Αναγορεύτηκαν 2.037 νέοι διδάκτορες από ελληνικά ΑΕΙ το 2023, το 21,7% των διδακτορικών διατριβών εκπονήθηκε στο ΕΚΠΑ, το 50,9% των νέων διδακτόρων έλαβε χρηματοδότηση για την εκπόνηση της διδακτορικής διατριβής, ενώ η μεγάλη πλειονότητα (85,9%) δεν σκοπεύει να φύγει στο άμεσο μέλλον από τη χώρα.
Τα παραπάνω στοιχεία περιλαμβάνονται στη νέα έκδοση «Στατιστικά στοιχεία για τους διδάκτορες που αποφοίτησαν από τα ελληνικά ΑΕΙ το 2023» (https://metrics.ekt.gr/publications/723) που δημοσίευσε το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου (ΕΚΤ).
Η έκδοση παρουσιάζει δεδομένα που συνθέτουν μια ολοκληρωμένη εικόνα για τις σύγχρονες τάσεις στον τομέα της έρευνας και της ακαδημαϊκής εκπαίδευσης στην Ελλάδα. Παρουσιάζονται στοιχεία για το προφίλ των νέων διδακτόρων, τα ιδρύματα στα οποία εκπόνησαν τη διδακτορική τους διατριβή, τις διδακτορικές σπουδές, τα επιστημονικά πεδία διατριβών, τη χρήση ψηφιακών τεχνολογιών στη διδακτορική έρευνα, την επαγγελματική απασχόληση των νέων διδακτόρων και τους στόχους τους καθώς και την πιθανότητα μελλοντικής εγκατάστασής τους στο εξωτερικό.
Αριθμός και προφίλ νέων διδακτόρων
Όπως προκύπτει από τα στοιχεία κατάθεσης διατριβών στο Εθνικό Αρχείο Διδακτορικών Διατριβών (www.didaktorika.gr) του ΕΚΤ, το 2023 αναγορεύθηκαν 2.037 νέοι διδάκτορες από ελληνικά ΑΕΙ. Oι περισσότερες διδακτορικές διατριβές εκπονήθηκαν στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ) και το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, με ποσοστά 21,7% και 18,3%, αντίστοιχα. Ακολουθούν το Πανεπιστήμιο Πατρών (8,9%), το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (7,5%), το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας (6,3%), το Πανεπιστήμιο Κρήτης (6%), και το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων (5,1%). Τα μερίδια των υπόλοιπων Πανεπιστημίων, από τα οποία αναγορεύθηκαν οι διδάκτορες το 2023 είναι χαμηλότερα του 5%.
Σε ό,τι αφορά στην κατανομή ανά φύλο των νέων διδακτόρων, οι γυναίκες νέοι διδάκτορες υπερτερούν των ανδρών, με ποσοστό 52,5% έναντι 47,5%. Ακόμα, οι περισσότεροι από τους νέους διδάκτορες του 2023 ανήκουν στις ηλικιακές ομάδες ηλικιακές ομάδες 25-34 ετών (41,6%) και 35-44 ετών (36,3%), είναι άγαμοι (54,4%) και δεν έχουν παιδιά (64,6%). Η μεγάλη πλειονότητα των νέων διδακτόρων (94,1%) απέκτησαν τον πρώτο ακαδημαϊκό τους τίτλο (βασικό τίτλο σπουδών, πτυχίο) από ελληνικό ίδρυμα, ενώ ποσοστό 86,6% έχουν μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών.
Η περίοδος των διδακτορικών σπουδών
Αναφορικά με τα στοιχεία που αφορούν την περίοδο των διδακτορικών σπουδών και ειδικότερα τους λόγους εκπόνησης της διατριβής, το προσωπικό ενδιαφέρον για την πραγματοποίηση διδακτορικής έρευνας ήταν ο κυριότερος λόγος (58,5%) και, στη συνέχεια, η προοπτική να ακολουθήσουν οι νέοι διδάκτορες ακαδημαϊκή σταδιοδρομία (21,7%) και η πρόσβαση σε καλύτερες επαγγελματικές ευκαιρίες (17,7%). Επίσης, η πλειονότητα των διδακτόρων ολοκληρώνει τις διδακτορικές σπουδές σε τέσσερα έως έξι έτη: 17,6% σε τέσσερα, 21,7% σε πέντε και 16,8% σε έξι. Σημαντικό ποσοστό αποτελούν και όσοι χρειάστηκαν πάνω από 9 έτη (11,5%).
