Ο κόσμος του stand up comedy είναι αναμφισβήτητα ένας από τους πιο συναρπαστικούς και πολύχρωμους τομείς της θεατρικής τέχνης. Οι κωμικοί που επιλέγουν αυτή την ειδικότητα δεν είναι απλώς entertainers· είναι αφηγητές, κοινωνικοί σχολιαστές και, πολλές φορές, ψυχολόγοι της καθημερινότητας.
Ένας τέτοιος καλλιτέχνης, ομολογουμένως από τους σημαντικότερους Έλληνες stand up κωμικούς, ο Δημήτρης Δημόπουλος, μίλησε στο makthes.gr, για τον… κόσμο του γέλιου, της σκέψης αλλά και της μετάφρασης με αφορμή τη νέα του παράσταση, που ανεβαίνει στη Θεσσαλονίκη στις 10 και 11 Οκτωβρίου.
Διαβάζοντας κανείς το βιογραφικό του διαπιστώνει ότι είναι ιδιαίτερα πολυπράγμων. Έχει ασχοληθεί ως ηθοποιός, τραγουδιστής, σταντ-απ κωμικός αλλά και ως… μεταφραστής. Αυτές οι δύο τελευταίες ιδιότητες του συναντώνται στο νέο του σόλο «όρθιο μονόλογο» με τίτλο «Καμένος στη μετάφραση» και όπως ο ίδιος παραδέχεται, έχει αποφασίσει να «ξεσπαθώσει και να αποκαλύψει τα πάντα από τη μακρά εμπειρία του στον υπότιτλο, τη μεταγλώττιση και τη μετάφραση στο μουσικό θέατρο».
Πρακτικά αυτή η παράσταση «προέκυψε από την πολυετή ενασχόληση μου με τη μετάφραση και την ακόμα πιο πολυετή σχέση μου με τη μετάφραση ως αναγνώστης, θεατής και ακροατής. Λίγο-πολύ εμπνεύστηκα από τις φορές που κοπανούσα το κεφάλι μου με τις δυσκολίες που αντιμετώπιζα μεταφράζοντας και τα “μαργαριτάρια” που με βρήκαν σε υπότιτλους, βιβλία ακόμα και παιχνίδια», αναφέρει.
Η μετάφραση κειμένων είναι μια αρκετά απαιτητική υπόθεση, καθώς απαιτεί όχι μόνο γλωσσικές δεξιότητες αλλά και βαθιά γνώση εννοιών και νοημάτων. Δεν είναι λίγες οι φορές που όλοι μας θαυμάσει τις «εμπνευσμένες» ελληνικές μεταφράσεις υποτίτλων ταινιών ή σειρών. Στη σελίδα στο facebook Όχι άλλοι ελληνικοί τίτλοι στις ταινίες εδώ και χρόνια συγκεντρώνονται όλοι αυτοί οι περίεργοι ή άσχετοι τίτλοι ταινιών.
Ο Δ. Δημόπουλος κατά τη διάρκεια της πρώτης καραντίνας, το 2020, δημιούργησε μία σειρά από βίντεο με τίτλο «Περιπέτειες στο Μεταγλωττιστάν», σε μια προσπάθεια να μας ξεναγήσει στον θαυμαστό κόσμο της μεταγλώττισης. «Δεν είχα γράψει τότε τον νέο μονόλογο αλλά σίγουρα κάποιο σποράκι φυτεύτηκε από τις συζητήσεις που έκανα με τους συνεργάτες μου από τη μεταγλώττιση. Και η μεταγλώττιση είναι ένα από τα θέματα που σχολιάζω στην παράσταση, δεν θα μπορούσε να λείπει», εξηγεί, αναφορικά με την ιδέα του νέου μονόλογου.
Οι προκλήσεις του επαγγέλματος
Ποιες είναι όμως οι δυσκολίες και οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει ένας επαγγελματίας κατά τη διαδικασία της μετάφρασης κειμένων; «Η μεγαλύτερη πρόκληση πλέον είναι η ταχύτητα με την οποία απαιτείται πλέον να παραδίδονται οι μεταφράσεις κάθε είδους. Με την ταχύτερη ανάπτυξη των προγραμμάτων αυτόματης μετάφρασης αρχίζουμε να βλέπουμε αποδόσεις στα ελληνικά σε μέσα που προτιμούν αυτόν τον τρόπο, όπως σε ιστοσελίδες. Τα αποτελέσματα είναι συχνά αστεία, όμως είναι ζήτημα χρόνου να παρακάμπτονται οι μεταφραστές, ελπίζω μόνο σε τέτοιου είδους κειμένων», λέει.
Όσο για το πόσο έχει εξελιχθεί η τέχνη του stand up comedy και αν έχει βρει πια τον δρόμο της και την επιθυμητή απήχηση στην Ελλάδα, ο Δ. Δημόπουλος μιλά αρχικά με σεβασμό και εκτίμηση για τους νεότερους συναδέλφους του. «Ως δημιουργός είναι απίστευτο να βλέπω τους νεότερους συναδέλφους πόσο διαβασμένοι και μελετημένοι είναι στο είδος, πολύ περισσότερο από όσο ήμασταν οι παλαιότεροι στην ηλικία τους, όταν πρωτοξεκινούσαμε. Δεν σας κρύβω πως καμιά φορά σκέφτομαι πως για κάποιους νεότερους μπορεί να φαινόμαστε ακόμα και ξεπερασμένοι, ενώ προσωπικά αισθάνομαι πως κάθε χρόνος που περνώ στο σταντ-απ ανακαλύπτω νέα στοιχεία που ανανεώνουν τη διάθεσή μου να δημιουργώ στο είδος αυτό».
