ΑΠΟΨΕΙΣ

Ο νόμος που αυτόν τον καιρό συζητιέται στη Βουλή σχετικά με την τριτοβάθμια εκπαίδευση αναμφίβολα κινείται στη σωστή κατεύθυνση. Δεν θα ασχοληθώ με τις λεπτομέρειες. Αυτές πάντα μπορεί να βελτιωθούν ή να αλλάξουν, αν και πολύ σωστά λέμε ότι ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες. Κυρίως εκείνο που είναι σημαντικό είναι οι γενικές αρχές πολιτικής.

Κεντρικό θέμα πάντα ήταν (άλλωστε και κατά τις γενικές αρχές) η στρατηγική της κυβέρνησης για την τριτοβάθμια. Χωρίς εθνική στρατηγική δεν είναι δυνατόν να πάμε πουθενά, παρά μόνο σε έναν συνεχόμενο πληθωρισμό πτυχίων -που μάλιστα μέσα στη γενική λειτουργία της ελληνικής κοινωνίας αντιμετωπίζονται εξισωτικά. Παράγονται 3.500 πτυχία δασκάλων και νηπιαγωγών το χρόνο, 3.500 πτυχία διοικητών επιχειρήσεων και οργανισμών, 2.000 πτυχία γιατρών (ανάμεσα σε άλλα πτυχία) χωρίς να διακρίνονται μεταξύ τους.

Το πρώτο ερώτημα είναι: χρειάζονται τόσα στην αγορά εργασίας που έχουμε; Μην έχουμε καμία αμφιβολία: οι πτυχιούχοι δεν πήραν το πτυχίο για τη χαρά της γνώσης! Το πήραν για να το χρησιμοποιήσουν σαν κεφάλαιο στην αγορά εργασίας. Έτσι το πληθωρισμένο και μη αξιολογημένο χαρτί είναι απλά χαμηλής αξίας. Για όλους.

Για να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα πρέπει να μπορούμε ως κράτος να θέσουμε προτεραιότητες, να αξιολογήσουμε και να εκτιμήσουμε τι συμβαίνει. Ποιος θα το κάνει αυτό; Μέχρι τώρα το έκανε είτε το κεντρικό κράτος (κυρίως με τις πελατειακού τύπου σχέσεις του) ή απλά ανέθετε σε κάθε πανεπιστήμιο να χαράξει τη δική του πολιτική (πάλι με εσωτερικά πλέον πελατειακά κριτήρια), ώστε μετά να προσθέσει τις επιμέρους πολιτικές σε μια κεντρική. Λάθος προφανώς, αλλά έτσι γινόταν.

Χρειαζόμαστε λοιπόν έναν αξιόπιστο και ανεξάρτητο (με την έννοια της απόστασης από την πελατεία) θεσμό που να μπορεί να παράγει πολιτική που να είναι μαχητό τεκμήριο για αυτούς που αποφασίζουν και κρίνονται από το εκλογικό σώμα. Τη Βουλή. Αυτός ο θεσμός πρέπει να μπορεί να μιλήσει με τα ιδρύματα και να συζητήσει μαζί τους ποιες από τις κεντρικές απαιτήσεις του σχεδιασμού (το εθνικό δηλαδή σκέλος) μπορεί να ικανοποιεί κάθε ίδρυμα. Μην το κάνουμε όπως στα αγροτικά: πουλάν φέτος τα καρπούζια; Βάζουν όλοι του χρόνου καρπούζια και πέφτει η τιμή. Πουλάν οι Νομικές; Κάνουν όλοι μια Νομική και του χρόνου πληθωρίζονται τα πτυχία. Μόνο που οι άνθρωποι δεν είναι καρπούζια.

