«Φούσκα» για πολλούς δήμους, κυρίως για τους μικρούς, αποδείχθηκε το φιλόδοξο αναπτυξιακό πρόγραμμα «Αντώνης Τρίτσης», στο οποίο οι δήμοι είχαν τη δυνατότητα να εντάξουν για χρηματοδότηση σημαντικά έργα υποδομής, δίνοντας ώθηση στην ανάπτυξη των περιοχών τους, βελτιώνοντας παράλληλα την ποιότητα ζωής των κατοίκων.
Η απένταξη, από το πρόγραμμα, δεκάδων έργων σε αρκετούς δήμους της Θεσσαλονίκης και ευρύτερα της Κεντρικής Μακεδονίας είναι οριστική και τελεσίδικη, με τη «βόμβα» να σκάει στις αρχές του περασμένου Μαρτίου στους δήμους Χαλκηδόνος και Θερμαϊκού, όπου το «φιρμάνι» του υπουργείου Εσωτερικών ενημέρωνε ότι απεντάσσονται με απόφασή του ιδιαιτέρως σημαντικά έργα υποδομής, που αφορούν στις Δημοτικές Υπηρεσίες Ύδρευσης και Αποχέτευσης, προϋπολογισμού πολλών εκατ. ευρώ. Στη συνέχεια το ίδιο συνέβη και σε άλλους δήμους, που σήμερα αναζητούν νέα χρηματοδοτικά προγράμματα για να τα εντάξουν, σε μία προσπάθεια να σώσουν ό,τι μπορούν.
Η προειδοποίηση στους δημάρχους έγινε με έγγραφο που απέστειλε στους δήμους στις 8 Ιανουαρίου η Ειδική Υπηρεσία Διαχείρισης και Εφαρμογής του υπουργείου Εσωτερικών, που ανέφερε ότι «αναφορικά με τα έργα Δικαιούχων του Προγράμματος ‘Αντώνης Τρίτσης’ που εντάχθηκαν έως 30/06/2022 και δεν έχουν ακόμα δημοπρατηθεί, καλείσθε να προβείτε άμεσα σε όλες τις απαραίτητες ενέργειες ώστε τα έργα αυτά να δημοπρατηθούν έως 09/02/2024, ενημερώνοντας αμελλητί την υπηρεσία μας, ειδάλλως θα απενταχθούν από το Πρόγραμμα».
Να σημειωθεί ότι ο γενικός γραμματέας του υπουργείου Εσωτερικών Μιχάλης Σταυριανουδάκης, είχε προειδοποιήσει για αυτήν την εξέλιξη κατά την ομιλία του σε ενημερωτική διημερίδα της για τους νέους δημάρχους στη Θεσσαλονίκη τον περασμένο Δεκέμβριο. «Εφιστώ την προσοχή ειδικά των νέων δημάρχων αφού ενημερωθούν από τις απερχόμενες δημοτικές αρχές, να επισπεύσουν τις διαδικασίες. Δεν είναι νομίζω θετικό φαινόμενο να έρχεται δήμαρχος να ζητάει παράταση για ένα αθλητικό έργο που έχει ενταχθεί το 2018» είχε πει χαρακτηριστικά.
Την προειδοποίηση μάλλον δεν έλαβαν υπόψη τους πολλοί δήμαρχοι, οι οποίοι σήμερα, βλέποντας ότι στην ουσία τα έργα χάθηκαν, ζητούν, μέσω και των συλλογικών τους οργάνων ΚΕΔΕ και ΠΕΔ παράταση ενός χρόνου.
Οι ευθύνες
Ωστόσο, η ευθύνη για την απώλεια πολλών έργων ανά τη χώρα ευθύνονται, δεν αναλογεί μόνο στους δήμους που για την καθυστέρηση στις δημοπρατήσεις προέβαλαν δικαιολογίες, όπως την περσινή προεκλογική περίοδο, την υποστελέχωση των υπηρεσιών τους κ.ά, αλλά ξεκάθαρα και στην πολιτεία που δεν έκανε τίποτα για να επιταχύνει τνο ρυθμό… χελώνας στις εντάξεις των έργων.
