Το 2014 ο εθισμός στο διαδίκτυο παρατηρείτο σε έφηβους 14-17 ετών στη χώρα μας σε ένα ποσοστό γύρω στο 2% , περίπου όσο και στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, ενώ οι έφηβοι που ήταν οριακά εθισμένοι έφταναν το 13%. Δηλαδή συνολικά το πρόβλημα αφορούσε το 15% των παιδιών στην εφηβεία. Τώρα, όμως, βλέπουμε ότι η ηλικία που παρουσιάζει τέτοια συμπτώματα όλο και μικραίνει, αφού επεκτείνεται και σε προεφήβους, και παιδιά του δημοτικού. Η γενιά Άλφα μάλιστα, τα παιδιά δηλαδή που έχουν γεννηθεί μετά το 2010, είναι ιδιαίτερα ευάλωτα σε τέτοιους εθισμούς, γιατί γεννήθηκαν μέσα στην κρίση με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Τα συμπεράσματα ανήκουν στην αναπληρώτρια καθηγήτρια Παιδιατρικής - Εφηβικής Ιατρικής ΕΚΠΑ, επιστημονικά υπεύθυνη της Μονάδας Εφηβικής Υγείας στη Β' Παιδιατρική Κλινική ΕΚΠΑ του Νοσοκομείου Παίδων Π&Α Κυριακού και πρόεδρο της Ελληνικής Εταιρείας Εφηβικής Ιατρικής κυρία Άρτεμι Τσίτσικα, η οποία παραχωρεί συνέντευξη στο Πρακτορείο Fm και στην Τάνια Μαντουβάλου, για τη σχετικά νέα εξάρτηση, που οι ειδικοί άρχισαν να καταγράφουν εδώ στην Ελλάδα το 2007. Το 2019 είχαμε ήπια εξάρτηση σε ένα ποσοστό 30 με 40% και σοβαρή εξάρτηση γύρω στο 10%. Μετά την πανδημία όμως, αυτά τα ποσοστά διπλασιάστηκαν, αναφέρει η κ. Τσίτσικα για να εξηγήσει στη συνέχεια, πότε λογίζεται η συμπεριφορά ενός εφήβου ως εθισμός, αλλά και τι πρέπει να κάνουν οι γονείς.
Πότε θεωρείται εθισμός σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες
«Όταν γίνεται χρήση του διαδικτύου τέτοια που να προκαλεί επιπτώσεις στην καθημερινή λειτουργικότητα σε απλά πράγματα, όπως η διατροφή, ο ύπνος, η σχολική δραστηριότητα, οι σχέσεις, υπάρχει πρόβλημα. Όταν τα παιδιά απομονώνονται, δεν φροντίζουν τον εαυτό τους, την υγιεινή τους, όλο αυτό δεν εντάσσεται στο πλαίσιο του φυσιολογικού. Αυτός ο εθισμός δημιουργεί μία υπερβολική πληροφορία σε σημείο που προκαλεί στα παιδιά ελλειμματική προσοχή. Έχει επίπτωση και στο μαθησιακό τους κομμάτι, στη συμπεριφορά τους, στο συναίσθημά τους, πολλές φορές τα παιχνίδια στα αγόρια μπορεί να είναι βίαιου περιεχομένου, εξοικειώνονται πολύ σε τέτοιου είδους ερεθίσματα, μιμούνται τέτοιες συμπεριφορές και ως κορυφή του παγόβουνου έχουμε την έξαρση της βίας των ανηλίκων, που παρατηρείται γύρω μας τελευταία. Επίσης, μία σημαντική παράμετρος είναι και οι ώρες που ξοδεύει ένα παιδί στο διαδίκτυο. Όμως, όταν έχουμε φορητές συσκευές δεν μπορούμε πάντα να έχουμε το ποσοτικό κριτήριο. Το ερώτημα είναι το τι κάνουν εκείνη την ώρα και κατά πόσο μπορούμε να ελέγξουμε αυτή τη χρήση». Πόσες ώρες όμως, σερφάρισμα μπορεί να αποτελέσει κόκκινη γραμμή για τους ειδικούς; «Υπάρχουν κατευθυντήριες οδηγίες, οι οποίες προβλέπουν 2 ώρες για ψυχαγωγία τις καθημερινές και το Σαββατοκύριακο ίσως λίγο περισσότερο. Το εκπαιδευτικό κομμάτι δεν προσμετράται».
