Στη Θεσσαλονίκη θα πραγματοποιηθεί το 1ο Διεθνές Συμπόσιο Ποίησης από τις 6 έως τις 8 Δεκεμβρίου. Μέσα σε τρεις ημέρες το κοινό θα γνωρίσει ένα δυναμικό, διαμεσικό είδος ποίησης, θα δει καταξιωμένους ποιητές-performers από την Ελλάδα και το εξωτερικό, και περισσότερους από εκατό ακόμη συμμετέχοντες, να επιτελούν. Επιπλέον, θα πραγματοποιηθούν προβολές Film & Video Poetry, συγγενές είδος ποίησης «πέρα από τη σελίδα» καθώς και εργαστήρια, διαλέξεις, συζητήσεις και special events, όπως το Poetry Slam Poetry for Peace, που φιλοξενείται για πρώτη φορά στη χώρα μας.
Η Καλλιτεχνική Διευθύντρια Γεωργία Βεληβασάκη μίλησε στη «ΜτΚ» για την ιδέα και τους στόχους της διοργάνωσης ενώ αναφέρθηκε και στην Επιτελεστική Ποίηση και τις δυνατότητές της.
Πώς προέκυψε η ιδέα για το 1ο Συμπόσιο Ποίησης;
Από το 2018, η Performance Poetry είναι ανάμεσα στα λογοτεχνικά, ερευνητικά και ακαδημαϊκά μου ενδιαφέροντα. Το 2020, μετά από πρόταση του καθηγητή και ποιητή Τριαντάφυλλου Η. Κωτόπουλου, άρχισα να διδάσκω το ποιητικό αυτό είδος στο Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Δημιουργική Γραφή» του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας. Δύο χρόνια αργότερα εκδόθηκε το βιβλίο μου Performance Poetry. Επιτελεστική Ποίηση - Action Λόγου ως Άξιον Λόγου (Εκδόσεις Γράφημα). Παράλληλα, μέσω της EPOPSIS AMKE, οργανώθηκαν σεμινάρια επιτελεστικής ποίησης για σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, καθώς και παραστάσεις, όπως το Mnemes Unborn (2021). Η ιδέα του Συμποσίου-Φεστιβάλ ήρθε ως φυσικό επακόλουθο. Θέλαμε να δημιουργήσουμε ένα διεθνές forum ανταλλαγής ιδεών και έργων, μια γιορτή της Performance Poetry με λογοτεχνικό, καλλιτεχνικό και ακαδημαϊκό χαρακτήρα.
Τι είναι η Επιτελεστική Ποίηση;
Η performance poetry είναι ένα σύγχρονο, διακαλλιτεχνικό είδος ποίησης, που εκδιπλώνεται ζωντανά από τον ίδιο τον ποιητή/ποιήτρια μπροστά στο κοινό. Φαινόμενα επιτέλεσης βρίσκουμε από την αρχαιότητα, από τους ραψωδούς του Ομήρου και τους προσωκρατικούς ποιητές-φιλόσοφους, με καταγωγικό ποιητή-επιτελεστή τον Εμπεδοκλή, μέχρι τους «ονειροταξιδευτές» Αβορίγινες της Αυστραλίας, το αφρικανικό «rapping» και τους μαντιναδολόγους της Κρήτης. Με το πέρασμα στην τυπογραφία η απόλαυση της ποίησης από δημόσια έγινε υπόθεση ιδιωτική.
Από τις αρχές του 20ού αιώνα, οι ποιητές/ποιήτριες αρχίζουν να επιστρέφουν στην προφορικότητα και επιτελεστικότητα. Αν θέλουμε να ιχνηλατήσουμε τα αίτια αυτής της «επιστροφής», ας δούμε τις ιστορικές συγκυρίες και πώς τελικά καθορίζουν την αντίληψή μας για την ποίηση και την τέχνη γενικότερα. Δεν είναι πάντως τυχαίο ότι η επιτελεστική ποίηση αναγνωρίστηκε ως διακριτό λογοτεχνικό είδος μόλις στις αρχές του 21ου αιώνα, ακριβώς, δηλαδή, στο πέρασμα από την αναλογική στην ψηφιακή εποχή…
Πόσο διαφέρει από την παραδοσιακή ποίηση; Ποιες είναι οι νέες δυνατότητες που προσφέρει;
Είναι παράξενο ότι λέγοντας «παραδοσιακή ποίηση» αναφερόμαστε στη γραπτή ποίηση, ενώ διαθέτουμε έναν πλούτο προφορικής-τελεστικής ποιητικής παράδοσης, που, μάλιστα, θα άξιζε να διερευνήσουμε εκ νέου μέσα από το καινούργιο βλέμμα της σύγχρονης επιτελεστικής ποίησης.
Η γραπτή ποίηση είναι ένα κείμενο-αντικείμενο που δεν αλλάζει κατά την πρόσληψή του, παρά μόνο στον νου του αναγνώστη. Στην επιτελεστική ποίηση, ο ποιητής/ποιήτρια εγκαταλείπει την ασφάλεια της σελίδας για να συνδημιουργήσει, μαζί με τον αποδέκτη, ένα ζωντανό, διατομεακό, συμμετοχικό ποιητικό συμβάν στον δημόσιο κοινωνικό χώρο. Άρα μιλάμε για διαφορετικό τρόπο σύλληψης, έκθεσης και πρόσληψης του ποιητικού λόγου, τόσο για τον ποιητή/ποιήτρια όσο και για το κοινό.