Από την αρχή οι δήμαρχοι διαμαρτύρονταν για το γεγονός ότι δεν παρείχε την αρχικά υποσχεθείσα τεχνική υποστήριξη, ιδιαίτερα προς τους μικρούς δήμους (ορεινούς, νησιωτικούς κ.λπ.), ενώ πριν από δύο χρόνια, συγκεκριμένα τον Μάρτιο του 2022 η ΚΕΔΕ έκρουε τον κώδωνα του κινδύνου, γνωστοποιώντας ότι το διαθέσιμο ποσό για εντάξεις νέων έργων στους δήμους έφτανε εκείνη την περίοδο μετά βίας τα 200 εκατ. ευρώ. Αυτά τα χρήματα θα έπρεπε να διατεθούν σε δήμους που δεν κατάφεραν να εντάξουν σχεδόν κανένα έργο και σε εκείνους που δεν άγγιξαν καν το 40%-50% του αρχικού πλαφόν που είχε ορίσει το υπουργείο Εσωτερικών.
Παρά τη φιλότιμη προσπάθεια να ενισχυθούν μικρότεροι δήμοι, στις 9 Φεβρουαρίου 2024 έληξε η προθεσμία που είχε δώσει το υπουργείο Εσωτερικών στους δήμους να δημοπρατήσουν τα έργα που είχαν ενταχθεί στο «Τρίτσης» έως 30 Ιουνίου 2022.
Περιμένουν ακόμη την παράταση
Το ζήτημα των απεντάξεων τέθηκε καις την Περιφερειακή Ένωση των Δήμων Κεντρικής Μακεδονίας (ΠΕΔ-ΚΜ), το δ.σ. της οποίας ζήτησε με ομόφωνη απόφασή της, παράταση ενός χρόνου για τα έργα που εντάχθηκαν στο «Αντώνης Τρίτσης», των οποίων είχε προαναγγελθεί η απένταξη εφόσον δημοπρατήθηκαν έως τις 9 Φεβρουαρίου 2024, προκειμένου να υπάρξει πλήρης ανταπόκριση των δήμων και των ΔΕΥΑ στις απαιτήσεις του προγράμματος.
Το αίτημα της ΠΕΔ-ΚΜ υποβλήθηκε στο ΥΠΕΣ, λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι όλη η προηγούμενη χρονιά, ουσιαστικά, ήταν προεκλογική, ότι η υποστελέχωση των δήμων δεν επιτρέπει σε πολλές περιπτώσεις τη ταχύτατη κίνηση των διαδικασιών και ότι από πλευράς πολιτείας δεν παρασχέθηκε η αρχικά υποσχεθείσα τεχνική υποστήριξη, ιδιαίτερα προς τους μικρούς δήμους.
Στην παρέμβασή του ο πρόεδρος της ΠΕΔ-ΚΜ, δήμαρχος Πυλαίας-Χορτιάτη Ιγνάτιος Καϊτεζίδης τόνισε ότι το πρόβλημα αφορά κυρίως τους μικρούς δήμους, οι οποίοι, όπως είπε, δεν έχουν στις υπηρεσίες τους την απαραίτητη τεχνική υποστήριξη. «Τα χρήματα πρέπει να κατευθυνθούν στους δικαιούχους δήμους και ιδιαίτερα στους μικρούς για να μπορέσουν σύντομα τα έργα αυτά, που τους αναλογούν και τα δικαιούνται, να τα εντάξουν στο πρόγραμμα και να τα υλοποιήσουν» υπογράμμισε ο κ. Καϊτεζίδης. Παρότι το θέμα άνοιξε και στην ΚΕΔΕ, το υπουργείο Εσωτερικών δεν απάντησε αν θα ικανοποιήσει το αίτημα των αιρετών ή αν θα προωθήσει άλλη λύση.
Τα έργα που απεντάχθηκαν
Στον δήμο Χαλκηδόνος, ένας από τους δύο πρώτους δήμους στη Θεσσαλονίκη, όπου έσκασε η βόμβα των απεντάξεων, το έργο που εντέλει απεντάχθηκε αφορά στην αντικατάσταση του δικτύου ύδρευσης του οικισμού Κουφαλίων με προϋπολογισμό 2,9 εκατ. ευρώ και δικαιούχο τη Δημοτική Επιχείρηση Ύδρευσης και Αποχέτευσης Χαλκηδόνος. Σύμφωνα με τον δήμο η καθυστέρηση υλοποίησής του οφείλεται στο γεγονός πως όταν η νέα διοίκηση (το 2019) επιχείρησε να το δημοπρατήσει, διαπίστωσε ότι η μελέτη που υποβλήθηκε ήταν ανεφάρμοστη και ο σχεδιασμός λανθασμένος. Οπότε η δημοτική αρχή έκρινε ότι προκειμένου να ξεκινήσει ένα έργο που δεν θα τελείωνε ποτέ, εκκίνησε τη διαδικασία επικαιροποίησης της μελέτης, διαδικασία όμως που δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί.
