Κάθε όριο οικονομικής αντοχής υπερέβησαν φέτος οι δήμοι της χώρας, οι περισσότεροι από τους οποίους στην πρώτη κιόλας χρονιά της νέας θητείας, έχουν οδηγηθεί ήδη σε οικονομικό αδιέξοδο, εξαιτίας της υποχρηματοδότησής τους και των νέων μεγάλων υποχρεώσεων τους που ανέκυψαν την τρέχουσα χρονιά.
Το οξύμωρο στην όλη κατάσταση είναι ότι παρότι οι δήμοι και η εν γένει η χώρα δεν βρίσκονται πλέον στη «μέγγενη» των μνημονίων, εντούτοις η αδυναμία διασφάλισης επιπλέον πόρων για να καλύψουν τις νέες ανάγκες των δήμων τους, που αυτή τη στιγμή «γονατίζουν» τα δημοτικά ταμεία, αλλά και η απουσία ουσιαστικής μεταρρύθμισης, προκειμένου οι δήμοι να βρίσκονται στο επίκεντρο του νέου συστήματος διακυβέρνησης, έχουν οδηγήσει τους αιρετούς στα πρόθυρα… νευρικής κρίσης.
Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2012, πριν από 12 χρόνια, η ετήσια χρηματοδότηση στους ΟΤΑ έφτανε τα 6,5 δισ. ευρώ και σήμερα μετά βίας ξεπερνά τα 2 δισ. ευρώ.
Η μεγαλύτερη «πληγή» για την αυτοδιοίκηση είναι η συνεχιζόμενη υποχρηματοδότηση, η οποία σε συνδυασμό με τα μεγάλα οικονομικά βάρη που σηκώνουν φέτος οι δήμοι, και προβλέπεται ότι θα συνεχίσουν να τα σηκώνουν, επιδεινώνει μήνα με τον μήνα την οικονομική κατάσταση των δήμων. Αυτό βεβαίως ελοχεύει τον κίνδυνο κατάρρευσης πολλών δήμων, αφού σήμερα με βάση τα τελευταία στοιχεία της Οικονομικής Επιτροπής της ΚΕΔΕ, περίπου το 40% των δήμων δεν θα μπορεί να κλείσει προϋπολογισμό στο τέλος του χρόνου.
Οι αιτίες που συνέβαλαν ώστε οι δήμοι να μπουν σε περιδίνηση και να βρεθούν ένα βήμα πριν την οικονομική κατάρρευσή τους, μεταξύ άλλων, είναι αύξηση μισθών δημοτικών υπαλλήλων κατά 12%, η επιβολή του Τέλους Ταφής απορριμμάτων, η αύξηση του τιμολογίου των ΦοΔΣΑ, η απορρόφηση νομικών προσώπων κοινωφελών επιχειρήσεων και σχολικών επιτροπών και η αυτόματη μετακίνηση των ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεών τους στους οικείους δήμους, η συνεχιζόμενη αύξηση ενεργειακού κόστους, το κόστος διαχείρισης της καύσιμης ύλης από το μαζικό αντιπυρικό καθαρισμό των ιδιωτικών οικοπέδων, η χρόνια υποχρηματοδότηση για τη συντήρηση και τη λειτουργία των σχολικών μονάδων κ.ά.
Εξάλλου η οικονομική κατάσταση, στην οποία έχουν περιέλθει οι δήμοι είναι πρωτοφανής, εξαιτίας του βάρους κυρίως από το μεγάλο κόστος για τη διαχείριση των απορριμμάτων, αλλά και το κόστος του ενεργειακού, με τους δημάρχους να επαναφέρουν ένα παλιό σύνθημά τους ότι «στο εξής οποιαδήποτε νέα περικοπή θα βλάψει τους πολίτες και όχι από τους αιρετούς».
