Τον Μάρτιο του 2020, οι ιδρυτές και τα στελέχη της εταιρείας «Ministry of Supply» ετοιμάζονταν για ένα μεγάλο πάρτι στην Ουάσιγκτον. Η εταιρεία, ιδρυθείσα από αποφοίτους του περίφημου ΜΙΤ, πουλούσε ρουχισμό γραφείου κι είχε κάθε λόγο να γιορτάζει: μόνο το 2019 είχε πραγματοποιήσει πωλήσεις ύψους 14 εκατ. δολαρίων. Το πάρτι όμως, δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ, αφού ενέσκηψε η πανδημία. Και τα ρούχα της έμειναν εν μια νυκτί στα αζήτητα, αφού λόγω lockdown ο ρουχισμός εργασίας δεν ήταν πια τα κοστούμια και τα ταγιέρ, αλλά οι φόρμες. Κι εδώ μπήκε στο κάδρο η έννοια της «αντι-ευθραυστότητας», χάρη στην οποία η εταιρεία κατάφερε όχι απλά να μη «σπάσει», αλλά και να επιβιώσει και να αναπτυχθεί, αξιοποιώντας τις δυσμενείς συνθήκες της πανδημίας προς όφελός της.
Δεν ήταν η μόνη. Η ιδρυθείσα το 2017 «Biobot Analytics», εμπνευσμένη από τις δυνατότητες της επιδημιολογίας των λυμάτων μέσα στην πανδημία, αναπροσαρμόστηκε άμεσα σε επίπεδο τεχνολογίας και μάρκετινγκ, και έγινε η πρώτη εταιρεία παγκοσμίως, που εμπορευματοποιεί Δεδομένα από τα λύματα. «Η “Biobot” εκμεταλλεύτηκε στο έπακρον τις “μοναδικά ευνοϊκές” προϋποθέσεις που δημιούργησε η πανδημία για την ταχεία απορρόφηση της συγκεκριμένης τεχνολογίας. H δε “Ministry of Supply”, παρότι χτυπήθηκε ιδιαίτερα σκληρά, κατάφερε να αναπτυχθεί, προχωρώντας ταχύτατα σε τολμηρές ενέργειες, όπως οι “υβριδικές σειρές ρούχων”, που συνδυάζουν άνεση και επαγγελματικό χαρακτήρα, η ακύρωση παραγγελιών κοστουμιών, η επαναφωτογράφιση ρούχων και η αλλαγή των περιγραφών, για να τα κάνει πιο ελκυστικά για την εξ αποστάσεως εργασία. Και στις δύο περιπτώσεις οι επιχειρήσεις τροφοδοτήθηκαν από τις συνθήκες, για να προσαρμοστούν, βελτιωθούν και αναπτυχθούν, όπως επιτάσσει η έννοια της αντι-ευθραυστότητας», λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο βραβευμένος ειδικός εταιρικής καινοτομίας και ιδρυτής της Curious, Inc., Φώτης Φιλιππόπουλος, επισκέπτης λέκτορας στη διδακτορική σχολή του Πολυτεχνείου του Μιλάνου, επισκέπτης καθηγητής στο Διεθνές Πανεπιστήμιο Ελλάδος και εξωτερικός εμπειρογνώμονας για την καινοτομία στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
«Το ανθεκτικό αντιστέκεται στους κραδασμούς και παραμένει ίδιο. Το αντι-εύθραυστο γίνεται καλύτερο»
Τι είναι όμως η αντι-ευθραυστότητα; Και σε τι διαφέρει από την ανθεκτικότητα, έννοια που έγινε ευρύτερα γνωστή εν μέσω των διαδοχικών κρίσεων των τελευταίων ετών; Όπως εξηγεί ο Φώτης Φιλιππόπουλος, που είναι μέντορας στο MIT Solve και στο MIT Enterprise Forum Greece, «η ανθεκτικότητα μάς επιτρέπει να απορροφούμε τα σοκ και αναφέρεται κυρίως στην ανάκαμψη, ανάκτηση και διανοητική ή συναισθηματική αντιμετώπιση μιας κρίσης. Όμως δεν αρκεί για να έχουμε ταυτόχρονα επιβίωση, βελτίωση και ανάπτυξη».
Η αντι-ευθραυστότητα, διευκρινίζει, είναι περιεκτικότερος όρος, που αναπτύχθηκε από τον συγγραφέα Nassim Nicholas Taleb κι αναφέρεται «στην ιδιότητα των συστημάτων να αυξάνουν την ικανότητά τους να ευδοκιμούν, ως αποτέλεσμα στρεσογόνων παραγόντων, αστάθειας, τυχαιότητας, σφαλμάτων, επιθέσεων ή αστοχιών. Το ανθεκτικό αντιστέκεται στους κραδασμούς και παραμένει το ίδιο. Το αντι-εύθραυστο γίνεται καλύτερο», λέει.
Κατά τον καθηγητή του MIT, Bill Aulet, προσθέτει, «τα αντι-εύθραυστα συστήματα, άνθρωποι και ομάδες, στην πραγματικότητα ενισχύονται μπροστά στις αντιξοότητες και την αβεβαιότητα». Όταν λοιπόν καλλιεργούμε την αντι-ευθραυστότητα ως νοοτροπία και την ενσωματώνουμε σαν «λειτουργικό σύστημα» στην επιχείρηση ή και την προσωπική μας ζωή, μας προσδίδει την υπερικανότητα να τροφοδοτούμε τη βελτίωση και ανάπτυξή μας, ακόμα και μέσα σε κρίσεις.
