Όταν ένα κόμμα όπως η ΝΔ, που στις 4 Οκτωβρίου γιορτάζει τα 50ά της γενέθλια, καταφέρνει όλα αυτά τα χρόνια και διατηρεί πρωταγωνιστικό ρόλο στα πολιτικά πράγματα της χώρας σημαίνει ότι έχει αποκτήσει βαθιές ρίζες στην ελληνική κοινωνία. Και αυτό ήταν σίγουρα μία από τις σκέψεις που είχε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής όταν πριν από 50 χρόνια ίδρυε το κόμμα με σήμα τον «γαλάζιο» πυρσό.
Και μπορεί η πορεία της ΝΔ να είχε τα πάνω και τα κάτω της, αλλά ήταν πάντοτε σε ρόλο πρωταγωνιστή. Αυτό δείχνουν και οι αριθμοί της περιόδου. Σε διάστημα 50 ετών η ΝΔ κυβέρνησε τη χώρα για 23 χρόνια, δηλαδή σχεδόν τα μισά, εκ των οποίων τα 20 αυτοδύναμα. Στις 19 εκλογικές αναμετρήσεις που διεξήχθησαν από το 1974 μέχρι σήμερα η ΝΔ αναδείχτηκε 11 φορές πρώτο κόμμα και στις υπόλοιπες δεν έπεσε ποτέ κάτω από τη δεύτερη θέση. Όσο για τα ποσοστά της ήταν σταθερά υψηλά, με μέσο όρο 36,65%. Αν μάλιστα δεν υπήρχαν οι εκλογικές αναμετρήσεις της περιόδου των μνημονίων, όπου η ΝΔ συγκέντρωσε σε τρεις εκλογικές αναμετρήσεις (Ιούνιος του 2012, Ιανουάριος και Σεπτέμβριος του 2015) ποσοστά κάτω από 30% και σε μία περίπτωση (Μάιος του 2012) κάτω από 20%, ο μέσος όρος της θα ήταν πολύ πιο πάνω από το 40%.Ένα κατόρθωμα μοναδικό στην Ευρώπη…
Τα «γαλάζια» pik καταγράφηκαν σε τρεις εκλογές. Στο εντυπωσιακό (αλλά και ιδιαίτερο) 1974, όταν η ΝΔ στις πρώτες εκλογές μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας, με πρόεδρο των Κωνσταντίνο Καραμανλή έφτασε το 54,4%, το 1990 με αρχηγό τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, όταν μετά από τρεις εκλογικές μάχες πλησίασε το 47% και το 2004 επί Κώστα Καραμανλή όταν και συγκέντρωσε 45,4%. Και στις δύο «φυσιολογικές» εκλογικές αναμετρήσεις (1990 και 2004) είχαν προηγηθεί περίοδοι μακράς διακυβέρνηση από το ΠΑΣΟΚ (τη μία φορά 8 χρόνια και την άλλη 11), κάτι που κατά πολλούς εξηγεί και τα υψηλά ποσοστά της ΝΔ, που εκμεταλλεύτηκε τη μεγάλη φθορά που προκαλεί η μακρά διακυβέρνηση.
Και μια και μιλάμε για στατιστικά και νούμερα έχει ένα ενδιαφέρον να σημειώσουμε ότι στο βιβλίο Γκίνες της πρώτης πεντηκονταετίας της ΝΔ θα πρέπει να μπει και ο Κυριάκος Μητσοτάκης, μια και ήταν ο μόνος πρωθυπουργός της ΝΔ που κατάφερε στη δεύτερη εκλογή του να αυξήσει το ποσοστό του, όπως συνέβη το 2023, όταν από το 39,85% του 2019 η ΝΔ ανέβηκε κατά περίπου μία μονάδα. Αυτό δεν το κατάφεραν ούτε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής το 1977 (έχασε 12,6 μονάδες σε σχέση με το 1974), ούτε ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης το 1993 (απώλεσε 7,6 μονάδες σε σχέση με το 1990) ούτε ο Κώστας Καραμανλής που από το θριαμβευτικό 45,4% του 2004 υποχώρησε στο 41,9% του 2007, αλλά ούτε και ο Αντώνης Σαμαράς που τα χρόνια των μνημονίων είδε το κόμμα να χάνει από τις εκλογές του 2012 μέχρι τις εκλογές του 2015 σχεδόν 2 μονάδες.
Σε διάστημα των πρώτων 50 χρόνων η ΝΔ είχε 9 προέδρους (μαζί με τον «υπηρεσιακό» Γιάννη Πλακιωτάκη 10), από τους οποίους οι 6 εκλέχτηκαν ή αναδείχτηκαν πρωθυπουργοί της χώρας, άλλο ένα σημάδια του πρωταγωνιστικού της ρόλου. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, ο οποίος εκλέχτηκε και δύο φορές Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ο Γεώργιος Ράλλης, ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, ο Κώστας Καραμανλής, ο Αντώνης Σαμαράς και ο Κυριάκος Μητσοτάκης. Δεν το κατάφεραν μόνο ο Ευάγγελος Αβέρωφ, ο Μιλτιάδης Έβερτ και ο Βαγγέλης Μεϊμαράκης. Αυτά με τους αριθμούς, που έχουν σίγουρα και αυτοί την αξία τους.