Δήμοι σε μεγάλη οικονομική κρίση
Ήδη από το καλοκαίρι ΚΕΔΕ, ΠΕΔ ανά τη χώρα και πολλοί δήμαρχοι έκρουαν τον κώδωνα του κινδύνου, κάνοντας λόγο για δημιουργία νέας γενιάς «κόκκινων» δήμων έως το τέλος του έτους, αν η κυβέρνηση δεν αποφασίσει άμεσα να τους ενισχύσει οικονομικά, αφού τα έσοδα μοιάζουν μηδενικά και τα έξοδα αυξάνουν με ιλιγγιώδη ρυθμό.
Ενδεικτικό είναι ότι οι Κεντρικοί Αυτοτελείς Πόροι (ΚΑΠ), που αποτελούν την τακτική επιχορήγησή τους ανέρχονται για το 2024 σε μόλις 1 δισ. 740 εκατ. ευρώ, ενώ αυτά που είναι θεσμοθετημένα και θα έπρεπε να αποδοθούν στους δήμους ανέρχονται σε 6,5 δισ. ευρώ. Αυτό σημαίνει ότι τα τακτικά έσοδα των ΟΤΑ, είναι μειωμένοι σχεδόν κατά 5 δισ. ευρώ για φέτος.
Αιρετοί από όλη τη χώρα όλους τους προηγούμενους μήνες δήλωναν πως αν το κράτος δεν αποδώσει στο σύνολό τους, τους θεσμοθετημένους Κεντρικούς Αυτοτελείς Πόρους, όπως για φέτος που αντί 6,5 δισ. ευρώ, αποδίδει μόλις 1,7 δισ. ευρώ, είναι υπαρκτός ο κίνδυνος να δημιουργηθούν «κόκκινοι» δήμοι έως το τέλος του χρόνου.
«Φυσικά και θα υπάρξουν δήμοι στο ‘κόκκινο’», είχε δηλώσει πρόσφατα ο πρόεδρος της ΚΕΔΕ Λάζαρος Κυρίζογλου, τονίζοντας μάλιστα πως «ήδη, υπάρχουν τέτοιοι δήμοι που δεν θα μπορέσουν να λειτουργήσουν ή να καταρτίσουν προϋπολογισμούς αν η κυβέρνηση δεν αρχίσει σταδιακά να αποδεσμεύει τους πόρους που δικαιούται η αυτοδιοίκηση, σύμφωνα με το άρθρο 259 του Καλλικράτη».
Αναφερόμενος στα οικονομικά των δήμων ο πρόεδρος της ΚΕΔΕ σημείωσε πως παρά την αύξηση της κρατικής χρηματοδότησης το προηγούμενο διάστημα, οι δήμοι εξακολουθούν να μη δύνανται να αντιμετωπίσουν το λειτουργικό κόστος, καθώς τους έχουν αφαιρεθεί θεσμοθετημένοι πόροι, έχουν επιβαρυνθεί με την κατακόρυφη αύξηση του ενεργειακού κόστους και την άδικη επιβολή του Τέλους Ταφής.
Υπενθυμίζεται ότι το ζήτημα των οικονομικών των δήμων η ΚΕΔΕ το έθεσε ως επιτακτική ανάγκη στην κυβέρνηση ζητώντας την καταβολή επιπλέον 450 εκατ. ευρώ για το 2024 και γενναία αύξηση των ΚΑΠ το 2025, την απόδοση των χρημάτων του τέλους ταφής, την απόδοση των θεσμοθετημένων πόρων στους δήμους και την κατάργηση του ανώτατου πλαφόν 3,528 δισ. ευρώ στους ΚΑΠ.
«Γίναμε οι δήμαρχοι των σκουπιδιών»
Τη διαπίστωση ότι «στις σημερινές συνθήκες τα πράγματα για την Τοπική Αυτοδιοίκηση δεν είναι εύκολα καθώς οι δυνάμεις του συγκεντρωτικού υδροκεφαλισμού προσπαθούν να κρατήσουν τα προνόμιά τους και να απομονώσουν την Τοπική Αυτοδιοίκηση, έχοντας την αίσθηση ότι στον 21ο αιώνα μπορούν να μας ξαναγυρίσουν στον ‘δήμαρχο των σκουπιδιών και του ληξιαρχείου’» κατέθεσε ο πρόεδρος της Επιτροπής Οικονομικών της ΚΕΔΕ, δημοτικός σύμβουλος Έδεσσας Γιάννης Μουράτογλου.
