Του Μανώλη Στεφανίδη
Εκρηκτικό… καλοκαιρινό κοκτέιλ αυξήσεων σε τρόφιμα, εστίαση, ακτοπλοϊκά εισιτήρια θέτει σε κίνδυνο και τα μπάνια του λαού με πολλούς να αναβάλουν ή να αναπροσαρμόζουν σχέδια για διακοπές.
Δαγκώνουν… πιο ήπια τα τρόφιμα
Σε αυτό το πλαίσιο, με απελπιστικά αργούς ρυθμούς ρίχνει ταχύτητες ο πληθωρισμός στην Ελλάδα, όπως καταδεικνύουν τα πλέον πρόσφατα στοιχεία από ΕΛΣΤΑΤ, ΙΕΛΚΑ ΙΟΒΕ. Ωστόσο, εκείνο που προκαλεί ανησυχία -τα σημάδια έχουν φανεί εδώ και καιρό- είναι η νέα εστία πληθωριστικών πιέσεων στις υπηρεσίες, κυρίως στο ταξιδιωτικό πακέτο, ενώ δεν περνούν απαρατήρητες και οι ανατιμήσεις σε ασφάλιστρα και υγεία.
Αν εστιάσουμε στον πληθωρισμό τροφίμων του Ιουνίου (2,1% από 3,1% τον Μάιο) το τοπίο παραμένει θολό, αν και αχνοφαίνονται αχτίδες αισιοδοξίας. Παρότι υπάρχει αισθητή τάση αποσυμπίεσης των τιμών, απέχουμε ακόμα από την πολυπόθητη μείωση τιμών η οποία παραπέμπεται για το 2025, τουλάχιστον σαν γενικευμένο φαινόμενο.
Με λίγα λόγια, οι τιμές στα τρόφιμα σε γενικές γραμμές (και παρά την χιονοστιβάδα καλαθιών και μέτρων για τον έλεγχό τους) ακόμα αυξάνονται αλλά με βραδύτερο ρυθμό χωρίς αυτό να το νιώθουν οι καταναλωτές στην τσέπη τους, αφού είχαν προηγηθεί μήνες αλλεπάλληλων και τρομακτικών αυξήσεων (πάνω από 40% από το 2020).
Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, για έναν ακόμη μήνα, επιβράδυνση των ανατιμήσεων καταγράφεται στα τρόφιμα με τις τιμές να σημειώνουν ετήσια άνοδο 2,1% στην ομάδα «Διατροφή και μη αλκοολούχα ποτά». Αυξήσεις τιμών καταγράφηκαν στα κρέατα, νωπά ψάρια, ελαιόλαδο, κατεψυγμένα λαχανικά, ζάχαρη, κακάο και αναψυκτικά. Μείωση τιμών υπήρξε σε ψωμιά και δημητριακά, γαλακτοκομικά, βρώσιμα έλαια πλην ελαιόλαδου, νωπά φρούτα και πατάτες.
Κόβουν για να σώσουν
Ενδεικτικά της δυσπραγίας των καταναλωτών είναι τα ευρήματα της μελέτης του ΙΕΛΚΑ, σύμφωνα με την οποία το 71% (έναντι 75% το 2023) του κοινού δηλώνει ότι έχει ακυρώσει δαπάνες διασκέδασης όπως είναι η εστίαση, οι διακοπές, τα ταξίδια κ.ά. ενώ το 55% (έναντι 54% το 2023) δηλώνει ότι έχει μειώσει συνολικά τις αγορές σε είδη τροφίμων και είδη παντοπωλείου.
Βάσει της μελέτης του ΙΕΛΚΑ, η τιμή παραμένει το πρωταρχικό κριτήριο επιλογής τροφίμων για τους καταναλωτές και έπεται με διαφορά η ποιότητα, ενώ όλο και περισσότεροι αναγκάζονται να περιορίσουν τις αγορές τροφίμων.
Φάση αποκλιμάκωσης
Δίνοντας έναν πιο αισιόδοξο τόνο, το τέλος των ανατιμήσεων στα τρόφιμα, σκιαγραφεί σχετική ανάλυση του ΙΟΒΕ.
Ο πληθωρισμός των τυποποιημένων τροφίμων εξαιρουμένου του ελαιόλαδου, τον Μάιο του 2024 ήταν -0,8%, δείχνοντας ότι έχει εισέλθει σε φάση σταδιακής αποκλιμάκωσης από τις αρχές του 2024 και μετά, σύμφωνα με το ΙΟΒΕ.
Εξαιρώντας το ελαιόλαδο, οι τιμές των τυποποιημένων τροφίμων κατά μέσο όρο έχουν παραμείνει ουσιαστικά αμετάβλητες από τον Μάρτιο του 2023.
Εξετάζοντας συνδυαστικά τους Δείκτες Τιμών Εισαγωγών και Τιμών Παραγωγού για τον κλάδο των τροφίμων διαπιστώνεται ότι από το 2020 οι τιμές των παραγόμενων τροφίμων (από τη βιομηχανία) στη χώρα, αυξήθηκαν με χαμηλότερο ρυθμό συγκριτικά με τα εισαγόμενα, υποδεικνύοντας ότι η εγχώρια παραγωγή απορρόφησε τις αυξήσεις κόστους, πιο ομαλά για τον καταναλωτή.