Το 50,9% των νέων διδακτόρων του 2023 έλαβε χρηματοδότηση για την εκπόνηση της διδακτορικής διατριβής. Για όσους έλαβαν χρηματοδότηση για τις διδακτορικές τους σπουδές, η κύρια πηγή ήταν η λήψη υποτροφίας (64,0%) και η απασχόληση σε ερευνητικό έργο που περιλαμβάνει αυτούσιο μέρος ή το σύνολο της διδακτορικής διατριβής (19,3%). Και στις δύο περιπτώσεις, σημαντική είναι η χρηματοδότηση από εθνικούς πόρους (ΙΚΥ, ΕΛΙΔΕΚ, ΕΣΠΑ, κ.λπ.) από υποτροφία ή από συμμετοχή σε ερευνητικό έργο που σχετίζεται με τη διδακτορική έρευνα.
Υψηλά ποσοστά χρηματοδότησης έχουν όσοι εκπόνησαν τη διδακτορική τους διατριβή στις Φυσικές Επιστήμες (75,3%), τις Επιστήμες Μηχανικού και Τεχνολογία (67,5%) και τις Γεωπονικές Επιστήμες και Κτηνιατρική (67,0%). Αντίθετα, χαμηλά είναι τα ποσοστά χρηματοδότησης στην Ιατρική και Επιστήμες Υγείας (32,2%) και τις Κοινωνικές Επιστήμες (33,8%). Στις Ανθρωπιστικές Επιστήμες το ποσοστό χρηματοδότησης είναι 44,1%.
Επαγγελματική απασχόληση και μελλοντικοί στόχοι νέων διδακτόρων
Κατά την ολοκλήρωση των διδακτορικών σπουδών τους, οι νέοι διδάκτορες σε ποσοστό 78,8% εργάζονται. Οι περισσότεροι διατηρούν τη θέση που κατείχαν πριν την ολοκλήρωση των διδακτορικών σπουδών (58,0%). Ποσοστό 17,8% δεν εργάζεται και αναζητά θέση εργασίας.
Όσον αφορά την προοπτική εγκατάστασης των νέων διδακτόρων στο εξωτερικό, η μεγάλη πλειονότητα (85,9%) δεν σκοπεύει να φύγει στο άμεσο μέλλον από τη χώρα. Οι περισσότεροι από όσους σκοπεύουν να εγκατασταθούν στο άμεσο μέλλον μόνιμα στο εξωτερικό προέρχονται από τις Φυσικές Επιστήμες (33,8%), ενώ ακολουθούν όσοι εξειδικεύονται στην Ιατρική και στις Επιστήμες Υγείας (21,3%) και όσοι προέρχονται από τις Επιστήμες Μηχανικού και Τεχνολογία (19,5%). Αντίστοιχα, η πλειονότητα όσων δεν σκοπεύουν να μεταναστεύσουν, προέρχεται από δύο επιστημονικά πεδία, τις Κοινωνικές Επιστήμες (13,6%) και τις Ανθρωπιστικές Επιστήμες & Τέχνες (7,3%).
Η συνέχιση της ερευνητικής δραστηριότητας φαίνεται ότι αποτελεί τον βασικό λόγο για την προοπτική μόνιμης εγκατάστασης των νέων διδακτόρων εκτός χώρας (46,0%), ενώ έπεται η επαγγελματική απασχόληση σε οποιοδήποτε είδος θέσης εργασίας, εκτός έρευνας (25,4%) και η ακαδημαϊκή σταδιοδρομία (19,5%).
Επιστημονικά πεδία διδακτορικών διατριβών και αξιοποίηση ερευνητικών αποτελεσμάτων
Οι περισσότερες από τις διδακτορικές διατριβές του 2023 εντάσσονται στα κύρια επιστημονικά πεδία των Φυσικών Επιστημών (24,8%) της Ιατρικής & Επιστημών Υγείας (24,1%), ενώ ακολουθούν οι Κοινωνικές Επιστήμες (23,3%).
