Θεατρική μορφή παίρνει για πρώτη φορά η τραγωδία των Τεμπών, σε μία συγκλονιστική παράσταση-ντοκουμέντο με τίτλο «Εικοστή Ογδόη» σε σύλληψη και σκηνοθεσία της Γενοβέφας Κτενίδου. Η παράσταση κάνει πρεμιέρα στις 15 Μαΐου στη Θεσσαλονίκη και έρχεται 15 μήνες μετά το δυστύχημα για να φωτίσει και τις πιο σκοτεινές πλευρές της τραγωδίας που κόστισε τη ζωή άμεσα σε 57 ψυχές και έμμεσα σε εκατοντάδες.
Εννιά ηθοποιοί επί σκηνής, δέκα αληθινές μαρτυρίες επιζώντων και συγγενών θυμάτων, ένα αίτημα: να μη ξεχάσουμε ποτέ. Μία θεατρική παράσταση «γροθιά στο στομάχι» που δεν μπορεί να αφήσει κανέναν ανεπηρέαστο. Ένα συλλογικό τραύμα που δεν μπορεί να επουλωθεί, ή να μείνει πίσω έτσι απλά.
«Δε μπορούμε να αφήσουμε πίσω τα Τέμπη»
«Δεν μπορούμε να αφήσουμε πίσω τα Τέμπη, όσο και να μας πληγώνουν. Θα μπορούσαμε όλοι μας να είμαστε σε αυτό το τρένο» εξηγεί η σκηνοθέτιδα στη «ΜτΚ» με αφορμή την πρεμιέρα.
Η παράσταση ανήκει στην κατηγορία του θεάτρου-ντοκουμέντο, και συνδυάζει μυθοπλασία και αληθινές μαρτυρίες. Σύμφωνα με την κ. Κτενίδου, η μυθοπλασία έγκειται μόνο στο στήσιμο και τα ονοματεπώνυμα των χαρακτήρων. Οι μαρτυρίες είναι 100% αληθινές, με όση ωμότητα μπορεί να συνεπάγεται αυτό.
«Δεν στρογγύλεψα τίποτα, ούτε αυτά που μπορεί να θεωρηθούν πολύ σκληρά για τον μέσο άνθρωπο. Οι θεατές δε θα δουν ένα ελαφρύ ρεαλιστικό δράμα, θα ακούσουν ζόρικα πράγματα. Δεν χαϊδεύουμε αυτιά, ούτε ωραιοποιούμε καταστάσεις. Δεν το κάνουμε ούτε για να τραβήξουμε ούτε να διώξουμε τον κόσμο. Την απάντηση στο δίλημμα μου έδωσε η ίδια η πρόεδρος του συλλόγου συγγενών θυμάτων Τεμπών 2023, Μαρία Καρυστιανού: ‘να φοβηθώ να δω αυτό που το παιδί μου το έπαθε;’ μου είπε κι έχει δίκιο.
Αντιστρέφοντας την ερώτηση, εγώ ρωτώ ‘να φοβηθούμε εμείς να δούμε και να ακούσουμε αυτό που κάποιοι συνάνθρωποί μας έπαθαν και κάποιοι θα συνεχίσουν να βιώνουν για το υπόλοιπο της ζωής τους;’. Νομίζω πως δε μας παίρνει. Όλοι σαν κοινωνία οφείλουμε να ενωθούμε σαν μία γροθιά και να αγκαλιάσουμε αυτούς τους ανθρώπους σαν δικούς μας».
Η ιδέα αυτού του project γεννήθηκε τον περασμένο Αύγουστο, όταν έξι μήνες μετά την τραγωδία, το θέμα φαινόταν να έχει ξεχαστεί.
«Δε μπορούσα να πιστέψω πως η κοινωνία γίνεται να ξέχασε ή έστω να άφησε στα μετόπισθεν αυτό το θέμα. Εκείνη την περίοδο κανείς δε μιλούσε για τα Τέμπη, και οι συγγενείς το ίδιο πίστευαν. Εμείς θέλαμε να υπενθυμίσουμε στον κόσμο ότι το θέμα δεν έχει λυθεί. Στην πορεία και με την Εξεταστική Επιτροπή στη Βουλή αλλά και με το πείσμα και τον μόχθο των συγγενών, το θέμα αναζωπυρώθηκε.