Και προς επίρρωση αυτής της διαπίστωσης παρέθεσε τα εξής στοιχεία:
Σήμερα που οι δημοσιονομικοί δείκτες της χώρας έχουν θετική τροχιά, η Τοπική Αυτοδιοίκηση είναι ακόμα δέσμια μνημονιακών υποχρεώσεων του παρελθόντος, ενώ υπάρχει ανώτατο όριο αποδόσεων (πλαφόν) στους ΟΤΑ στο ποσό των 3.841 εκατ. ευρώ.
Για το τρέχον έτος έχουν προβλεφθεί στο Προσχέδιο του Κρατικού Προϋπολογισμού επιπλέον 108 εκατ. ευρώ, τα οποία θα συμπληρώσουν τους ΚΑΠ και από το 2025 και εφεξής αυξάνονται οι ΚΑΠ κατά 53 εκατ. ευρώ. Ωστόσο με βάση την προβλεπόμενη αύξηση των φορολογικών εσόδων θα πρέπει να αποδοθούν στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, σύμφωνα με τον νόμο 3852/2010 πάνω από 900 εκατομμύρια ευρώ.
Το καμπανάκι του κινδύνου άρχισε να χτυπά από το περασμένο καλοκαίρι, με την ηγεσία της ΚΕΔΕ να διαπιστώνει ότι η κατάσταση διαρκώς χειροτέρευε, γεγονός που αποτυπώθηκε στην περιοδεία της Κεντρικής Ένωσης Δήμων σε όλη τη χώρα, στο πλαίσιο των προσυνεδριακών συναντήσεων με αιρετούς, με αφορμή το συνέδριο της αυτοδιοίκησης που ολοκληρώθηκε χθες στη Ρόδο.
«Στις οκτώ προσυνεδριακές συναντήσεις που έγιναν σε όλη την Ελλάδα, καταγράφηκε η έντονη ανησυχία ότι πλέον είναι ορατή η απειλή του οικονομικού αδιέξοδου για τη μεγάλη πλειοψηφία των δήμων της χώρας και η έντονη δυσαρέσκεια των αιρετών, καθώς ζωτικής σημασίας αιτήματα των δήμων, δεν ικανοποιούνται από την κυβέρνηση», ανέφερε ο επικεφαλής της μείζονος αντιπολίτευσης στην ΚΕΔΕ, δήμαρχος Αθηναίων Χάρης Δούκας, θέση με την οποία ταυτίστηκαν και πολλοί «γαλάζιοι» δήμαρχοι.
Η αλήθεια με αριθμούς
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Επιτροπής Οικονομικών της ΚΕΔΕ η πρώτη διαπίστωση από την ανάγνωση του Προσχεδίου Κρατικού Προϋπολογισμού 2025, είναι ότι διαφαίνεται μεγάλη απόκλιση των πόρων που δικαιούνται οι δήμοι και των πόρων που αποδίδονται.
Ειδικότερα για το 2024 με βάση την ισχύουσα νομοθεσία (Ν.3852/2010) οι αποδόσεις στους δήμους θα έπρεπε να είναι 7,9 δισ. ευρώ και η εκτίμηση για τις αποδόσεις το 2024 είναι 2,2 δισ. ευρώ.
Επίσης, για το 2024 οι δήμοι επιβαρύνθηκαν με 240 εκατ. ευρώ για την αναδρομική καταβολή του Τέλους Ταφής των απορριμμάτων.
Η σταδιακή μεταφορά αρμοδιοτήτων στους δήμους, όπως Νομικά Πρόσωπα, κοινωνικές δομές, δρόμοι, καθαρισμός οικοπέδων κ.ά. δεν συνοδεύτηκε με τη μεταβίβαση και των αναγκαίων πόρων, γεγονός που δημιούργησε σταδιακή επιβάρυνση των οικονομικών μεγεθών στους δήμους.