Διακοπές; Τι είναι αυτό;
Το ασταμάτητο τσουνάμι των ανατιμήσεων μεταφέρεται από τα τρόφιμα σε άλλες κατηγορίες, όπως οι υπηρεσίες, ειδικά η εστίαση και τα ξενοδοχεία την περίοδο μάλιστα που παραδοσιακά οι Έλληνες πάνε (ή έτσι σχεδιάζουν) διακοπές.
Υψηλότερες του γενικού πληθωρισμού ανατιμήσεις σημειώθηκαν στα «ξενοδοχεία-καφέ-εστιατόρια» με ετήσια άνοδο 5,3% λόγω αυξήσεων στις τιμές των εστιατορίων, ζαχαροπλαστείων, καφενείων, κυλικείων, ξενοδοχείων, μοτέλ και πανδοχείων. Άνοδος τιμών κατά 4,6% καταγράφεται στην «ένδυση-υπόδηση» και κατά 3,2% στην ομάδα «μεταφορές» λόγω αυξήσεων στα καινούρια αυτοκίνητα και τα αεροπορικά εισιτήρια.
Με τις τιμές των ακτοπλοϊκών να έχουν εκτοξευτεί στα ύψη, σε συνδυασμό με τη γενικευμένη ακρίβεια που έχει εδραιωθεί για τα καλά στην καθημερινότητα των νοικοκυριών, οι θερινές διακοπές μετατρέπονται κυριολεκτικά… όνειρο θερινής νυκτός για πολλούς Έλληνες, βάσει έρευνας του ΙΕΛΚΑ.
Η αναπόφευκτη περικοπή δαπανών οδηγεί 1 στα 2 νοικοκυριά να μην κάνει διακοπές το 2024, ενώ 1 στους 3 ερωτηθέντες δηλώνει ότι θα κάνει μεν διακοπές, αλλά πιο περιορισμένες. Ακόμη, 6 στους 10 καταναλωτές δηλώνουν ότι οι δαπάνες τους φέτος θα είναι μειωμένες σε σχέση με πέρυσι, ενώ 4 στους 10 ότι θα είναι μειωμένες άνω του 50%. Οι κύριοι λόγοι είναι είτε το μειωμένο διαθέσιμο εισόδημα λόγω ανατιμήσεων, αλλά κυρίως τα αυξημένα κόστη σε εισιτήρια (50%) και διαμονή (48%).
Οι αιτίες των υψηλών τιμών
1) Οι ολιγοπωλιακές συνθήκες διάρθρωσης της ελληνικής αγοράς (σχεδόν σε όλους τους κλάδους) με τον υγιή ανταγωνισμό να καθίσταται ανύπαρκτος και συγκεκριμένες εταιρείες (πολυεθνικές και εγχώριες) και μεσάζοντες να κινούν τα νήματα ελέγχοντας επί της ουσίας ολόκληρη την αγορά (από την στιγμή που το προϊόν θα φύγει από το εργοστάσιο μέχρι να φθάσει στο σούπερ μάρκετ).
2) Οι υψηλοί έμμεσοι φόροι και η αδυναμία ουσιαστικής κυβερνητικής παρέμβασης στην αγορά. Ως γνωστόν στον σύγχρονο κόσμο η αγορά είναι ελεύθερη, στην Ελλάδα όμως είναι και ασύδοτη με τον καταναλωτή στη μέση. Από τη μία ο υψηλός ΦΠΑ που γεμίζει τα δημόσια ταμεία εκτινάσσοντας στα ύψη τις τιμές και από την άλλη οι συνεχείς παρεμβάσεις της κυβέρνησης που αποτυγχάνουν να αντιμετωπίσουν το ζήτημα στη ρίζα του.
Καλά τα καλάθια, το πλαφόν στο περιθώριο κέρδους των επιχειρήσεων και η απαγόρευση προσφορών σε όσες εταιρείες προχωρούν σε ανατιμήσεις αλλά ο φαύλος κύκλος της ακρίβειας διαιωνίζεται ακόμα.
3) Το ανύπαρκτο καταναλωτικό κίνημα που επιτρέπει στις πολυεθνικές να αλωνίζουν. Με απλά λόγια εφόσον οι πολίτες δεν «τιμωρήσουν» τις εταιρείες μαζικά όχι ένα επώνυμο προϊόν αλλά ένα αντίστοιχο ιδιωτικής ετικέτας η πολυεθνική δεν έχει κανέναν απολύτως λόγο να μειώσει την τιμή, ειδικά όταν μιλάμε για αγαθά πρώτης ανάγκης όπως τα τρόφιμα που η ζήτηση είναι ανελαστική. Δηλαδή αυξάνεται η τιμή χωρίς όμως να μειώνεται σε τέτοιο βαθμό η ζητούμενη ποσότητα για να «αναγκαστεί» η εταιρεία να ρίξει την τιμή.
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 14.07.2024