Στις 26 του Φλεβάρη του προηγούμενου έτους η οθόνη του ηλεκτρονικού υπολογιστή στο Εργαστήριο Μικροβιολογίας της Ιατρικής Σχολής του ΑΠΘ, στον 3ο όροφο του τέταρτου κτιριού της σχολής, εκεί όπου στεγάζεται το «Εθνικό Κέντρο Γρίπης Β. Ελλάδας», κοκκίνισε (φωτογραφία).
Το πρώτο κρούσμα κορονοϊού στη χώρα μας ήταν γεγονός και εντοπίστηκε στη Θεσσαλονίκη. Στο «ΑΧΕΠΑ», το νοσοκομείο αναφοράς για τον κορονοϊό στην πόλη αλλά και το υπουργείο Υγείας σήμανε συναγερμός όταν η 38χρονη επιχειρηματίας που επέστρεψε από την Ιταλία διαγνώστηκε θετική στον κορονοϊό. «You are not welcome» είπε μόλις κατάλαβε πως ο ιός ήρθε και στη χώρα μας, η Άννα Παπά-Κονιδάρη, καθηγήτρια Μικροβιολογίας της Ιατρικής Σχολής του ΑΠΘ και προϊσταμένη του Β’ Εργαστηρίου Μικροβιολογίας, που τον πρώτο καιρό ήταν ένα από τα τρία εξουσιοδοτημένα εργαστήρια που εξέταζαν δείγματα για κορονοϊό.
Τη συνάντησα στον χώρο του εργαστηρίου στις αρχές του περασμένου Μαρτίου. Την περασμένη Τρίτη, δέκα ολόκληρους μήνες μετά, πέρασα και πάλι την πόρτα με την ταμπέλα «παραλαβή δειγμάτων». Μέσα σε αυτούς τους μήνες, με τον κορονοϊό να έχει βάλει «φρένο» στην καθημερινότητά μας, τα νοσοκομεία και το προσωπικό τους να έχουν φτάσει στα όριά τους και στα κόκκινα λόγω της ραγδαίας αύξησης των κρουσμάτων και τη λίστα των θυμάτων στη χώρα μας να αγγίζει τα 5.500, έχουν αλλάξει πολλά. «Καταρχάς» όπως λέει η κ. Παπά-Κονιδάρη «ο ιός δεν είναι πλέον άγνωστος» σημειώνει χαρακτηριστικά. Μετά από σχεδόν ένα χρόνο «συνύπαρξης» με τον ιό έχουν ανοίξει νέες κλίνες ΜΕΘ, έχουν γίνει προσλήψεις ιατρών και νοσηλευτικού προσωπικού, έχει αλλάξει η διαδικασία ανάλυσης των δειγμάτων και ανίχνευσης του κορονοϊού, έχουν εκσυγχρονιστεί τα εργαστήρια και τα μηχανήματα. Στην Ιατρική Σχολή του ΑΠΘ για παράδειγμα, το εν λόγω εργαστήριο απέκτησε έναν νέο επιπλέον χώρο που βρίσεται στο ισόγειο του κτιρίου. Ο χώρος ξεκίνησε να διαμορφώνεται κατάλληλα και να εξοπλίζεται από το καλοκαίρι, οπότε τα δείγματα που ελέγχονταν άγγιζαν ακόμα και τα 3.000 την ημέρα. Ρωτώ την κ. Παπά ποια είναι σήμερα η κατάσταση στη Θεσσαλονίκη. «Η θετικότητα των δειγμάτων που εξετάζουμε στο εργαστήριο ανέρχεται στο 4%-5%. Φανταστείτε ότι είχαμε φτάσει να έχουμε θετικότητα στα δείγματά μας που πλησίαζε το 60%. Ο ιός ήταν παντού» λέει η κ. Παπά, που συμμετέχει επίσης ως μέλος στην Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων του υπουργείου Υγείας.
Η πρόσβαση στο χώρο του εργαστηρίου όπου εξετάζονται τα δείγματα για τον κορονοϊό επιτρέπεται μόνο σε όσους έχουν επιφορτιστεί με τις αναλύσεις τους οι οποίοι είναι απαραίτητο να είναι εξοπλισμένοι με γάντια, μάσκες και ειδικές στολές. Απαγορεύεται η είσοδος σε οποιονδήποτε άλλο. Περιορισμένη είναι και η πρόσβαση στους υπόλοιπους χώρους του Εργαστηρίου Μικροβιολογίας. Η κ. Παπά ξεναγεί τη «ΜτΚ» στο εργαστήριο, όπου καθημερινά γίνονται οι έλεγχοι των δειγμάτων και επεξηγεί τη διαδικασία που ακολουθείται.