Περίπου το 40% των δήμων (σύμφωνα με τα στοιχεία της ΚΕΔΕ) δεν θα μπορεί να κλείσει προϋπολογισμό στο τέλος του χρόνου.
Το ισοζύγιο των ΟΤΑ εκτιμάται ότι θα διαμορφωθεί σε έλλειμμα ύψους 250 εκατ. ευρώ.
Οι ΚΑΠ του 2024 δεν κάλυψαν το πρόσθετο μισθολογικό κόστος (περί τα 30 εκατ. ευρώ) από τις αυξήσεις μισθών και επιδομάτων στον δημόσιο τομέα από 01/01/2024, ούτε το υπερβάλλον ενεργειακό κόστος των δήμων, των νομικών τους προσώπων και των ΔΕΥΑ.
Ενώ το έτος 2024 το πρωτογενές αποτέλεσμα της Γενικής Κυβέρνησης, είχε προβλεφθεί ότι θα διαμορφωθεί σε πλεόνασμα ύψους 4.991 εκατ. ευρώ ή 2,1% του ΑΕΠ, οι δήμοι είναι απόντες, από επιπλέον χρηματοδότηση
Στον προϋπολογισμό του 2025, οι ΚΑΠ αυξάνονται κατά 53 εκατ. ευρώ, δηλαδή 2,277 δισ. ευρώ, έναντι 8,315 δισ. ευρώ, που προβλέπει ο νόμος 3859.
Συνολικά δηλαδή, λόγω της αύξησης και της εσωτερικής εξοικονόμησης πόρων, οι ΚΑΠ θα αυξηθούν κατά 103 εκατ. ευρώ, ωστόσο οι αποδόσεις του κρατικού προϋπολογισμού στους ΟΤΑ για το 2025, σύμφωνα με τον Ν.3852/2010 θα έπρεπε να είναι 8,3 δισ. ευρώ.
Για το έτος 2025 το έλλειμμα των ΟΤΑ προβλέπεται να είναι 267 εκατ. ευρώ.
Τι ζητούν οι δήμοι
Η ΚΕΔΕ, με βάση την ισχύουσα νομοθεσία, ζητά το ανώτατο πλαφόν χρηματοδότησης των ΟΤΑ α’ και β’ βαθμού για το 2025 να ορίζεται στα 3,841 δισ. ευρώ και για το λόγο αυτό απαιτεί να γίνουν αποδεκτές στον προϋπολογισμό του 2025 που θα κατατεθεί στη Βουλή οι παρακάτω προτάσεις της:
*Εφαρμογή του Ν. 3852/10 χωρίς παρεκκλίσεις και παρερμηνείες.
*Κατάργηση του άρθρου 31 Ν 5047/23 με το οποίο αποδίδεται το 90% των προβλεπόμενων πόρων στους δήμους.
*Κατάργηση του άρθρου 38 παρ. 1 του Ν. 5143/24 που ορίζει ανώτατο πλαφόν αποδόσεων 3.841 εκατ. ευρώ.
*Χρονοδιάγραμμα απόδοσης παρακρατηθέντων πόρων στους δήμους.
*Απόδοση τριών έκτακτων τακτικών επιχορηγήσεων στους δήμους ύψους 450 εκατ. ευρώ, εντός του 2024.
*Κατάργηση, επαναφορά και απόδοση τελών.
*Κατάργηση του Τέλους Ταφής και την επιστροφή των παρακρατήσεων.
*Επαναφορά τελών που αφαιρέθηκαν από τους δήμους.
*Αλλαγή του υφιστάμενου νομοθετικού πλαισίου που απαλλάσσει σήμερα τους παραχωρησιούχους από την καταβολή ανταποδοτικών τελών.
*Επαναφορά του ανταποδοτικού τέλους των πετρελαιοειδών στους δήμους, του τέλους παρεπιδημούντων στο 2% (από 0,5%), των τελών σύνδεσης δικτύων φυσικού αερίου, καθώς και την τροποποίηση του νομοθετικού πλαισίου για τα τέλη υπεδάφους.
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 10.11.2024