Πώς μπορούμε να καλλιεργήσουμε την αντι-ευθραυστότητα; Το πνευματικό βάθος και το «τεχνολογικό ραντάρ»
Η καλλιέργεια της αντι-ευθραυστότητας, σημειώνει ο δρ Φιλιππόπουλος, δεν είναι εύκολη υπόθεση, αφού απαιτεί την κατάλληλη νοοτροπία και το απαραίτητο πνευματικό βάθος. «Σε έναν ρευστό κόσμο, θα πρέπει να δημιουργούμε τις συνθήκες για τη συλλογική κατανόηση και ερμηνεία των γεγονότων, μέσω της χρήσης συστημικής σκέψης, μοντέλων κατανεμημένης ηγεσίας και ελεύθερης ροής πληροφοριών. Επίσης, η δημιουργία ενός “τεχνολογικού ραντάρ” και η άμεση διασύνδεσή του με τις ανάγκες της επιχείρησης, θα μας βοηθήσει να σκεφτόμαστε έξω από τα φυσικά όρια του κλάδου μας», σημειώνει.
Το «κρυμμένο εργοστάσιο»: ένας κίνδυνος της διαρκούς προσαρμογής
Το πρόβλημα, όμως, που μπορεί να δημιουργηθεί από τη διαρκή προσαρμογή, προειδοποιεί, είναι το φαινόμενο του «κρυμμένου εργοστασίου» (σ.σ. Ο όρος «hidden factory» έγινε ευρύτερα γνωστός από τον Αμερικανό στατιστικολόγο Armand Vallin Feigenbaum κατά το τέλος της δεκαετίας του 1970).
Τι είναι το «κρυμμένο εργοστάσιο»; «Οι δυσδιάκριτες, περιστασιακές, γρήγορες και συχνά ασύμβατες λύσεις, που με την πάροδο του χρόνου θεσμοθετούνται, στην προσπάθειά μας να προσαρμοστούμε στις αλλαγές, και τελικά οδηγούν στη γενική υποβάθμιση της επιχείρησής μας. Εγκαθιστώντας όμως την αντι-ευθραυστότητα ως νοοτροπία και λειτουργικό σύστημα, μπορούμε να επιτύχουμε κατεύθυνση, προσαρμογή, βελτίωση και ευημερία εν μέσω αταξίας και κρίσεων» απαντά ο δρ Φιλιππόπουλος.
Πώς μπορούμε να διαχειριστούμε τη διαταραχή γύρω μας; Η «ελεγχόμενη πτήση στο έδαφος», ο νόμος της «απαιτούμενης ποικιλίας» και η «επιθετική άγνοια»
Σε πνευματικό, αλλά και διοικητικό επίπεδο, για την καλλιέργεια και αξιοποίηση της αντι-ευθραυστότητας απαιτείται -σύμφωνα με τον δρα Φιλιππόπουλο- η εργασία στο πλαίσιο ομάδων με συμπληρωματικές δεξιότητες και σε περιβάλλοντα που ευνοούν τη δημιουργικότητα, την εξέλιξη και την ποικιλία. «Αυτοί οι τρεις παράγοντες σχετίζονται κατά κύριο λόγο με τον περιορισμό της "επιθετικής άγνοιας" και της διεύρυνσης του ρεπερτορίου μας» λέει.
Τι είναι η επιθετική άγνοια; «Η "επιθετική άγνοια" πηγάζει από ελλιπείς γνώσεις που προβάλλονται ως γεγονός, με προκαταλήψεις αόρατες σε εκείνους που τις ισχυρίζονται. Μάλιστα, χρησιμοποιούνται με ενεργό τρόπο για τη χάραξη στρατηγικής για το μέλλον!» σημειώνει.
Ενίοτε, στελέχη με επιθετική άγνοια, «που δεν γνωρίζουν αυτά που δεν γνωρίζουν, και πρέπει να γνωρίζουν», οδηγούν τις επιχειρήσεις σε πτώση, κατά παρόμοιο τρόπο που συμβαίνει η «ελεγχόμενη πτήση στο έδαφος«, γνωστή ως CFIT, η οποία αποτελεί τη δεύτερη μεγαλύτερη κατηγορία θανατηφόρων αεροπορικών ατυχημάτων, σύμφωνα με την IATA (σ.σ. ως CFIT ορίζεται η κατάσταση κατά την οποία ένα αξιόπλοο αεροσκάφος, υπό τον πλήρη έλεγχο του πιλότου, οδηγείται κατά λάθος σε έδαφος, νερό ή εμπόδιο. Οι πιλότοι γενικά αγνοούν τον κίνδυνο, μέχρι να είναι πολύ αργά).
«Επιπρόσθετα, για να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά την ποικιλία των προβλημάτων του περιβάλλοντος, πρέπει να έχουμε ένα ρεπερτόριο απαντήσεων ίσο ή ευρύτερο από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε. Αυτός είναι και ο νόμος της “απαιτούμενης ποικιλίας”, που διατύπωσε ο W. Ross Ashby. Ο νόμος αυτός μάς διδάσκει ότι, για να μπορεί ένα σύστημα να προσαρμόζεται αποτελεσματικά, η εσωτερική πολυπλοκότητά του θα πρέπει να ταιριάζει με την εξωτερική πολυπλοκότητα που αντιμετωπίζει. Διότι η ποικιλία απορροφά την ποικιλία!», καταλήγει.
ΑΠΕ-ΜΠΕ