Τα στάδια της ανάλυσης
Το πρώτο στάδιο, σύμφωνα με όσα αναφέρει στη «ΜτΚ» η Άννα Παπά - Κονιδάρη περιλαμβάνει την καταγραφή των δειγμάτων που έχουν ληφθεί. «Σε κάθε σωληνάριο μπαίνει ένας κωδικός, ο οποίος είναι ο ίδιος που συμπληρώνουμε σε κάθε παραπεμπτικό, ενώ ακολουθεί η καταγραφή του δείγματος σε αρχείο excel στον υπολογιστή» αναφέρει. Μετά την πρώτη καταγραφή του δείγματος, αυτό τοποθετείται σε κάποιο από τα ειδικά ψυγεία που διαθέτει το εργαστήριο. «Το επόμενο στάδιο και αφού τα δείγματα βγουν από το ψυγείο περιλαμβάνει την εκχύλιση του γενετικού υλικού στους αυτόματους εξτράκτορες» περιγράφει η καθηγήτρια του ΑΠΘ. Το δείγμα παραμένει στο ψυγείο μέχρις ώτου συγκεντρωθεί μία μεγάλη ποσότητα δειγμάτων τα οποία θα ερευνηθούν και θα αναλυθούν παράλληλα. Συνήθως η διαδικασία ξεκινά μετά τις 13.00 κάθε μεσημέρι, οπότε και έχουν φτάσει στο εργαστήριο όλα τα δείγματα από νοσοκομεία της Βόρειας Ελλάδας και δομές της περιοχής. Υπολογίζεται ότι καθημερινά στο εργαστήριο φτάνουν περίπου 500 δείγματα, ενώ οι επικεφαλείς και τα μέλη του εργαστηρίου επιδιώκουν να έχουν αποτέλεσμα εντός της ημέρας. Και αν η ποσότητα αυτή μοιάζει μεγάλη, σε σύγκριση με τα μετρημένα στα δάχτυλα δείγματα που έφταναν στο εργαστήριο στην πρώτη φάση της πανδημίας, το καλοκαίρι οπότε άνοιξαν τα σύνορα μεταφέρονταν στο εργαστήριο του ΑΠΘ έως και 3.000 δείγματα καθημερινά. «Το καλοκαίρι το πανεπιστήμιο ήταν άδειο, και έβλεπες μόνο ασθενοφόρα να μεταφέρουν συνεχώς δείγματα τα οποία εμείς παραλαμβάναμε» σχολιάζει η κ. Παπά.
«Η διαδικασία εκχύλισης γενετικού υλικού του κλινικού δείγματος διαρκεί περίπου μία με μιάμιση ώρα» σχολιάζει η κ. Παπά και συμπληρώνει «πρέπει να λυθούν τα κύτταρα και να βγει το RNA του ιού ώστε να είναι έτοιμο να πολλαπλαστιαστεί». «Όταν ολοκληρωθεί αυτή η διαδικασία ακολουθεί η προετοιμασία της αντίδρασης της real time PCR και τα σωληνάρια μπαίνουν στον θερμοκυκλοποιητή. Εκεί τα δείγματα μένουν περίπου 1,5 ώρα και στη συνέχεια βγαίνει το αποτέλεσμα στην οθόνη του υπολογιστή που καταγράφεται στο αντίστοιχο excel και ενημερώνονται τα νοσοκομεία και ο ΕΟΔΥ. Το PCR set up πραγματοποιείται πάντα σε χωριστό χώρο» σχολιάζει η κ. Παπά.
Τι άλλαξε;
«Όταν ξεκινήσαμε τον Μάρτιο δεν είχαμε τους αυτόματους εξτράκτορες, εκεί δηλαδή που γίνεται η εκχύλιση του γενετικού υλικού. Τότε ήταν λίγα τα δείγματα και είχαμε έτοιμη σειρά αντιδραστηρίων. Πλέον στο εργαστήριο διαθέτουμε τρεις αυτόματους εξτράκτορες που μας επιτρέπει να αναλύουν εκατοντάδες δείγματα» σχολιάζει η κ. Παπά. «Στις αρχές το δικό μας εργαστήριο εξυπηρετούσε όλη τη Βόρεια Ελλάδα, από την Αλεξανδρούπολη και τη Ξάνθη μέχρι τα Ιωάννινα, τη Λάρισα και την Καρδίτσα. Πλέον τα νοσοκομεία κάνουν δικές τους αναλύσεις και έτσι αποσυμφορήθηκε ο φόρτος εργασίας στο δικό μας εργαστήριο» καταλήγει η καθηγήτρια του ΑΠΘ και μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων.
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 17 Ιανουαρίου 2021