Το stand up comedy δεν προσφέρει μόνο γέλιο. Καλύπτει κοινωνικά θέματα, πολιτικές καταστάσεις και προσωπικές εμπειρίες, δίνοντας στους θεατές μια εναλλακτική προοπτική για τον κόσμο γύρω τους. Οι stand-up comedians μάς βοηθούν να αντιμετωπίσουμε την συχνά ζοφερή πραγματικότητα με μια πιο ανάλαφρη διάθεση.
«Το χιούμορ μπορεί να απαλύνει σημαντικές πληγές αλλά δεν ξορκίζει τα πάντα»
«Καθετί που συμβαίνει μπορεί να εμπνεύσει τους κωμικούς, επαφίεται στην ιδιοσυγκρασία και τους καλλιτεχνικούς στόχους που θέτει καθένας για τον εαυτό του και τη διαδικασία της δημιουργίας του. Προσωπικά, για παράδειγμα, η δυστοπική κατάσταση της πανδημίας που βιώσαμε, περισσότερο μου τόνισε την πολιτική δυστοπία που βιώνουμε κατά τη διάρκεια της, είτε αυτή συνδέεται με την αντιμετώπισή της, είτε με την αντιμετώπιση άλλων κοινωνικών ζητημάτων. Το χιούμορ μπορεί να απαλύνει πολύ σημαντικές πληγές και πλήγματα, δεν νομίζω όμως πως μπορεί και να τα ξορκίσει».
«Τα όρια της κωμωδίας και της σάτιρας είναι προσωπικά για κάθε κωμικό και κάθε θεατή»
Μιλώντας για την κωμωδία αλλά και τα όρια τής σάτιρας και τον τρόπο με τον οποίο ένας κωμικός ισορροπεί ανάμεσα σε αυτά τα δύο, ο Δ. Δημόπουλος υποστηρίζει πως «τα όρια της κωμωδίας και της σάτιρας υπάρχουν μεν, αλλά είναι προσωπικά για κάθε κωμικό και κάθε θεατή. Τι εννοώ: ο κωμικός όταν γράφει τα κείμενά του, θα θέσει ο ίδιος τα όρια που κινηθεί καλλιτεχνικά.
Επίσης, τα όρια αυτά μπορεί να αλλάζουν ανά περίσταση: αλλιώς θα παίξω όταν παρουσιάζω τον μονόλογό μου και το κοινό έχει προσέλθει γι’ αυτό, αλλιώς θα παίξω όταν συμμετέχω σε μια εταιρική εκδήλωση.
Αντίστοιχα, ο θεατής θα ανακαλύψει τα δικά του όρια μόνο όταν φτάσει σε αυτά. Μέχρι τότε μάλλον δεν τα γνωρίζει. Αυτό που δεν υπάρχει, και δεν πρέπει να υπάρχει, είναι η θεσμοθέτηση κάποιων ορίων κάθετα και οριζόντια δια νόμων.
Ειδικότερα για τη σάτιρα, αν ένας κωμικός έχει ως καλλιτεχνικό στόχο του τον σχολιασμό της επικαιρότητας, τότε σχεδόν οφείλει να δεχτεί την επικαιρότητα ως υλικό του, είτε τον εμπνέει, είτε όχι. Ο καταγγελτικός χαρακτήρας της σάτιρας, επιβάλει την ενασχόληση του κωμικού με όσα δυσαρεστούν τον δημιουργό και το κοινό στο οποίο απευθύνεται.
«Έχω θυσιάσει ατάκα από αστείο μου που έπαιρνε γέλιο επειδή συνειδητοποίησα πόσο σεξιστική ήταν»
Σε ότι αφορά την πολιτική ορθότητα και το κατά πόσο αυτή «απειλεί» τον κόσμο του χιούμορ και τα κείμενα ενός κωμικού, σχολιάζει πως «ο κάθε καλλιτέχνης που θέλει να οργανώσει, να ορίσει και να δημιουργήσει με τα υλικά του έχοντας έναν συγκεκριμένο στόχο, θέτει όρια στον εαυτό του.
Δεν έχουμε ακόμη συμφωνήσει τι εννοούμε με τον όρο πολιτική ορθότητα. Πολύς κόσμος θεωρεί πως ο όρος αυτός συνεπάγεται φίμωση της δημιουργίας και της ελευθερίας της έκφρασης, άποψη που δεν συμμερίζομαι. Έχω θυσιάσει ατάκα από αστείο μου που έπαιρνε γέλιο επειδή συνειδητοποίησα πόσο σεξιστική ήταν. Μάλιστα, σε πρόσφατα κατεβατά σε σχόλια στο Facebook επί του θέματος, μου έγραψε κάποιος “πες το σε μας που δεν είμαστε ευαίσθητοι, να γελάσουμε” μόνο που, όπως απάντησα, «δεν το λέω πια, όχι από δική σας ευαισθησία, αλλά από δική μου».
Πληροφορίες παράστασης
Πέμπτη 10 και Παρασκευή 11 Οκτωβρίου
Ώρα Έναρξης: 21.00
Είσοδος: 12€, Early Bird: 10€
Πληροφορίες & Κρατήσεις: 6941545028
Μαιευτήριο Comedy Club, Ηρώδου Αττικού 4, Άνω Λαδάδικα
Εισιτήρια: more.com