Οι σταθμοί
Σε πολιτικό επίπεδο οι σταθμοί αυτής της πεντηκονταετίας θεωρούνται 6 ημερομηνίες. Το 1974 (η ίδρυση της ΝΔ), το 1979 (η σύνδεση με την Ευρώπη), με την υπογραφή της προσχώρησης της Ελλάδας στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες, το 1990 (η επιστροφή στην εξουσία), το 2004 (η επιστροφή ΝΟ 2), το 2012 (η προσπάθεια να σωθεί η χώρα) και τέλος το 2019, με την επανεκκίνηση της χώρας. Πολλοί θεωρούν και το 1981 ως έναν κομβικό σταθμό. Γιατί μπορεί η ημερομηνία να σηματοδοτεί την συντριπτική ήττα της ΝΔ, αλλά έφερε και το απόλυτο πάνω-κάτω στο εσωτερικό του κόμματος με αλλαγή ηγεσίας αλλά και με ένα νέο ξεκίνημα και με το σύνθημα περί ανανέωσης.
Φυσικά κόμμα χωρίς συγκρούσεις δεν υπάρχει. Πολλοί θυμούνται τις μάχες μεταξύ του Κωστή Στεφανόπουλου και του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, αλλά και τις συγκρούσεις στην ΟΝΝΕΔ όταν τον Βασίλη Μιχαλιολιάκο αντικατέστησε ο Βαγγέλης Μεϊμαράκης. Έντονη υπήρξε για ένα διάστημα και η αρχή της προεδρίας του Κώστα Καραμανλή, με τη φιλελεύθερη ΝΔ (Μάνος, Ανδριανόπουλος, Σουφλιάς) αλλά και τους λεγόμενους βαρόνους (Βαρβιτσιώστης, Κεφαλογιάννης) να του κάνουν τη ζωή δύσκολη. Η «μάχη των μαχών της πεντηκονταετίας» στη ΝΔ ήταν η αναμέτρηση για την εκλογή του πρώτου αρχηγού από τη βάση που έγινε το 2009. Εκεί παλιές αλλά και νέες αντιπαλότητες δημιούργησαν ένα εκρηκτικό μείγμα μεταξύ της Ντόρας Μπακογιάννη και του Αντώνη Σαμαρά. Μία μάχη που συνεχίστηκε και την εποχή των μνημονίων. Από τότε χρονολογούνται η ίδρυση της Δημοκρατικής Συμμαχίας της Ντόρας Μπακογιάννη (2010), αλλά και οι διαγραφές (εν μία νυκτί…) 21 βουλευτών που είπαν το 2012 όχι στο δεύτερο μνημόνιο. Αντίθετα η εκλογή του Κυριάκου Μητσοτάκη (2015), που όπως και ο Αντώνης Σαμαράς ξεκίνησαν ως αουτσάιντερ, έγινε σε πιο ήσυχα κομματικά νερά.
Σε πολιτικό επίπεδο τα διακυβεύματα για τα οποία η ΝΔ έβαλε πλάτη ήταν η αποκατάσταση της δημοκρατίας στη χώρα και η είσοδός της στην Ευρώπη, για την επιτυχία των οποίων η παρουσία του Κωνσταντίνου Καραμανλή ήταν καθοριστική. Εξίσου κρίσιμος ήταν ο ρόλος της ΝΔ στον αγώνα για να μείνει η χώρα εντός ΕΕ, χάρις στη διακυβέρνηση του Αντώνη Σαμαρά και στη συναινετική διάθεση που επέδειξε το 2015 ο Βαγγέλης Μεϊμαράκης στο τρίτο μνημόνιο. Το θέμα της διεύρυνσης της ΝΔ προς τους όμορους πολιτικούς χώρους ήταν ένα θέμα που συχνά ταλάνισε το κόμμα, αν και οι περισσότεροι πολιτικοί αρχηγοί της περιόδου το είχαν ως βασικό μέρος της στρατηγικής τους. Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης ως παραδοσιακός φιλελεύθερος, ο Κώστας Καραμανλής με την τακτική του μεσαίου χώρου και ο Κυριάκος Μητσοτάκης με το άνοιγμα προς το Κέντρο.
