Ακόμη μία Beyond στις εγκαταστάσεις της ΔΕΘ, με μεγάλα πλήθη να συρρέουν ώστε να γνωρίσουν από πρώτο χέρι πολλές νέες τεχνολογίες. Φυσικά μία ανάλογη έκθεση στην καθυστερημένη Βαλκανική δεν μπορεί να είναι ισοδύναμη εκείνων στην Ανατολική Ασία ή στη Βόρεια Ευρώπη, όμως ο δυναμισμός της είναι ομολογουμένως αξιοσέβαστος για τα ελληνικά δεδομένα. Γιατί όμως τόσο ενδιαφέρον για όλα αυτά; Μας συμφέρει τελικά η γενικευμένη ψηφιοποίηση;
Ο COVID-19 απλώς επιτάχυνε το φαινομενικά αναπόφευκτο. Η Τέταρτη Βιομηχανική Επανάσταση, οι αρνητικές δημογραφικές εξελίξεις, οι μεταβαλλόμενες ανάγκες των καταναλωτών και οι συνεπακόλουθες βιομηχανικές μεταβάσεις γεννούν ήδη νέες αναπτυξιακές τάσεις και ζήτηση για εκατομμύρια ολοκαίνουργιες θέσεις εργασίας.
Ο ΟΟΣΑ προβλέπει ότι μέχρι το 2050, οι ρυθμοί ανάπτυξης θα είναι δεκαπλάσιοι εκείνων της Τρίτης Βιομηχανικής Επανάστασης. Ωστόσο, οι άνισες επιχειρηματικές προοπτικές, ο εκτοπισμός παραδοσιακών θέσεων εργασίας και η διεύρυνση των εισοδηματικών ανισοτήτων υποσκάπτουν τα οφέλη του άρτι αφιχθέντος παραγωγικού υποδείγματος. Μέσα σε ένα ρευστό περιβάλλον, άπαντες αναζητούν νέες πηγές έμπνευσης και πληροφοριών, ώστε να είναι καλύτερα προετοιμασμένοι για τα μελλούμενα. Συνεπώς, εκθέσεις και συνέδρια με αντικείμενο το αύριο προσελκύουν πολλούς, ιδιαίτερα τους ηλικιακά μικρότερους.
Λαμβάνοντας ως βάση σχετικές έρευνες του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, τα νέα επαγγέλματα αντιπροσωπεύουν 6,1 εκατομμύρια ευκαιρίες παγκοσμίως κατά τη διάρκεια της τρέχουσας περιόδου. Εφόσον επαληθευτούν τούτες τις προβλέψεις, θα προκύψουν μόνο φέτος 2,4 εκατομμύρια καινούργιες δουλειές, με τον αριθμό τους να βαίνει αυξανόμενος σε βάθος χρόνου. Επαγγέλματα γύρω από ψηφιακά δεδομένα, τεχνητή νοημοσύνη και cloud computing παρουσιάζουν τους υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης, με μέσο ετήσιο δείκτη 41%, 35% και 34% αντίστοιχα. Συνολικά, στα επόμενα τρία χρόνια το 16% των νέων θέσεων εργασίας σε αναδυόμενα επαγγέλματα θα εντοπίζονται στην τεχνητή νοημοσύνη ενώ 12% στο Cloud Computing, όταν κατά την ίδια περίοδο τα επίσης δυναμικά επαγγέλματα της πολυσυζητημένης Πράσινης Οικονομίας θα αντιστοιχούν σε μόλις 1,6% των αναδυόμενων θέσεων εργασίας. Ταυτόχρονα, οι προοπτικές στην Αργυρά Οικονομία είναι οι περισσότερο ευμετάβλητες, καθώς εξαρτώνται από απρόβλεπτες εξελίξεις στο θεσμικό πλαίσιο, στην αξία του συσσωρευμένου πλούτου των baby boomers και στις επιχειρηματικές πρακτικές. Συνεπώς, η συμμετοχή στην παγκόσμια ψηφιοποίηση αποτελεί την πλέον υποσχόμενη ορατή οικονομική δραστηριότητα.
