Η αξεδιάλυτη σχέση μουσικής και ζωής. Το τίμημα της καλλιτεχνικής ανέλιξης. Οι κίνδυνοι που ενέχει η άνευ όρων αφοσίωση στην τέχνη. Το σαγηνευτικό και ενίοτε σκοτεινό σύμπαν της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Ή αλλιώς… «Η φωνή της στα χέρια της»!
Το τρίτο βιβλίο της Ντορίνας Παπαλιού που μέσα από τη μυθοπλασία αναδεικνύει όλα τα παραπάνω και άλλα πολλά…
Βασικό στοιχείο της πλοκής του μυθιστορήματος, αν και σ’ ένα δεύτερο επίπεδο λειτουργεί αλληγορικά μέσα στην αφήγηση, είναι η εμμονική σχέση της βιολονίστας ηρωίδας με ένα συγκεκριμένο βιολί ιδιαίτερης αξίας, ένα Francesco Rugeri του 1669, από την Κρεμόνα. Οι λεπτομέρειες στην περιγραφή του οργάνου, αλλά και όλου του κόσμου της μουσικής είναι τόσο πολλές που αμέσως ο αναγνώστης καταλαβαίνει ότι η συγγραφέας σίγουρα υπήρξε ή είναι βιολονίστα. «Δεν θα μπορούσα να είχα γράψει το συγκεκριμένο μυθιστόρημα αν δεν έπαιζα βιολί. Παρότι η δική μου σχέση με τη μουσική δεν υπήρξε ποτέ επαγγελματική, δίχως την εμπειρία του παιξίματος θα δυσκολευόμουν να προσεγγίσω την ηρωίδα συναισθηματικά», παραδέχεται στο makthes.gr.
Χρειάστηκε όμως και αρκετή έρευνα. «Έπρεπε να βυθιστώ σ’ έναν κόσμο για τον οποίο δεν γνώριζα απολύτως τίποτα, αυτόν της σκληρά ανταγωνιστικής διεθνούς σκηνής της κλασικής μουσικής, και να τον ψάξω μεθοδικά ώστε να βρω τη χαραμάδα που θα με οδηγήσει κοντύτερα στον ψυχισμό της. Τη σχέση της με τον Μότσαρτ, το πάθος της για τον Μπαχ και τα ερωτήματα που γεννά μέσα της, τα μουσικά κομμάτια στα οποία εστιάζει, που δεν επέλεξα τυχαία. Ο διάλογος που ανοίγει η αφήγηση ανάμεσα στη μουσική και σε αυτά που συμβαίνουν στη ζωή της ηρωίδας έξω από τη μουσική, βρίσκεται στην καρδιά της ιστορίας», επισημαίνει η Ντορίνα Παπαλιού.
«Κάθε όργανο κρύβει μέσα του μια δική του χρωματική παλέτα»
Η ηρωίδα λέει κάποια στιγμή στον φίλο της, τον Άρη: «Το μουσικό όργανο είναι το όχημά σου, δεν μπορεί να είναι οποιοδήποτε βιολί». Κι αυτή η δήλωσή της είναι μια πραγματικότητα αλλά και μαγική σκέψη μαζί. Η συγγραφέας το εξηγεί τι εννοεί: «Ένα συναυλιακό βιολί είναι απαραίτητο για να γεμίσει ο ήχος του την αίθουσα, να φτάσει αμείωτος ως τους ακροατές της τελευταίας σειράς, αλλά η ποιότητα του ήχου διαφέρει, κάθε όργανο κρύβει μέσα του μια δική του χρωματική παλέτα, από την οποία αντλείς για να εκφράσεις την γκάμα των συναισθημάτων που βρίσκονται μέσα στη μουσική και τα οποία καλείσαι να ερμηνεύσεις», τονίζει η συγγραφέας.