Τα «γαλάζια» ποσοστά και οι αρχηγοί στις 19 μεταπολιτευτικές αναμετρήσεις
1974: 54,4% (Καραμανλής)
1977: 41,8%(Καραμανλής)
1981: 35,9% (Ράλλης)
1985: 40,8% (Μητσοτάκης)
1989 Α: 44,3% (Μητσοτάκης)
1989 Β: 46,2% (Μητσοτάκης)
1990: 46,9% (Μητσοτάκης)
1993: 39,3% (Μητσοτάκης)
1996: 38,1% (Έβερτ)
2000: 42,7% (Καραμανλής)
2004: 45,4% (Καραμανλής)
2007: 41,9%(Καραμανλής)
2009: 33,5% (Καραμανλής)
2012 Α: 18,85% (Σαμαράς)
2012 Β: 29,7% (Σαμαράς)
2015 Α: 27,8% (Σαμαράς)
2015 Β: 28,1% (Μεϊμαράκης)
2019: 39,85% (Μητσοτάκης)
2023: 40,6% (Μητσοτάκης)
Μέσος όρος: 36,65%
Οι μάχες στη Θεσσαλονίκη
Στη Θεσσαλονίκη θα ήταν δύσκολο να ξεχωρίσει κανείς κάποιον δεύτερο πολιτικό πέραν του Κώστα Καραμανλή που να πρωταγωνίστησε στην πόλη. Ίσως μόνο ο Απόστολος Τζιτζικώστας που από το 2012 και μετά διαδραματίζει έναν σημαντικό ρόλο στην αυτοδιοίκηση ,αλλά και στα θέματα την Ευρώπη, όπως επιβεβαίωσε και η επιλογή του Κυριάκου Μητσοτάκη να τον ορίσει νέο Επίτροπο της Ελλάδας στην ΕΕ.
Η πόλη συχνά επηρεάζονταν από τη δίνη των αυτοδιοικητικών εκλογών, ένα γεγονός που πιθανώς να οφείλεται και στη μεγαλύτερη σημασία που δίνει η Θεσσαλονίκη στον συγκεκριμένο τομέα από ότι η Αθήνα, όπου δραστηριοποιούνται πάνω από 150 κυβερνητικά στελέχη. Έτσι στη Θεσσαλονίκη οι κόντρες και οι μεγάλες αντιπαλότητες περιστρέφονταν συχνά πέριξ της αυτοδιοίκησης, όπως ήταν για μεγάλο χρονικό διάστημα η αντιπαλότητα μεταξύ του Βασίλη Παπαγεωργόπουλου και του Παναγιώτη Ψωμιάδη. Μία μεγάλη κόντρα καταγράφηκε το 2014, όταν ο Αντώνης Σαμαράς επέλεξε για την περιφέρεια ως υποψήφιο τον Γιάννη Ιωαννίδη και ο Απόστολος Τζιτζικώστας κήρυξε αντάρτικο και τελικά επιβραβεύτηκε πανηγυρικά.
Στον δήμο Θεσσαλονίκης πάλι έγινε το εξής παράδοξο: ενώ η διαδοχή του Ντίνου Κοσμόπουλου στον «φτερωτό γιατρό» κύλησε το 1998 σχετικά ανώδυνα, δε συνέβη το ίδιο 12 χρόνια μετά. Η επιλογή που έκανε το 2010 ο Σαμαράς για τη διαδοχή του Βασίλη Παπαγεωργόπουλου (Κώστας Γκιουλέκας) δεν στηρίχτηκε από το «όλον της ΝΔ», ενώ το ίδιο έγινε και στις δύο επόμενες «γαλάζιες» επιλογές για τον δήμο Θεσσαλονίκης. Του Νίκου Ταχιάου το 2019 και του Κωνσταντίνου Ζέρβα το 2023. Κάπως έτσι η ΝΔ βρίσκεται εκτός δήμου από το 2010 και μετά. Και το φυσάει και δεν κρυώνει…
Αντίθετα, σε κομματικό επίπεδο τα φώτα της δημοσιότητας έχουν μείνει μάλλον πολύ χαμηλά. Πέρα από τη σκόνη που σήκωσε στα μέσα της δεκαετίας του ’80 η θορυβώδης επί προεδρίας Κωνσταντίνου Μητσοτάκη αποχώρηση του Αντώνη Παρίση από την ηγεσία της ΝΔ Θεσσαλονίκης και τη θητεία επί Κώστα Καραμανλή δύο ισχυρών στελεχών στη Διοικούσα της τοπικής ΝΔ (Νίκος Βακάλης και Βάκης Φραντζής) το κόμμα βρίσκεται από το 2010 και μετά σε μία σχετική αγρανάπαυση. Και επί Αντώνη Σαμαρά (λόγω και των μνημονίων), αλλά και επί Κυριάκου Μητσοτάκη, όπου επικρατεί η στρατηγική του «επιτελικού κόμματος», με το κουμάντο να γίνεται από την Αθήνα. Κάτι που επιβεβαιώνεται και από το γεγονός ότι ο μέσος όσος της θητείας των προέδρων της Διοικούσας της Θεσσαλονίκης είναι μόλις 2 χρόνια: 7 στελέχη σε διάστημα 14 χρόνων!
Όσο για το μέλλον τα θέματα και οι προκλήσεις είναι συγκεκριμένα. Ενίσχυση της Θεσσαλονίκης. Και σε επίπεδο κόμματος και σε επίπεδο προσώπων, αλλά και σε επίπεδο έργων.
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 29.09.2024