που δεν περιμένει και δεν συγχωρεί αγκυλώσεις και καθυστερήσεις.
Δήμος, Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, ξενοδόχοι και όλοι όσοι εμπλέκονται στο τουριστικό κύκλωμα οφείλουν να καθίσουν στο ίδιο τραπέζι για να μπορέσει η πόλη να αναπτυχθεί και να προσελκύσει νέες αγορές και οικονομικά «δυνατούς» επισκέπτες. Ειδικά στο τελευταίο κρύβεται η συνταγή της επιτυχίας καθώς τα υψηλότερα εισοδηματικά βαλάντια μπορούν να φέρουν ζεστό χρήμα στην τοπική οικονομία. Η μεγάλη διαφορά Αθήνας-Θεσσαλονίκης δεν έγκειται μόνο στην ποσότητα αλλά κυρίως στην ποιότητα των τουριστών.
Πέρα από τους Βαλκάνιους…
Καλοί οι Βαλκάνιοι, ωστόσο το χαμηλό εισοδηματικό ταβάνι και οι περιορισμένες οικονομικές δυνατότητες των πολιτών από τις συγκεκριμένες αγορές βάζουν «πλαφόν», που δύσκολα ξεπερνιέται δεδομένης και της ακρίβειας, στις δαπάνες τους. Για να μπει η πόλη στην τουριστική ελίτ οριστικά και αμετάκλητα δεν αρκεί η προσέλκυση επισκεπτών από τη βαλκανική αγορά αλλά καθίσταται επείγουσα προτεραιότητα το άνοιγμα στα… δυνατά πορτοφόλια και στους πιο γαλαντόμους τουρίστες -δηλαδή σε Κεντρική, Βόρεια Ευρώπη και βεβαίως Αμερική. Ναι μεν γίνονται βήματα προς αυτή την κατεύθυνση τα τελευταία χρόνια, που δεν εντάσσονται όμως σε ένα ολιστικό πλάνο ανάπτυξης.
Το δολάριο θα κάνει την διαφορά
Ειδικά στους Αμερικανούς, παραδοσιακά τουρίστες με γερό πορτοφόλι, κρύβεται το μυστικό της επιτυχίας για την πόλη. Ναι μεν κατέκτησαν την πρώτη θέση στις διανυκτερεύσεις το 2023, ωστόσο είναι απελπιστικά λίγοι όσοι έρχονται στη Θεσσαλονίκη για να αλλάξουν δραστικά τα δεδομένα στην τοπική οικονομία.
Οι Αμερικανοί, περί το 1 εκατ. εκτιμάται πως ήρθαν στην Ελλάδα το 2023, ξοδεύουν κατά 24% περισσότερα χρήματα από τον μέσο όρο ξένων τουριστών στην Ελλάδα, ενώ πραγματοποιούν και περισσότερες διανυκτερεύσεις (11,2 διανυκτερεύσεις το 2022, την ώρα που ο μέσος όρος παραμονής τουριστών στην Ελλάδα είναι 7,8 διανυκτερεύσεις).
Όπως αναφέρεται σε μελέτη του ΙΝΣΕΤΕ, οι δημοφιλέστεροι προορισμοί των τουριστών από τις ΗΠΑ στην Ελλάδα το 2022 ήταν η Αττική, το Νότιο Αιγαίο και η Πελοπόννησος. Θεσσαλονίκη αγνοείται…
Σε αυτό το πλαίσιο, σχεδόν το 1 δισ. ευρώ προσέγγισαν τα έσοδα το 2023 από τους Αμερικανούς τουρίστες στην Ελλάδα με τις απευθείας πτήσεις από ΗΠΑ για Αθήνα να επιδρούν καταλυτικά σε αυτό το αποτέλεσμα και εδώ ανοίγει η πονεμένη ιστορία του αεροδρομίου Μακεδονία και του… ονείρου της απευθείας αεροπορικής σύνδεσης με την Αμερική.
Αργεί ακόμα… να απογειωθεί το αμερικανικό όνειρο
Η απουσία απευθείας αεροπορικής σύνδεση της πόλης με τις ΗΠΑ, σχέδιο που έχει παραπεμφθεί στο μακρινό μέλλον αν όχι στις καλένδες, στοιχίζει στην τοπική οικονομία. Πάντως εκτιμάται πως οι όποιες εξελίξεις για να ενωθεί η πόλη με την Αμερική θα τρέξουν από το 2025 και έπειτα.
Πλέον οι αναβαθμισμένες δυνατότητες του αεροδρομίου παρέχουν αυτή τη δυνατότητα με τον νέο, μεγαλύτερο διάδρομο προσγείωσης / απογείωσης αλλά λείπουν οι… υπερατλαντικές πτήσεις. Για να έρθουν, απαιτείται συνεργασία και βούληση όλων των εμπλεκομένων φορέων.
Ζητούμενο πάντως για το «Μακεδονία», πέρα από την επίτευξη ικανοποιητικών επιδόσεων κατά τη θερινή περίοδο, είναι το αεροδρόμιο να κρατήσει την τουριστική κίνηση σε ανταγωνιστικά επίπεδα και μετά τον Οκτώβριο, άτυπη λήξη της τουριστικής σεζόν.
Αναγνωρισιμότητα
Για να επιτευχθεί αυτό χρειάζεται κάποιες τουλάχιστον από τις εταιρείες που ναυλώνουν πτήσεις για την περίοδο του καλοκαιριού, να τις διατηρήσουν και στη διάρκεια της χειμερινής σεζόν ενώ το πλέον κρίσιμο είναι να αυξηθεί η αναγνωρισιμότητα της Θεσσαλονίκης ως τουριστικού προορισμού, κάτι που αναπόφευκτα θα «τραβήξει» νέες πτήσεις και νέες εταιρείες στους διαδρόμους του «Μακεδονία».
Με τα σημερινά δεδομένα, απέχουμε από αυτή την προοπτική καθώς ναι μεν το «Μακεδονία», ένα εξαιρετικό αεροδρόμιο ομολογουμένως, πάει από ρεκόρ σε ρεκόρ στην τουριστική κίνηση, σε ένα δεδομένο όμως περιοριστικό πλαίσιο, την ώρα που το Ελ. Βενιζέλος «παίζει» σε άλλη πίστα.
Στοχευμένη προβολή
Η στοχευμένη προβολή της πόλης ως προορισμού city break, δηλαδή πόλης του σαββατοκύριακου και του τριήμερου, απουσιάζει όμως παντελώς και ξαναπιάνουμε το νήμα από την αρχή, από την ρίζα του προβλήματος.
Την έλλειψη και την αδυναμία χάραξης της κατάλληλης στρατηγικής για την προβολή της πόλης. Ακόμα και το καλοκαίρι, όσοι προσγειώνονται στο «Μακεδονία» κατευθύνονται στη Χαλκιδική, την Πιερία και άλλα παραθεριστικά μέρη χωρίς να επιλέγουν τη Θεσσαλονίκη.
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 18.02.2024