Στις φετινές εκλογές ψήφισαν 1,2 εκατομμύρια λιγότεροι ψηφοφόροι σε σχέση με τις εθνικές εκλογές του Ιουνίου του 2023, ωστόσο, ακόμα και υπό συνθήκες αποχής της τάξης του 60%, Ελληνική Λύση, Φωνή Λογικής και Νίκη αύξησαν όχι μόνο το ποσοστό τους αλλά και τον απόλυτο αριθμό των ψηφοφόρων. Τα τρία αυτά κόμματα ψήφισαν περισσότεροι από 660.000 πολίτες, έναντι 447.000 μόλις ένα χρόνο πριν.
Ακολουθούν τη συγκυρία
«Σε αντίθεση με την ευρωπαϊκή ακροδεξιά, που είναι πιο σαφής ιδεολογικά, τα κόμματα της ελληνικής Ακροδεξιάς επιχειρούν να κερδίσουν ψήφους διαμαρτυρίας, επενδύοντας κάθε φορά στο εκάστοτε ζήτημα των ημερών, τη συμφωνία των Πρεσπών, τον γάμο των oμόφυλων ζευγαριών, την εγκληματικότητα» σημειώνει ο Γιάννης Κωνσταντινίδης, επίκουρος καθηγητής Πολιτικής Συμπεριφοράς και Μεθοδολογίας Πολιτικής Έρευνας του Τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Υπάρχει ένας συνεκτικός ιστός που συνδέει τα κόμματα της ακροδεξιάς στην Ευρώπη: η εθνική κυριαρχία έναντι της παγκοσμιοποίησης (και της ίδιας της ΕΕ), ο φόβος «άλωσης» της εθνικής ταυτότητας από τους μετανάστες, και σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό η εναντίωση στη λεγόμενη woke κουλτούρα υπέρ των δικαιωμάτων των μειονοτήτων. Αυτά τα στοιχεία υπάρχουν και στην ελληνική ακροδεξιά, και επιπρόσθετα, δύο παράγοντες που παίζουν σημαντικό ρόλο στην Ελλάδα και δεν βλέπουμε σε ακροδεξιά κόμματα της Ευρώπης είναι «η σχέση με την Εκκλησία και με την εθνική ιστορία. Υπάρχει μία τάση θυματοποίησης που είναι και ελκυστική στη μέση ελληνική σκέψη, και άρα είναι λογικό να χρησιμοποιείται και αυτή ως όπλο από τα ακροδεξιά κόμματα» σημειώνει ο κ. Κωνσταντινίδης.
«Η αντίδραση προς τη ΝΔ εκφράστηκε με δύο τρόπους, με την υψηλή αποχή από τις εκλογές και με την ψήφο στον Βελόπουλο και τη Λατινοπούλου. Αυτό προκύπτει από τα στοιχεία» σημειώνει ο Χρήστος Φραγκονικολόπουλος, καθηγητής διεθνών σχέσεων στο τμήμα Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του ΑΠΘ. Ο ίδιος εκτιμά ότι «αυτό που ενόχλησε περισσότερο ήταν η ψήφιση του νόμου για την ισονομία στον γάμο. Τέτοια ζητήματα σε χώρες όπως η δική μας δημιουργούν πολύ μεγάλη πόλωση. Έπρεπε η συζήτηση να γίνει όπως στην Ιρλανδία, που είναι μία ισχυρή καθολική χώρα με πολλές προκαταλήψεις και αγκυλώσεις, να συζητηθεί από τους πολίτες μέσα στο κοινοβούλιο. Νομίζω ότι η βιασύνη να προχωρήσει το νομοθέτημα δημιούργησε προβλήματα».
Ήρθε για να μείνει;
H μεγαλύτερη ορατότητα (και χρηματοδότηση) των τριών κομμάτων δημιουργεί προϋποθέσεις επιβίωσης και ενίσχυσής τους. «Το είχαμε δει και το 2012 με τη Χρυσή Αυγή, για να μην πω από το 2010 που ο Μιχαλολιάκος εξελέγη δημοτικός σύμβουλος. Η ορατότητα ήταν ο σημαντικότερος παράγοντας ενίσχυσης του κόμματος στους επόμενους μήνες. Όταν ο ψηφοφόρος βλέπει ότι ένα κόμμα παίρνει 3% στις δημοσκοπήσεις, το περιλαμβάνει στις επιλογές του» εκτιμά ο κ. Κωνσταντινίδης. Αντιθέτως ο κ. Φραγκονικολόπουλος πιστεύει ότι το αν θα διατηρήσει τη δύναμή της η ακροδεξιά «θα εξαρτηθεί από τον τρόπο που θα χειριστούν τα κεντροαριστερά και τα κεντροδεξιά κόμματα, αυτά τα ακροδεξιά κινήματα». Ο ίδιος πιστεύει ότι η άνοδος των τριών κομμάτων είναι συγκυριακή και δεν θα κρατήσει, απλώς... «σηκώνουν σκόνη».