Όσον αφορά στην κατανομή ανά φύλο, καταγράφεται υπεροχή των γυναικών στα πεδία των Γεωπονικών Επιστημών, Κοινωνικών Επιστημών, της Ιατρικής & Επιστημών Υγείας καθώς και των Ανθρωπιστικών Επιστημών (66,3%, 57,8%, 56,7%, και 54,9%, αντίστοιχα). Η συμμετοχή των γυναικών είναι χαμηλότερη στο πεδίο των Φυσικών Επιστημών (48,6%) και, κυρίως, στο πεδίο των Επιστημών Μηχανικού & Τεχνολογίας (34,3%).
Οι κυριότερες επιστημονικές εκροές της έρευνας των νέων διδακτόρων 2023 αφορούν τη δημοσίευση σε διεθνές επιστημονικό περιοδικό (55,6%), τη συμμετοχή σε διεθνές συνέδριο (54,0%), και τη δημοσίευση σε πρακτικά συνεδρίου (51,5%).
Ποσοστό 28,1% συμμετείχαν σε ερευνητικό έργο ως αποτέλεσμα της έρευνάς τους, ενώ αρκετά μικρότερα ποσοστά παρατηρούνται για τις υπόλοιπες εκροές που αφορούν την κατοχύρωση πνευματικής ιδιοκτησίας (3,7%) και τη δημιουργία επιχείρησης (2,7%).
Χρήση ψηφιακών τεχνολογιών στη διδακτορική έρευνα
Οι νέοι διδάκτορες χρησιμοποιούν, σε ποσοστό που προσεγγίζει το 98,4%, διαδικτυακές πλατφόρμες και άλλα συναφή ψηφιακά εργαλεία για τη βιβλιογραφική αναζήτηση και την πρόσβαση σε πληροφορίες, 79,9% για την ανάλυση δεδομένων και 77,7% για τη δημοσίευση των ερευνητικών τους αποτελεσμάτων.
Για τους σκοπούς της διδακτορικής έρευνας οι νέοι διδάκτορες αξιοποίησαν επίσης τις νέες επιδραστικές ψηφιακές τεχνολογίες. Ποσοστό 23,3% ανέπτυξαν ή χρησιμοποίησαν διαδικασίες με υπολογιστικά συστήματα για την εξόρυξη γνώσης και πληροφοριών από δομημένα ή αδόμητα δεδομένα (data mining & machine learning), ποσοστό 17,2% αξιοποίησαν δεδομένα μεγάλης κλίμακας (Big Data), 12,0%, ασχολήθηκαν με διασυνδεδεμένους αισθητήρες (Internet of Things), 9,0% χρησιμοποίησαν συμμετοχικά δίκτυα (participative networks) για την πρόσβαση σε δεδομένα και 8,4% ασχολήθηκαν με τη ρομποτική (robotics).
Σε ποσοστό 54%, η έρευνα των νέων διδακτόρων οδηγεί στη δημιουργία νέων ερευνητικών δεδομένων ή την ανάπτυξη κώδικα προγραμματισμού. Το 37,7% των νέων διδακτόρων απάντησε ότι στις επιστημονικές εκροές που συνδέονται με τη διδακτορική τους έρευνα περιλαμβάνεται η δημιουργία νέων ερευνητικών δεδομένων, το 4,0% η ανάπτυξη κώδικα προγραμματισμού ενώ για το 12,3% οι επιστημονικές εκροές συμπεριλαμβάνουν τόσο δεδομένα, όσο και ανάπτυξη κώδικα προγραμματισμού.
Τέλος, ενημερωτικά αναφέρεται ότι η ετήσια εθνική στατιστική έρευνα για τους κατόχους διδακτορικού τίτλου από ελληνικά ΑΕΙ διενεργείται από το ΕΚΤ, αποτελώντας μέρος των επίσημων στατιστικών που παράγει το ΕΚΤ, ως Εθνική Αρχή και φορέας του Ελληνικού Στατιστικού Συστήματος. Οι νέοι διδάκτορες καλούνται να συμπληρώσουν σχετικό ερωτηματολόγιο, παράλληλα με την κατάθεση της διατριβής τους στο Εθνικό Αρχείο Διδακτορικών Διατριβών (ΕΑΔΔ) του ΕΚΤ.