Ειδικά στο ευρύτερο σύμπλεγμα Data Science, ο ειδικός τεχνητής νοημοσύνης θεωρείται ο ταχύτερα αναπτυσσόμενος επαγγελματικός ρόλος της Νέας Οικονομίας. Η ζήτηση για επιστήμονες δεδομένων καταγράφει χαμηλότερους ετήσιους ρυθμούς ανάπτυξης, αν και αποτελούν την επόμενη κατηγορία στο σύνολο των αναπτυσσόμενων επαγγελμάτων, ακολουθούμενοι από μηχανικούς DevOps και αρχιτέκτονες εφαρμογών. Για επαγγέλματα σαν τα παραπάνω χρειάζονται και συγκεκριμένες δεξιότητες: επιχειρηματικές (για την έναρξη και τη λειτουργία ενός εγχειρήματος), εξειδικευμένες βιομηχανικές (για τεκμηρίωση στο Υπολογιστικό Νέφος, δημιουργία και επεξεργασία περιεχομένου, εκτέλεση Tensorflow, σχεδιασμό Artificial Neural Networks κλπ), στις Νέες Τεχνολογίες (τα Tech Disruptive Skills επιτρέπουν σε όσους τα χρησιμοποιούν να αναπτύσσουν προϊόντα που θα επηρεάσουν επιχειρηματικά μοντέλα και την αγορά εργασίας), και ακόμη σε Επιστήμη Δεδομένων, Επεξεργασία Φυσικής Γλώσσας, Αυτοματοποίηση, Ρομποτική, εφαρμογή Cloud Computing και τήρηση Cybersecurity. Τέλος χρειάζονται οπωσδήποτε ορισμένες οριζόντιες δεξιότητες, πχ ηγεσία, επικοινωνία, διαπραγμάτευση, δημιουργικότητα και επίλυση προβλημάτων. Στο κοντινό μέλλον λοιπόν αρκετά σημερινά γυμνασιόπαιδα θα εργάζονται ως big data developers, ως τεχνικοί ανάπτυξης επιχειρηματικής ευφυΐας, ως σύμβουλοι Analytics, ως υποστήριξη σε λειτουργίες Internet of Things, ως cloud engineers, ως ειδικοί στην Python, ή ως κλασικοί προγραμματιστές κώδικα Dotnet. Αυτές οι τόσο… εξωτικές ειδικότητες θα απαιτούν αντίστοιχες γνωστικές δεξιότητες, όπως αυτές του ψηφιακού γραμματισμού, της ανάπτυξης λογισμικού, της ανάπτυξης ιστού, της αποθήκευσης δεδομένων, της δικτύωσης υπολογιστών, μα και πιο διοικητικές, όπως εκείνες της διεύθυνσης, της διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού ή του project management.
Επιπλέον, οι νέες ρυθμίσεις επί προσωπικών δεδομένων έχουν ήδη αυξήσει τη ζήτηση για εργαζόμενους ικανούς να ανταπεξέλθουν στις υψηλές ηθικές και κανονιστικές απαιτήσεις τους. Δουλειές με φούντες δηλαδή.
Πάντως τα πράγματα δεν εξελίσσονται τόσο ιδανικά, όπως άλλωστε προανέφερα. Ο απόλυτος αριθμός ευκαιριών γι αυτές τις πολλά υποσχόμενες δραστηριότητες είναι σχετικά χαμηλός, παρά τις αναμενόμενες υψηλές αποδόσεις.
Εκτός των -μάλλον ελαχίστων- επιτυχημένων τζογαδόρων σε κρυπτονομίσματα, τα μεγάλα κέρδη των 15 τρισ. δολαρίων που ειδικά η τεχνητή νοημοσύνη θα συνεισφέρει στο παγκόσμιο ΑΕΠ μέχρι το 2030 (σύμφωνα με τη Bank of America) λογικά θα καταλήξουν στους… συνήθεις υπόπτους: τη βαριά βιομηχανία κάθε μορφής, τους διεθνείς ομίλους παροχής υπηρεσιών, τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, τους δυνατούς ιδιώτες επενδυτές, και προφανώς τα υψηλόβαθμα στελέχη όλων των προηγούμενων.
Πλέον συζητάμε για τη μαζική ή μερική αντικατάσταση δικηγόρων, γιατρών ορισμένων ειδικοτήτων, αρχιτεκτόνων, strategists, μελετητών μηχανικών, δημοσιογράφων, ψυχολόγων μα και φορτηγατζήδων, χειριστών χωματουργικών και εξ αποστάσεως customer servicers, όταν την ίδια στιγμή οι υφιστάμενοι τους θα παραμένουν απαραίτητοι. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι πιλότοι: η διαθέσιμη τεχνολογία επιτρέπει εντελώς αυτόματες πτήσεις, χάρη στους υπολογιστές των αεροσκαφών και σε εγκαταστάσεις εδάφους και διαστήματος. Ωστόσο, η τωρινή ανυπαρξία ανθρωπόμορφων ρομπότ ικανών να αναλάβουν τα καθήκοντα τους, επιτρέπει στους/στις αεροσυνοδους την πολυτέλεια να μην ανησυχούν για τις άμεσες επαγγελματικές προοπτικές τους. Κατά τον ίδιο τρόπο θα κινηθούν άλλες μικρομεσαίες ειδικότητες, γραμματείς, εργοδηγοί, συντηρητές, νοσηλεύτριες και οικοδόμοι. Ας μη ξεχνάμε άλλωστε πως η εξέλιξη των μέσων αναπαραγωγής μουσικής και εικόνας μείωσε μα δεν εξαφάνισε τις συμφωνικές ορχήστρες και τις θεατρικές ομάδες. Τις επαναπροσδιόρισε.