Πλέον νομίζω ότι γνωρίζουμε αρκετά. Οι περισσότεροι τον Μάρτιο συνειδητοποίησαν ότι γίνεται συγκάλυψη ενώ οι συγγενείς φώναζαν από την αρχή, είχαν δείγματα από νωρίς με πρώτο και μεγαλύτερο το μπάζωμα. Έτσι λοιπόν κατάλαβα ότι η κοινωνία δεν το ξέχασε το θέμα, απλά πληγώνεται πολύ και το άφησε πίσω για να μη στεναχωριέται.
Τώρα όμως πρέπει να στεναχωρηθούμε όλοι και να επιδιώξουμε όλοι να γίνει κάτι. Δεν μπορούμε να μείνουμε αμέτοχοι απλά επειδή είναι δύσκολο» σημειώνει και προσθέτει πως «είναι ένα γεγονός που συνέβη και πρέπει να μιλήσουμε γι’ αυτό με αληθινούς όρους». Στόχος, όπως εξηγεί, είναι να ανοίξει ένας διάλογος για την ατομική και τη συλλογική ευθύνη.
Η κ. Κτενίδου είναι ηθοποιός, συγγραφέας, σκηνοθέτρια και σεναριογράφος με μία ιδιαίτερη αγάπη στις δύο πρώτες ιδιότητες. Για την ίδια όμως τελικά είναι όλα ένα, «ένα μέσο για να εκφράσεις τις ανησυχίες σου και τους προβληματισμούς σου στην κοινωνία». Όπως εξηγεί, αυτή είναι η πρώτη φορά που κάνει θέατρο-ντοκουμέντο και το κάνει γιατί ένιωσε την ανάγκη να εκφραστεί καλλιτεχνικά για την υπόθεση των Τεμπών. «Άλλοι τομείς της Τέχνης όπως η ποίηση ή η μουσική ‘άγγιξαν’ με τον τρόπο τους το θέμα, ήρθε η ώρα και για το θέατρο» λέει χαρακτηριστικά.
Για την υλοποίηση της παράστασης, η κ. Κτενίδου μίλησε με γονείς, συζύγους και αδέλφια θυμάτων, επιζώντες αλλά και μηχανοδηγούς που γνώριζαν την υφιστάμενη κατάσταση. Από τις συνολικά 20 μαρτυρίες στην παράσταση ενσωματώθηκαν οι δέκα. Οι υπόλοιπες «μένουν στο συρτάρι» για μελλοντική χρήση καθώς στόχος της κ. Κτενίδου είναι να δώσει συνέχεια στο θέμα ενώ, όπως τονίζει, «μετά τις δίκες θα μιλάμε για μία εντελώς διαφορετική παράσταση».
Πάντως η ίδια δηλώνει αισιόδοξη για τη δικαστική έκβαση της υπόθεσης. «Δε ξέρω μέχρι πού θα φτάσει η τιμωρία αλλά όσο υπάρχει κάποιος που το παλεύει και αγωνίζεται για να λάμψει η αλήθεια, θα υπάρχει εξέλιξη. Αν μη τι άλλο η δικαιοσύνη όσες φορές και να κλείσει τα μάτια κάποια στιγμή οφείλει να έρθει στον ίσιο δρόμο. Πολλοί δεν το πιστεύουν αυτό, εγώ παραμένω στην πλευρά της ελπίδας ότι θα γίνουν αλλαγές και θα αποδοθούν ευθύνες» καταλήγει.
Στόχος της παραγωγής είναι η παράσταση να ταξιδέψει σε άλλες πόλεις, ιδανικά ξεκινώντας από την Αλεξανδρούπολη όπου η κ. Κτενίδου έχει δράσει καλλιτεχνικά για πολλά χρόνια. Στη Θεσσαλονίκη, η «Εικοστή Ογδόη» ανεβαίνει για έξι παραστάσεις στο Θέατρο Αμαλία, τις επόμενες τρεις Τετάρτες και Πέμπτες του Μαΐου (15-16/05, 22-23/05, και 29-30/05) στις 21.00.
* Φωτογραφία Γενοβέφας Κτενίδου: Γιώργος Αλεξάκης. Πρόβες: Ξένια Τσελέπη