Όταν η ποίηση χρησιμοποιείται διατομεακά, μήπως περιορίζονται οι πιθανές ερμηνείες από πλευράς του ακροατηρίου;
Το αντίθετο! Στο παιχνίδι της πρόσληψης συμπεριλαμβάνεται πλέον το ομιλούν σώμα του ποιητικού υποκειμένου απέναντι στα σώματα των αποδεκτών. Η συνάρθρωση της ποίησης με υλικά στοιχεία, τον ρέοντα χωροχρόνο, διαφορετικές καλλιτεχνικές πρακτικές και τεχνολογικά μέσα, δεν στοχεύει στην αναπαράσταση ή περιγραφή του ποιήματος, αλλά στην ανάδυση νέων νοηματικών κόμβων, που θα συνδημιουργήσουν το ποίημα-επιτέλεση ως ολότητα, προκαλώντας τον αποδέκτη να συλλάβει το νόημα, όχι μόνο με τον νου αλλά με όλες του τις αισθήσεις.
Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης και της υπερπληροφόρησης, λόγω των αυξημένων ερεθισμάτων στο κοινό και τον δημιουργό, μήπως είναι φυσικό επόμενο και οι τέχνες να αρχίζουν να συνδυάζονται;
Η διαμεσικότητα δεν είναι κάτι νέο. Ο όρος εμφανίστηκε το ’60, όταν ο καλλιτέχνης του κινήματος Fluxus, Dick Higgins, προσπάθησε να περιγράψει την πολλαπλή και ποικίλη σύζευξη διαφορετικών καλλιτεχνικών δράσεων για την παραγωγή ενός ενιαίου διαμεσικού έργου. Στην επιτελεστική ποίηση η διαμεσικότητα αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό, ώστε να μιλάμε για μια δια-πολυ-καλλιτεχνική διαδικασία που οδηγεί σε ένα πολυεπίπεδο και πολυαισθητηριακό ποιητικό συμβάν.
Τι σας εμπνέει στην επιτελεστική ποίηση;
Ενώνει όλα μου τα κομμάτια. Τη μουσική, τον ποιητικό λόγο, τη φωνή και το σώμα, μπροστά σε ένα κοινό.
Πιστεύετε ότι ο κόσμος σήμερα έχει απομακρυνθεί από την ποίηση; Γιατί;
Πράγματι, καταγράφεται μια απομάκρυνση του κοινού από τη γραπτή ποίηση. Και πώς να μη συμβαίνει αυτό όταν, αντίθετα από την ταχύτητα που προτάσσει η εποχή, η ανάγνωση χρειάζεται μια επιβράδυνση του χρόνου, ησυχία και εστίαση. Από την άλλη, η τεχνολογία αλλάζει τον τρόπο που επικοινωνούμε, αντιλαμβανόμαστε και δημιουργούμε. Ο τόπος ενός ποιήματος παύει να είναι μόνο η σελίδα. Ήδη αναδύονται νέες μορφές ποίησης (π.χ. digital poetry), κάτι σίγουρα ελπιδοφόρο.
Πέραν τούτου, η επιτελεστική ποίηση, όπως είπαμε, γίνεται δεκτή με ενθουσιασμό, ιδιαίτερα από τους νέους. Είναι η διαμεσικότητα, η χρήση της τεχνολογίας, η ζωντανότητα, η επιστροφή της ποίησης στον δημόσιο χώρο, που την κάνουν ιδιαίτερα γοητευτική.
Πλέον η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι ικανή να γράφει ποιήματα που δεν διαφέρουν από τον άνθρωπο. Φαίνεται λοιπόν πως από ’δω και πέρα ο Λόγος δεν θα είναι μόνο ανθρώπινο προνόμιο. Σας φοβίζει αυτή η προοπτική; Μήπως η επιτελεστικη ποίηση είναι η απάντηση σε αυτό;
Η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι εργαλείο που γλιτώνει τον χρήστη από περιττή σπατάλη χρόνου, μιμείται άριστα, φτιάχνει νέες συνθέσεις από παλιά υλικά και ενδεχομένως να μπορεί να ξεγελάσει έναν μη μυημένο αναγνώστη. Η πραγματική, όμως, ποιητική δημιουργία έχει να κάνει με τη σύλληψη, την έμπνευση και την αξιοσύνη του ποιητή ή της ποιήτριας. Προϋποθέτει προσωπικό βίωμα, αγωνία και καταβύθιση στο νόημα των πραγμάτων. Χωρίς αυτό το «βίωμα» η ποίηση καταργείται. Το μόνο που απομένει είναι ένα «προϊόν» προς κατανάλωση.
Σε μια εποχή που και το βίωμα γίνεται «κυβερνοβίωμα», αποκόπτοντας την ύπαρξη από τη σωματικότητα και τη χωρικότητά της -δεν είμαστε πλέον καν δισδιάστατοι αλλά ψηφιακά «σημεία»- το απτό σώμα του ποιητή αποκτά άλλη βαρύτητα: γίνεται μεταιχμιακός τόπος έκφρασης, αντίστασης και συνειδησιακής μεταστροφής στον τρισδιάστατο χώρο.
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
Το 1ο Συμπόσιο Ποίησης θα πραγματοποιηθεί από τις 6 έως τις 8 Δεκεμβρίου στην Αποθήκη Δ’ στο Λιμάνι. Δείτε το αναλυτικό πρόγραμμα στο www.PerPoSF.com
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 30.11-01.12.2024