Απαιτείται ωστόσο κι ένα ταίριασμα σολίστ και μουσικού οργάνου. Για το κορίτσι, έτσι αποκαλείται η ηρωίδα στο μυθιστόρημα, το βιολί που θα της παραχωρήσει ο Μετρ, ο διεθνής σολίστ που γίνεται μέντοράς της, λειτουργεί σαν μαγικό αντικείμενο, όπως στα παραμύθια, καθώς εκείνη πιστεύει πως μονάχα με αυτό στα χέρια της θα βρει την προσωπική της φωνή και θα καταφέρει να φτάσει την ερμηνεία της στο απόλυτο. «Ο Άρης την κατηγορεί για μεγαλομανία. Εκείνη δεν το δέχεται. Γιατί εντέλει συνδέεται εμμονικά με το συγκεκριμένο βιολί του Μετρ; Είναι πράγματι το μαγικό αντικείμενο που γυρεύει για να αγγίξει το δικό της ιδανικό, την τελειότητα; Ή ζήτημα υπαρξιακό; Τι ρόλο παίζουν τα τραύματα του παρελθόντος, κάποια αναπάντητα ερωτήματα κι οι ανοιχτές πληγές της στους στόχους που βάζει και τα όρια με τα οποία παλεύει; Μέσα από τον διάλογο που ανοίγει το κορίτσι με άλλες μορφές τέχνης, την ποίηση, τη ζωγραφική, το θέατρο, θα κατορθώσει να ξεχωρίσει τη φωνή της από το συγκεκριμένο βιολί και όσα συμβολίζει για κείνην; Ένα μουσικό κομμάτι, ένας συνθέτης, ένας πίνακας, μια φράση, μια φωτογραφία, ένα θεατρικό έργο, θα θέσουν νέα ερωτήματα για την ίδια κι αυτό που πραγματικά αναζητεί μέσα από την τέχνη, την αυθεντική φωνή που ψάχνει, αυτό που προσπαθεί να αγγίξει στα αλήθεια μέσα από τις ιδανικές ερμηνείες της», υπογραμμίζει η Ντορίνα Παπαλιού.
Ένα μυθιστόρημα χτισμένο πάνω στην αναζήτηση της ταυτότητας
Ο Άρης, ο οποίος περνάει αντίστοιχες αγωνίες με κείνην για να εδραιωθεί και να ξεχωρίσει ως θεατρικός συγγραφέας, είναι η οικογένεια που δεν έχει, είναι ο άνθρωπός της. Όταν απομακρύνεται, ύστερα από λίγο επανέρχεται, όταν τσακώνονται γρήγορα τα ξαναβρίσκουν. Την κατανοεί. Είναι πάντα εκεί. «Δεν ξέρω αν πληθαίνουν τέτοιες σχέσεις φιλίας ανάμεσα στα δυο φύλα και πόσο συχνά απουσιάζει το ερωτικό στοιχείο ή ένας από τους δυο το καταπνίγει. Η ηρωίδα πάντως αποζητά τη φιλία με τον Άρη καταπνίγοντας τον έρωτά της για κείνον, προβληματίζεται ωστόσο για το τι αποζητά από κείνον. Διαβάζοντας ένα νεανικό διήγημα του Άρη συλλογίζεται, κι εγώ μαζί της: Σε οποιαδήποτε ανθρώπινη συναναστροφή, σωματική ή πνευματική επαφή, τι σε ταράζει πιο πολύ; Ο άλλος να μην είναι αυτός που έχεις φανταστεί εσύ, ή ο άλλος να μην έχει δει σ’ εσένα αυτό που πιστεύεις πως είσαι εσύ; Κι αυτό που είσαι εσύ, αναρωτιέται η ηρωίδα, θα το αναδείξει ή θα το καταστρέψει ο έρωτας; Αυτό την τρομάζει. Τι θα συμβεί μεταξύ τους είναι μέρος της ιστορίας του μυθιστορήματος», τονίζει η συγγραφέας.
Αυτό που εκείνη αναζητά διαβάζοντας ένα βιβλίο είναι να ταυτιστεί με τους χαρακτήρες και τους προβληματισμούς τους, να της ανοίξει ένα νέο παραθυράκι που θα την κάνει να δει τα πράγματα κι από άλλη σκοπιά. «Το συγκεκριμένο μου μυθιστόρημα είναι χτισμένο πάνω στην αναζήτηση της ταυτότητας, της φωνής της ηρωίδας και με τη μεταφορική έννοια. Δεν περιορίζεται στη μουσική, δηλαδή την ερμηνευτική φωνή, το ρεπερτόριό της, το πού στέκεται το κορίτσι μέσα στον χώρο ως καλλιτέχνιδα, αλλά ανοίγεται εξίσου στο ποια είναι έξω από τη μουσική, ποιες φωνές κρύβει μέσα της και ποιες φωνές έρχονται απ’ έξω, από συγκεκριμένους ανθρώπους και τον κοινωνικό περίγυρο, σαν δαίμονες, να την απομακρύνουν από τον αυθεντικό της εαυτό», λέει.