Μπορεί να ενοποιηθεί αυτός ο χώρος; Ο κ. Κωνσταντινίδης θεωρεί ότι είναι πολύ δύσκολο να συμβεί στην ελληνική ακροδεξιά. Λόγω και του χαρακτήρα των συγκεκριμένων ανθρώπων. Ίσως μόνο ένα νέο πρόσωπο θα μπορούσε να τους συνενώσει». Πάντως μετά τον εκλογικό του θρίαμβο ο Κυριάκος Βελόπουλος έσπευσε να διακηρύξει ότι «σήμερα γεννήθηκε ο πόλος της πατριωτικής διακυβέρνησης του τόπου», σε μία προσπάθειά του να αποτελέσει τον επικεφαλής της λεγόμενης «υπερπατριωτικής δεξιάς». Μάλιστα χρησιμοποίησε β’ πληθυντικό πρόσωπο λέγοντας «είμαστε πραγματικά, επίσημα, η αντιπολίτευση της χώρας» και δηλώνοντας ότι «δεν θα σταματήσουμε μέχρι να κυβερνήσουμε», καλώντας τον πρωθυπουργό να προκηρύξει «εκλογές τώρα γιατί δεν έχει νομιμοποίηση».
Πάντως οι πρόεδροι της Νίκης και της Φωνής Λογικής αγνόησαν το κάλεσμα Βελόπουλου, εκτιμώντας και οι δύο ότι στις επόμενες εκλογές το κόμμα τους θα αυξήσει τα ποσοστά του.
Γιατί «σάρωσαν» στη Βόρεια Ελλάδα
Τα τρία αυτά κόμματα καταγράφουν σαφώς μεγαλύτερα ποσοστά στη Βόρεια Ελλάδα. Ένας λόγος είναι η εντοπιότητα των επικεφαλής τους -ο Κυριάκος Βελόπουλος μεγάλωσε σε ένα χωριό της Πέλλας και για πολλά χρόνια δραστηριοποιήθηκε επαγγελματικά και πολιτικά στη Θεσσαλονίκη, ο Δημήτρης Νατσιός κατάγεται από την Πιερία και δούλεψε για πολλά χρόνια στο Κιλκίς, ενώ η Αφροδίτη Λατινοπούλου είναι γέννημα θρέμμα Θεσσαλονίκης. Αυτός όμως δεν είναι o μοναδικός λόγος που αθροιστικά τα τρία αυτά κόμματα συγκεντρώνουν από έξι έως και δώδεκα ποσοστιαίες μονάδες πάνω από τον πανελλαδικό μέσο όρο.
Εκτός αυτού, στη Βόρεια Ελλάδα υπάρχει η αίσθηση της αδικίας και της υστέρησης έναντι του «κράτους των Αθηνών», «κι αυτό κάνει πιο επιρρεπείς τους ψηφοφόρους στον λόγο αυτών των κομμάτων» εκτιμά ο κ. Κωνσταντινίδης. Ο ίδιος προσθέτει ότι οι πολίτες στη Βόρεια Ελλάδα, λόγω γεωγραφικής θέσης και ιστορικών καταβολών, αποδίδουν μεγαλύτερη σημασία στα διμερή ζητήματα με τους γείτονες, είτε πρόκειται για την Τουρκία, είτε για τη Βόρεια Μακεδονία και την Αλβανία. Ένα τέταρτο στοιχείο που διαφοροποιεί τη Βόρεια Ελλάδα σε σχέση με την υπόλοιπη χώρα, είναι κατά τον κ. Κωνσταντινίδη «το έντονα οργανωμένο εκκλησιαστικό και παραεκκλησιαστικό δίκτυο, που έχει επιρροή κατά βάση στην Κεντρική Μακεδονία».
Μία ακόμη παράμετρος είναι η μεγαλύτερη πληθυσμιακή συγκέντρωση ομογενών από χώρες της πρώην ΕΣΣΔ στη Βόρεια Ελλάδα. «Οι παλλινοστούντες είναι εξαιρετικά κοινωνικά συσπειρωμένοι, η ψήφος τους είναι ‘μπλοκ’. Πλέον έχουν ενσωματωθεί στην ελληνική καθημερινότητα και βλέπουν τους μετανάστες ανταγωνιστικά και έχουν μια νοσταλγία προς τη Ρωσία, κάτι που ευνοεί την Ελληνική Λύση».
ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΦΟΡΕΣ
Πατρίς, θρησκεία και... Ρωσία
Υπάρχει ένα νήμα που συνδέει τα τρία κόμματα της ακροδεξιάς που εξέλεξαν ευρωβουλευτές, κι αυτό δεν είναι άλλο από το «πατρίς, θρησκεία, οικογένεια». Έχουν σκληρή γραμμή στα εθνικά θέματα και το μεταναστευτικό αλλά και σε ό,τι αποκλίνει από την «πατροπαράδοτη» αντίληψη για τη λειτουργία της κοινωνίας.
Με εξαίρεση το μεταναστευτικό, κανένα από τα τρία κόμματα δεν έχει «ευρωπαϊκή ατζέντα», σε σχέση με τα μεγάλα ζητήματα που συζητιούνται στις Βρυξέλλες. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην ιστοσελίδα της Ελληνικής Λύσης δεσπόζει το σύνθημα «Πρώτα η Ελλάδα, πρώτα οι Έλληνες». Η Νίκη ξεκαθαρίζει ότι δεν δέχεται στις τάξεις της πρόσωπα που έχουν συμμετάσχει σε ψηφοφορίες της ευρωβουλής, ενώ θεωρεί ότι «το πρόβλημά μας δεν είναι η Ενωμένη Ευρώπη, αλλά η στάση μας μέσα σ’ αυτήν».
Σε αντίθεση με τους προέδρους των μικρότερων κομμάτων ο Κυριάκος Βελόπουλος έχει μακρά κοινοβουλευτική και κομματική θητεία, από το 2007 και το 2009 ως βουλευτής του Λαϊκού Ορθόδοξου Συναγερμού, ένα πέρασμα από τη ΝΔ την περίοδο 2012-2015, από την οποία αποχώρησε για να ιδρύσει την Ελληνική Λύση, με την οποία εξελέγη το 2019 πρώτα ευρωβουλευτής και στη συνέχεια βουλευτής. Έχει δηλώσει κατ' επανάληψη τον θαυμασμό του για τον Τραμπ και τον Πούτιν, και μάλιστα αφού ψήφισε την περασμένη Κυριακή δήλωσε ότι είναι υπέρ της ειρήνης στην Ευρώπη -ένα σαφές υπονοούμενο για τον πόλεμο στην Ουκρανία, στο πλευρό της οποίας είναι η ΕΕ.
Αντιθέτως η Αφροδίτη Λατινοπούλου έχει δηλώσει τη συμπάθειά της προς τους Ουκρανούς τους οποίους αναγνώρισε ως «αληθινούς πρόσφυγες και όχι λαθρομετανάστες». Η αιχμή της ρητορικής της είναι το μεταναστευτικό και η αντίδρασή της στη woke κουλτούρα υπεράσπισης των δικαιωμάτων των γυναικών, της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας κ.λπ.
Οι αντιμεταναστευτικές τους απόψεις «ενώνουν» τα τρία κόμματα, όμως και εδώ υπάρχουν αποχρώσεις. Η Νίκη εκφράζει την κριτική στους πολιτικούς ότι «δεν ασχολούνται με τις πολύπαθες ελληνικές οικογένειες, αλλά με το πώς θα καταφέρουν να εισάγουν λαθρομετανάστες ώστε να αντικαταστήσουν τον γηγενή πληθυσμό» και πρόσφατα υποστήριξε ότι με την τροπολογία για τους εποχικά εργαζόμενους μετανάστες... ακυρώθηκε η Επανάσταση του ’21(!) ωστόσο το κόμμα δεν έχει εκφράσει ακραίες θέσεις υπέρ π.χ. της μαζικής απέλασης κάθε ξένου. Αντιθέτως στην ιστοσελίδα της Ελληνικής Λύσης και στην ενότητα προτάσεις υπάρχουν μόνο δύο, εκ των οποίων η μία αφορά στην «κατασκευή δομών προσωρινής φιλοξενίας παράνομων μεταναστών σε ακατοίκητα νησιά».
Η Φωνή της Λογικής πιστεύει ότι «αντιμετωπίζουμε ένα οργανωμένο σχέδιο πληθυσμιακής, φυλετικής και πολιτισμικής αλλοίωσης, που υπηρετείται εξίσου από όλα τα μεγάλα κόμματα και τα παρακολουθήματα τους» -μία ρητορική που θυμίζει Λε Πεν και Μελόνι, τις οποίες η Αφροδίτη Λατινοπούλου θαυμάζει και δεν τις θεωρεί ακροδεξιές. «Είμαστε Έλληνες, Χριστιανοί, Ευρωπαίοι, Δυτικοί και υπερήφανοι γι’ αυτό, αποφασισμένοι να προασπίσουμε τη συνέχεια της ελληνικότητας και της ταυτότητας του λαού και του τόπου μας» αναφέρει μία από τις πιο χαρακτηριστικές θέσεις του κόμματος.