Τι να κάνει ο γονέας
Όσον αφορά τους γονείς, όταν δουν αυτά τα συμπτώματα που προαναφέρθηκαν, μπορούν σύμφωνα με την κ. Τσίτσικα, να τηλεφωνήσουν στη γραμμή υποστήριξης στο 811815 στο Παίδων Παναγή και Αγλαΐας Κυριακού. «Επίσης μπορούν να απευθυνθούν στη Μονάδα μας, που είναι η μοναδική στην Ελλάδα, σύμφωνα με τη λειτουργία του ΠΟΥ ως φιλική για εφήβους, καθώς επίσης σε μονάδες δήμων, ή σε παιδοψυχιάτρους». Τι ακριβώς κάνει η μονάδα Εφηβικής Υγείας, της οποίας ηγείται η αν. καθηγήτρια; «Εμείς εξετάζουμε αν υπάρχει συνοσηρότητα, αν υπάρχει δηλαδή κάποια ψυχική οντότητα που μπορεί να είναι η βασική αιτία του προβλήματος. Εφαρμόζουμε πρωτόκολλα κοινωνικής- συναισθηματικής ενδυνάμωσης, και πραγματικά βοηθάμε τους εφήβους να αντιληφθούν μόνοι τους και να πάρουν ευθύνες και αυτόνομες αποφάσεις για τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει ένας τέτοιος εθισμός στη ζωή τους. Φυσικά, πάντα με την αγαστή συνεργασία των γονέων. Κάνουμε ψυχολογική στήριξη με συνεδρίες στην αρχή πιο συχνές και μετά σε αραιότερα χρονικά διαστήματα. Και κάνουμε και παρεμβάσεις στο κομμάτι της φυσικής δραστηριότητας, της διατροφής, της σωματικής υγείας. Εφαρμόζουμε αυτό που λέμε ιατρική του τρόπου ζωής, με στόχο το κάθε παιδί να φτάσει στην ευεξία και στην καλύτερη εκδοχή του εαυτού του».
Μεγάλο ακόμη το αποτύπωμα της πανδημίας
Γνωρίζουμε όλοι ότι η πανδημία και ειδικά τα λοκ ντάουν εντείναν πολλές προβληματικές καταστάσεις, ή ακόμη προκάλεσαν, ή έβγαλαν στην επιφάνεια διάφορα προβλήματα ψυχολογικής φύσεως, ή φώτισαν προβληματικές σχέσεις. Εκτιμάτε ότι έχει λήξει όλο αυτό, ή υπάρχουν ακόμη «απόνερα», ερωτάται η αναπληρώτρια καθηγήτρια Παιδιατρικής - Εφηβικής Ιατρικής: «Και από τα περιστατικά που βλέπω αλλά και από τις έρευνες του μεταπτυχιακού της Ιατρικής σχολής ΕΚΠΑ αποδεικνύεται ότι υπάρχει ακόμα μεγάλο αποτύπωμα από την πανδημία και χρειάζεται πραγματικά να αντιληφθούμε τις επιπτώσεις στις νέες γενιές και να δώσουμε στα παιδιά έναν πόλο έμπνευσης. Τα παιδιά χρειάζεται να δουν ένα μοντέλο και από τους ενήλικες μες στο σπίτι και από τους ενήλικες στο εκπαιδευτικό σύστημα».
Πώς επιδρούν οι influencers
Πώς όμως οι έφηβοι επηρεάζονται σε αυτή την τόσο εύπλαστη ηλικία, από τους influencers (τα άτομα που επηρεάζουν την κοινή γνώμη, μέσω των social media) είναι το επόμενο ερώτημα που τίθεται στην ειδικό.«Μπορεί να επιδράσουν θετικά, αλλά πάρα πολλές φορές έχουν μία επίδραση που θα λέγαμε ότι χτυπά το αξιακό σύστημα των παιδιών. Δηλαδή, πολλοί influencers δίνουν μεγάλη έμφαση στο εύκολο κέρδος, στην επιφανειακή δράση, στην εμφάνιση, στο να στοχεύουμε σε στόχους χρησιμοποιώντας τον όρο σέξι, να έχουμε βραχυπρόθεσμες και όχι τόσο μακροπρόθεσμες αμοιβές, όχι μακροπρόθεσμους στόχους. Απαξιώνουν μερικές φορές την παιδεία. Σε όλα αυτά χρειάζεται ο αντίπαλος πόλος, η έμπνευση που θα προστατεύσει τα παιδιά προερχόμενη από την οικογένεια αν είναι εφικτό, το σχολείο, τα media, την Πολιτεία».