Η τέχνη λειτουργεί ως μεταφορά για την αυθεντικότητα στη ζωή
«Η φωνή της στα χέρια της» είναι μια ιστορία που θέτει ερωτήματα για την απώλεια, την πίστη, την ενοχή, τον απόλυτο έρωτα, τη ζήλεια, τη γυναικεία φωνή, και όλα αυτά κυρίως μέσα από την αναζήτηση της αυθεντικότητας στην τέχνη, σε αντιπαράθεση με τη μίμηση προτύπων και την εμπορευματοποίησή της. «Όπως είπα, η τέχνη εδώ λειτουργεί ως μεταφορά για την αυθεντικότητα στη ζωή. Από εκεί και πέρα, στον ψυχικό χώρο που ορίζει το βιβλίο, δηλαδή της ηρωίδας του, μπαίνουν μοιραία και άλλα πράγματα, φλέγοντα ζητήματα της εποχής μας, όπως η Cancel culture και η Woke culture, το μεταναστευτικό, η πατριαρχία, η σωματική και ψυχική βία, τα καλά και τα κακά της πυρηνικής οικογένειας. Αλλά, αυτά σε δεύτερο επίπεδο», επισημαίνει η κ. Παπαλιού.
Γεννημένη στην Αθήνα, με σπουδές Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Μπράουν των ΗΠΑ και μεταπτυχιακό στην Κοινωνική Ανθρωπολογία στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ έχει στο ενεργητικό της άλλα δύο βιβλία: το «Γκάτερ» (Κέδρος 2007) που κέρδισε το βραβείο IBBY 2008 και «Το Απαραίτητο Φως» (Ίκαρος, 2013) που βρέθηκε στη βραχεία λίστα για το European Union Price for Literature (EUPL) 2014 και στη Μεγάλη Λίστα για το Athens Prize for Literature 2014, ενώ τώρα γί9νεται σίριαλ. «Κάθε έργο που διασκευάζεται είτε για την τηλεόραση ή τον κινηματογράφο είναι ένα νέο έργο κι ας διατηρούνται η βασική πλοκή και οι χαρακτήρες. Πολλά αλλάζουν, γιατί αλλάζει η φόρμα της αφήγησης. Χαίρεσαι και στενοχωριέσαι την ίδια στιγμή. Το αναγνωρίζεις, αλλά συνάμα το νιώθεις ξένο. Το Απαραίτητο Φως θα παιχτεί στην ΕΡΤ και Ertflix με τη νέα χρονιά, ως μίνι σειρά οχτώ επεισοδίων. Με τους βασικούς πρωταγωνιστές να υποδύονται οι Μαριάννα Πουρέγκα, Αναστάσης Ροϊλός, Δημήτρης Καπουράνης και Προμηθέας Αλειφερόπουλος, και εξαιρετικούς ηθοποιούς και στους υπόλοιπους ρόλους, με τη διασκευή του μυθιστορήματος από τις σεναριογράφους Μιρέλλα Παπαοικονόμου και Κάτια Κισσονέργη, και σε σκηνοθεσία του Λάμπη Ζαρουτιάδη, θα είναι μια σειρά πολύ διαφορετική, που πιστεύω πως θα ξαφνιάσει και θα κρατήσει αμείωτο το ενδιαφέρον του κοινού μέχρι την τελευταία σκηνή».
Το βιβλίο παρουσιάζεται την Πέμπτη 7 Νοεμβρίου στις 7μμ στην Κεντρική Βιβλιοθήκη του δήμου Θεσσαλονίκης με ομιλητές τον συγγραφέα Γιώργο Σκαμπαρδώνη και τον σολίστ και συγγραφέα Βασίλη Βαρβαρέσο. Την εκδήλωση θα προλογίσει η εκδότρια Κατερίνα Καρύδη.