Ποιος θα το πίστευε άραγε ότι ο πρόδρομος οργανισμός του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος, το τότε Κρατικό Θέατρο Θεσσαλονίκης και ένας από τους μεγαλύτερους πολιτιστικούς οργανισμούς της περιοχής, ο οποίος θα έπρεπε να έχει ως προτεραιότητά του τον αλτρουισμό και την αλληλεγγύη, όταν οι περισσότεροι Εβραίοι της πόλης βρίσκονταν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης ή υπό διωγμό με αποτέλεσμα χιλιάδες σπίτια να μένουν εγκαταλελειμμένα, ενεπλάκη στην αρπαγή επίπλων από πολλά διαμερίσματά τους;
Από τη στιγμή που αναχώρησε το πρώτο τρένο για το Άουσβιτς μέχρι την ολική σχεδόν εξόντωση των Εβραίων της Θεσσαλονίκης από τους ναζί, οι πληγές που άνοιξαν ήταν πολλές και αφορούσαν και στη λεηλασία της εβραϊκής κινητής ή και ακίνητης περιουσίας από τους ίδιους τους αυτόχθονες που κατοικούσαν στην πόλη.
Τώρα μια παράσταση – ντοκιμαντέρ με τίτλο «98%» σε κείμενο και σκηνοθεσία Πρόδρομου Τσινικόρη έρχεται να αναδείξει, μεταξύ άλλων, όλα αυτά που γνωρίζουμε, αλλά συχνά ξεχνάμε, συνήθως ψιθυρίζουμε, δεν τολμάμε να φωνάξουμε και, κάποιες φορές, να παραδεχτούμε. «Πρόκειται για ένα μεγάλο πλιάτσικο. Οι Εβραίοι το 1912 με την απελευθέρωση ήταν η κυρίαρχη κοινωνική ομάδα στη Θεσσαλονίκη. Το 1940 ο εβραϊκός πληθυσμός ήταν στο 33%. Το να εξαφανίζεται ένα τόσο μεγάλο ποσοστό από τη μια μέρα στην άλλη μέσα σε διάστημα πέντε μηνών (Μάρτιος – Αύγουστος) και ξαφνικά όλα αυτά τα σπίτια και τα καταστήματα να είναι άδεια έδινε το δικαίωμα ελεύθερα και ανοιχτά για οποιαδήποτε χρήση», τονίζει στο makthes.gr ο συγγραφέας και σκηνοθέτης του έργου.
Η παράσταση χαρακτηρίζεται ως μια lecture performance που πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος με την ιστορική ομάδα Schaubühne και το θέατρο La Joven της Μαδρίτης και χρηματοδοτήθηκε από το γερμανικό ίδρυμα EVZ (Μνήμη, ευθύνη, Μέλλον) σε συμπαραγωγή με την εταιρεία TooFarEast Productions. «Μου προτάθηκε αυτή η παράσταση από έναν φίλο που ζει στη Γερμανία και είναι δραματουργός της Schaubühne. Με ρώτησε αν θα ήθελα να κάνω μια πλήρως χρηματοδοτημένη συμπαραγωγή με θέμα την αντίσταση στην κατοχική Ελλάδα στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Με ενδιέφερε πολύ», λέει στο makthes.gr ο Πρόδρομος Τσινικόρης.
Γεννημένος και μεγαλωμένος στο Βούπερταλ της Γερμανίας ο ίδιος ήρθε στη Θεσσαλονίκη το 1999, στα 18 του χρόνια, για να σπουδάσει στο Τμήμα Θεάτρου της Σχολής Καλών Τεχνών του ΑΠΘ, χωρίς να γνωρίζει την ιστορία της πόλης, ξέροντάς τη μόνο από το επίσημο αφήγημα του εκεί ελληνικού σχολείου όπου φοιτούσε. «Δεν γνώριζα το εβραϊκό παρελθόν της Θεσσαλονίκης μέχρι να αναφερθεί σε αυτό ο τότε δήμαρχος Θεσσαλονίκης Γιάννης Μπουτάρης, που στη διάρκεια της θητείας του ανέδειξε το ζήτημα. Έτυχε ως φοιτητής να τον ακούσω σε μια ομιλία του να λέει ότι κάτω από το Πανεπιστήμιο υπάρχει ένα από τα μεγαλύτερα εβραϊκά νεκροταφεία της Ευρώπης εκείνη την εποχή. Μεγαλώνοντας το ξέχασα», λέει ο Πρόδρομος Τσινικόρης.