Ο εξισωτισμός είναι ζυμωμένος με τη νοοτροπία της κοινωνίας. Όλα είναι ίδια. Ό,τι εξέχει κόβεται, ό,τι είναι κοντύτερο τραβιέται να μακρύνει. Δεν μάθαμε καν από τους προγόνους μας και τον Προκρούστη! Έτσι κάποιος, αντί να μοιράζει λεφτά χωρίς να κρίνει -εξισώνοντας όλους, καλά θα κάνει να κρίνει και να επιβραβεύει αυτούς που πάνε καλά και είναι συμβατοί με τους στόχους και να τιμωρεί αυτούς που δεν πάνε καλά. Αλλιώς η αξιολόγηση είναι ψευδεπίγραφη. Αντί να εξισώνουμε, να αξιολογούμε.

Αλλά υπάρχει εκτός από το εθνικό σκέλος και το περιφερειακό (αφού θεωρητικά η κάθε περιφέρεια έχει επίσης δικές της αναπτυξιακές προτεραιότητες) και το ιδιαίτερο σκέλος προγραμματισμού κάθε ιδρύματος. Σε μία περιφέρεια θέλουν να δώσουν έμφαση στον αγροτικό τομέα. Τι το καλύτερο να αναπτυχθούν τμήματα και κατευθύνσεις για αυτό; Σε μια άλλη περιφέρεια στις ενέργειες. Αντίστοιχα. Μην το κάνουμε -όπως δυστυχώς γίνονταν στα παλιά: κόπυ-πάστε σχέδια χωρίς προτεραιότητες, χωρίς σχέδιο. Τουρισμό όλοι, σπαράγγια όλοι, υψηλή τεχνολογία όλοι κτλ., κτλ.

Υπάρχουν ασφαλώς ερωτήματα όσον αφορά τη σύνθεση της αρχής. Αλλά αυτά δεν μπορεί να αναιρέσουν πως είναι θετικό ότι σχηματίζεται μία αρχή που κρίνει επί της ουσίας και εισηγείται. Και η περιώνυμη ακαδημαϊκή ελευθερία; Προφανώς το μάθημα που κάνει ο καθένας δεν υπόκειται στον έλεγχο αν οι απόψεις και οι θέσεις (που πρέπει να είναι τεκμηριωμένες βέβαια) ταιριάζουν με κάτι ή κάποιον. Και πρέπει σε ένα θεματικό πεδίο να παρουσιάζονται όλες οι απόψεις. Για την έρευνα επίσης. Δεν πρέπει να είναι κατευθυνόμενη ή υποκείμενη σε μεροληψία. Αλλά χωρίς έλεγχο, χωρίς κρίση μια ομάδα ανθρώπων θα αποφασίσει τι είναι το απαραίτητο να διδαχθεί κάποιος για να πάρει πτυχίο και να ασκήσει -ενδεχομένως- ένα επάγγελμα ή ένα λειτούργημα; Δεν υπάρχουν στάνταρτ; Αυτά πρέπει να καθοριστούν. Φυσικά υπάρχει εξειδίκευση ακόμη και σε πτυχία ίδιου τίτλου. Δημοκρατικά μαθηματικά πάντως δεν υπάρχουν. Στα πανεπιστήμια υπάρχει σωρεία περιπτώσεων που οι θέσεις κατανέμονται με βάση πελατειακά κριτήρια και το πρόγραμμα σπουδών καθορίζεται με βάση τους διδάσκοντες. Δεν πρέπει να υπάρχει έλεγχος; Αυτό δεν είναι ελευθερία. Είναι αυθαιρεσία. Και συνήθως οδηγεί στην παραγωγή ημιμαθών άσχετων που το μόνο που κάνουν είναι να αναμασούν. Καλό είναι λοιπόν να υπάρξει έλεγχος. Αρκεί να μην ολισθαίνουμε πάλι σε αντίθετης κατεύθυνσης πελατείες.

Ας κριθεί το εγχείρημα σε μερικά χρόνια. Και να γίνουν -όπως σε όλες τις χώρες, στάνταρτ. Και αυτό μπορεί να επεκταθεί και στην εισαγωγή…

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 19 Ιανουαρίου 2020