Παρότι και η Ελληνική Λύση και η Φωνή της Λογικής δίνουν έμφαση στην ορθόδοξη πίστη, ως στοιχείο της ελληνικής ταυτότητας, η Νίκη αποτελεί ιδιαίτερη περίπτωση, λόγω της σύνδεσης με εκλλησιαστικούς κύκλους. Το προηγούμενο διάστημα σήκωσε πολύ ψηλά το θέμα του γάμου των ομοφύλων. «Εφόσον εμπνεόμαστε και διαβάζουμε το Ευαγγέλιο και τα λόγια του Αποστόλου Παύλου η απάντηση είναι μία: η ομοφυλοφιλία είναι πάθος ατιμίας και τα πάθη έχουν μία θεραπεία», είπε και πρόσθεσε ότι «η Εκκλησία είναι πνευματικό νοσοκομείο και προσφέρει την οδό να αποφύγουμε τα πάθη μας» ανέφερε ο πρόεδρος του κόμματος.
Η ΕΕ κέρδισε χρόνο
Τα ακροδεξιά κόμματα ενισχύθηκαν σχεδόν σε όλη την Ευρώπη, με αιχμή τη Γαλλία και τη Γερμανία, ωστόσο το χειρότερο σενάριο δεν επιβεβαιώθηκε, καθώς αριθμητικά επαρκούν οι ευρωβουλευτές του ΕΛΚ, των Σοσιαλιστών και του Renew για να μην μείνει ακέφαλη η ΕΕ ούτε να χρειαστεί η συνεργασία με την άκρα δεξιά. «Για λίγο ακόμα η Ευρώπη θα μπορέσει να πορεύεται με τον τρόπο που πορευόταν. Αν βεβαίως βλέπει φοβικά την ακροδεξιά και σε κάθε ζήτημα -για την κλιματική αλλαγή, το μεταναστευτικό, ακόμη και τη στάση της στους πολέμους σε Ουκρανία και Παλαιστίνη- δεν προχωρά σε αποφάσεις που θα ευνοήσουν τις θέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θα βρεθούμε σίγουρα στην ίδια θέση και μετά από πέντε χρόνια, όταν θα ξαναψηφίσουμε» σημειώνει ο κ. Κωνσταντινίδης.
«Προς το παρόν αυτό που διαφαίνεται τα τελευταία δέκα χρόνια είναι ότι η ακροδεξιά ενισχύεται, χωρίς να έχει συγκεκριμένο πρόγραμμα, χωρίς τα επί μέρους κόμματα να μπορούν να συνεργαστούν σε ευρωπαϊκό επίπεδο, διότι οι άνθρωποι είναι εθνικιστές, βάζουν πάνω απ’ όλα τα συμφέροντα και τις ιδιαιτερότητες των χωρών τους» λέει από την πλευρά του ο κ. Φραγκονικολόπουλος, που διαπιστώνει ότι οι υπόλοιπο πολιτικοί μιμούνται τους ακροδεξιούς σε αρκετούς τομείς, με αποτέλεσμα να «έχει κανονικοποιηθεί ο δεξιός ακροδεξιός λόγος, αυτός που επενδύει στην ασφάλεια και στην εσωστρέφεια. Μελέτες δείχνουν ότι η εμπιστοσύνη απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση αυξήθηκε τα τελευταία πέντε χρόνια.
Το πρόβλημα όμως για τους περισσότερους Ευρωπαίους είναι ότι δεν υπάρχει λογοδοσία, δεν υπάρχει διαφάνεια, ότι αδυνατούν να καταλάβουν πώς δουλεύει η ΕΕ, ποιες είναι οι προτεραιότητες κτλ. Πρέπει κάποτε επιτέλους η κεντροδεξιά και η κεντροαριστερά να αντιληφθούν το λεγόμενο recognition gap, ένα κενό αναγνώρισης των αιτημάτων που δεν εισακούγονται.
Ο κόσμος βιώνει μία μεταβατική περίοδο, οι άνθρωποι που νιώθουν παραγκωνισμένοι -οι αγρότες, αυτοί που δεν έχουν πανεπιστημιακή μόρφωση και δεν μπορούν να βρουν δουλειά, όσοι δεν γνωρίζουν πώς να αντιμετωπίσουν όλες αυτές τις αλλαγές- θα πρέπει να εισακουστούν. Η αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, η αμυντική θωράκιση, η κοινωνική πολιτική απαιτούν χρήματα. Από πού θα αφαιρεθούν; Είναι σοβαρά διλήμματα αυτά, τα οποία θα ενταθούν περισσότερο, θα γίνουν πιο πολωτικά».
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 16.06.2024