Αργότερα, μετακόμισε στην Αθήνα ακολουθώντας εκεί τη δική του πορεία. Με την παραγωγή αυτή που επαναλαμβάνεται φέτος στον προγραμματισμό του ΚΘΒΕ έρχεται τώρα ξανά στη Θεσσαλονίκη. «Σκέφτηκα ότι είναι μια ωραία συνθήκη και μια πρόκληση να γυρίσω και να διερευνήσω τους μηχανισμούς αμνησίας που ενεργοποιούνται: πώς ξεχνάει η πόλη, γιατί επιλέγει μια πόλη να ξεχάσει, τι γίνεται με την ιστορία της εβραϊκής κοινότητας, μέλη της οποίας ζουν ακόμη στη Θεσσαλονίκη και είναι γύρω στα1000 – 1500 άτομα. Μιλάω για κτήρια, μάρμαρα, έπιπλα, αντικείμενα κλπ.», επισημαίνει ο συγγραφέας και σκηνοθέτης του έργου.
Στη διάρκεια της έρευνας κυκλοφόρησαν και δύο καινούρια βιβλία, το «Εβραϊκές περιουσίες» του Ανδρέα Μπουρούτη και το «Μεσεγγυούχοι και δοσίλογοι» του Γιάννη Καρατζόγλου. «Η έρευνά μας κινήθηκε γύρω από τα δύο αυτά βιβλία, αλλά και πράγματα που βρίσκαμε μέσα στην πόλη, όπως ιστορίες, αφηγήσεις, τις οποίες δεν έχουμε ακούσει πουθενά αλλού».
Ο τίτλος του έργου «96%» αναφέρεται στο τραγικό ποσοστό του αφανισμού των Εβραίων της Θεσσαλονίκης, αφού μόνο το 4% κατάφερε να επιβιώσει. «Αυτό που έχει πολύ ενδιαφέρον είναι ότι η Θεσσαλονίκη την οποία έχουμε στο μυαλό μας ως αρχαιοελληνική, βυζαντινή, ρωμαϊκή πόλη στα βάθη των αιώνων, για ένα πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα και σχεδόν για μισή χιλιετία ήταν μια κατεξοχήν εβραϊκή πόλη. Το 1492 στην πόλη ζούσαν 2000 άνθρωποι. Τότε ήρθαν οι Εβραίοι από την Ισπανία, διωγμένοι από τη βασίλισσα Ισαβέλλα και τον Φερδινάνδο γιατί δεν άλλαζαν πίστη. Από τότε μέχρι το 1912 που γίνεται η απελευθέρωση, οι Εβραίοι είναι η κυρίαρχη κοινωνική- θρησκευτική ομάδα. Το 1922 με την ανταλλαγή των πληθυσμών αυτοί που ουσιαστικά μένουν μέσα στην πόλοι είναι οι χριστιανοί και οι Εβραίοι. Είκοσι χρόνια αργότερα με την ανοχή και την αρωγή των δημοτικών αρχών ‘ξεφορτωνόμαστε’ ως πόλη το εβραϊκό στοιχείο το οποίο χαρακτηρίζει την πόλη επί μισή χιλιετία, άρα η ρίζες του είναι πολύ βαθιά μέσα στη Θεσσαλονίκη και ξεριζώθηκαν άγρια», υποστηρίζει ο κ. Τσινικόρης.
Στην ιδιαίτερη σκηνή του Μικρού Θεάτρου της Μονής Λαζαριστών που εμπνέει εγγύτητα μεταξύ ηθοποιών και θεατών κυριαρχεί η αφήγηση, κωμική, σοβαρή, τραγική. «Είναι μια σειρά μονολόγων διαλόγων η οποία υποστηρίζεται με πάρα πολύ οπτικοακουστικό υλικό και διαρκεί μόλις 65 λεπτά. Έχοντας την εμπειρία του περασμένου Μαρτίου, που η παράσταση παίχτηκε και είχε μεγάλη αποδοχή από τον κόσμο, διαπιστώνουμε ότι από τις αντιδράσεις της εβραϊκής κοινότητας και των υπολοίπων θεατών μαθαίνεις πράγματα, που δεν ήξερες για την πόλη».
Το project «96%» αποτελεί τμήμα του Ευρωπαϊκού θεατρικού και παιδαγωγικού προγράμματος "Landscapes of Devastation" (Τοπία Καταστροφής) που πραγματοποιήθηκε ταυτόχρονα σε τρεις πόλεις: Θεσσαλονίκη- Μαδρίτη- Βερολίνο.
Στο πλαίσιο του προγράμματος έγιναν εργαστήρια όπου οι συντελεστές της παράστασης συζήτησαν με μαθητές Γυμνασίων και Λυκείων για το Ολοκαύτωμα των Εβραίων και τον αντισημιτισμό.
Πρεμιέρα:
Πέμπτη 26 Σεπτεμβρίου στις 9μμ
Μικρό Θέατρο Μονής Λαζαριστών