Κατά την τελευταία δεκαπενταετία έντονης τεχνολογικής, κοινωνικής και οικονομικής αναστάτωσης που αναβιώνει το λουδιτισμό, η πιθανότητα εκτεταμένων απωλειών θέσεων εργασίας, η εξάλειψη των μικρών επιχειρήσεων και η επανεμφάνιση του πληθωρισμού έχουν προκαλέσει σημαντική ανησυχία του παγκόσμιου κοινού. Μία ανησυχία που συχνά ενισχύεται από δημιουργήματα της ίδιας της τεχνητής νοημοσύνης. Οι πλέον απαισιόδοξοι προεξοφλούν σταδιακή εξαφάνιση των μεσοαστών (και της κατανάλωσης τους), πριν την επιβολή ενός Μεγάλου Αδελφού. Οι ΜΜΕ και η μισθωτή απασχόληση πράγματι αποτελούν βασικά θεμέλια της μαζικής κοινωνικής ευημερίας σε ολάκερη την οικουμένη, καθώς καθορίζουν το μέγεθος και το δυναμισμό της τόσο συνεκτικής μεσαίας τάξης, αλλά σήμερα απειλούνται από την γραμμικότητα της υλικής προόδου.
Βέβαια τα μέχρι τώρα ευρήματα από την εξέταση ενός σημαντικού όγκου παγκόσμιων στοιχείων φαίνεται να προσφέρουν μετρημένη αισιοδοξία. Ορισμένοι αναλυτές πιστεύουν ότι οι τεχνολογικές εξελίξεις θα οδηγήσουν μεν σε μείωση των ευκαιριών συνολικά, αλλά όσες πρόκειται να προκύψουν δύνανται να αναπληρώσουν τις απώλειες, κυρίως στις γηρασμένες δυτικές κοινωνίες.
Απαιτούνται όμως νηφάλιοι και αποτελεσματικοί μηχανισμοί για τη στήριξη της μετάβασης σε αυτές τις νέες ευκαιρίες. Έτσι, ενώ οι δεξιότητες αναδυόμενων τεχνολογιών θα είναι σίγουρα καθοριστικές για το μέλλον της εργασίας, το ίδιο θα είναι και η φροντίδα, η ηγεσία και η ικανότητα παροχής μάθησης. Με άλλα λόγια, η μετάβαση στον νέο κόσμο της Τέταρτης Βιομηχανικής Επανάστασης θα είναι τόσο ανθρωποκεντρική όσο και τεχνοκεντρική.
Επιπλέον, η ανάπτυξη ορισμένων από τα περιζήτητα επαγγέλματα θα εξαρτηθεί ουσιαστικά από νομοθετικές και επενδυτικές επιλογές των σημαντικότερων παικτών του πλανήτη, οι οποίες θα εξαρτηθούν ακόμη και από τη λαϊκή ψήφο. Η επιτυχής επικράτηση της Τέταρτης Βιομηχανικής Επανάστασης απαιτεί προσεκτικό σχεδιασμό και υγιή κοινωνικοοικονομικά συστήματα.
Συνεπώς, η συνεργασία μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα κρίνεται απολύτως επιβεβλημένη, ώστε να προωθήσει μια τολμηρή ατζέντα, μέσω της οποίας οι προοπτικές της ανθρώπινης και οικονομικής ανάπτυξης θα ενισχύονται. Θα απαιτηθεί συντονισμένη δράση για πιο άνετη χρηματοδότηση των μικρών, για καλύτερη εκπαίδευση και κατάρτιση των πολλών, για ψυχική υγεία των ευάλωτων, για συνοχή των κοινωνιών. Ας θυμόμαστε πάντα ότι χρειαζόμαστε το κράτος για να ρυθμίζει τις μεταξύ μας σχέσεις, ακριβώς επειδή ούτε οι αγορές, ούτε εμείς είμαστε τέλειοι. Αντίθετα, είμαστε ατελείς, κι αν αφεθούμε ανεξέλεγκτοι επικίνδυνα ατελή θα αποδειχθούν και τα έργα μας.
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 28.04.2024