Αμφίβολη είναι η πορεία δύο ακόμη έργων, στο ένα η δημοπράτησή του είναι σε τελικό στάδιο και στο άλλο αυτό το διάστημα εκπονούνται τα τεύχη δημοπράτησης. Πρόκειται για την κατασκευή και ολοκλήρωση δικτύων αποχέτευσης σε οικισμούς της Δημοτικής Ενότητας Αγίου Αθανασίου και το δίκτυο αποχέτευσης ακαθάρτων της Δημοτικής Κοινότητας Προχώματος.
Στον δήμο Θερμαϊκού, ο δεύτερος δήμος, που πήρε το «ραβασάκι» του ΥΠΕΣ, απεντάχθηκε το έργο που αφορά στη αποχέτευση και επεξεργασία λυμάτων του οικισμού Μεσημερίου της Δημοτικής Ενότητας Επανομής, προϋπολογισμού 4,8 εκατ. ευρώ. Οι λόγοι της μη δημοπράτησής οφείλονταν στο γεγονός ότι εκκρεμούσε η εκδίκαση αίτησης κατοίκων στο Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ), κατά της απόφασης έγκρισης περιβαλλοντικών όρων, προκειμένου να μην κατασκευαστεί η εγκατάσταση επεξεργασίας λυμάτων στο Μεσημέρι. Ως εκ τούτου η Δημοτική Επιχείρηση που είναι ο κύριος του έργου, δεν μπορούσε να δημοπρατήσει το έργο, μέχρι να αποσταλεί η απόφαση του ΣτΕ. Στη συνέχει σημειώθηκαν και άλλες καθυστερήσεις, εξαιτίας γραφειοκρατίας από πλευράς αρμόδιων υπηρεσιών και οργανισμών.
Άγνωστο είναι και ποια τύχη που θα έχουν τρία σημαντικά έργα στον δήμο Κορδελιού-Ευόσμου μπορεί να έγιναν οι διαγωνισμοί, αλλά λόγω κωλύματος, δεν έχουν οριστεί ακόμη ανάδοχοι. Πρόκειται για την πρόσκληση ΑΤ4, στην οποία εντάχθηκαν «Γωνιές Ανακύκλωσης και Εξοπλισμός Διακριτής Συλλογής». Ο διαγωνισμός δημοσιεύθηκε στις 18/07/2023, έχει κατατεθεί προσφυγή ανάκλησης στο Ελεγκτικό Συνέδριο από την προσωρινή ανάδοχο εταιρεία κατά τη απόφασης του Συνεδρίου, περί κωλύματος υπογραφής της σύμβασης. Η δικάσιμος ορίστηκε στις 06/02/2024 αλλά ακόμη δεν έχει αποδοθεί στον δήμο.
Το δεύτερο έργο αφορά στην «ανάπλαση οδών και ανοικτών χώρων του δήμου». Η διακήρυξη του διαγωνισμού δημοσιεύθηκε στις 06/02/2024 και η διαδικασία ανάδειξης αναδόχου βρίσκεται σε εξέλιξη.
Το τρίτο έργο αφορά στη «Βελτίωση αθλητικών χώρων και συντήρηση σχολικών μονάδων». Η διακήρυξη του διαγωνισμού δημοσιεύθηκε στις 31/01/2024, και η διαδικασία ανάδειξης οριστικού αναδόχου βρίσκεται σε εξέλιξη.
Στον δήμο Βέροιας το έργο που δεν δημοπρατήθηκε και κινδυνεύει με απένταξη αφορά στην αντικατάσταση του ελαστικού συνθετικού τάπητα του στίβου στο δημοτικό γυμναστήριο Δ. Βικέλας. Το έργο είχε δημοπρατηθεί αρχικά στις 13/01/2023, είχε υπογραφεί η σύμβασή του καις τη συνέχει λύθηκε. Επαναδημοπρατήθηκε στις 15/01/2024 και σήμερα βρίσκεται στη φάση έγκρισης του Πρακτικού που ορίζει τον προσωρινό ανάδοχο, ενώ εκκρεμεί και μια προσφυγή.
Στον δήμο Νέας Ζίχνης Σερρών, η απόφαση απένταξης αφορά σε μελέτες ενεργειακής αναβάθμισης δημοτικών κτιρίων, προϋπολογισμού 620.000 ευρώ, και η συντήρηση δημοτικών ανοιχτών αθλητικών χώρων και σχολικών μονάδων Γυμνασίου και Λυκείου της ΔΕ Αλιστράτης, συνολικού προϋπολογισμού 610.000 ευρώ.
Τα έργα κρίνονται απολύτως αναγκαία για τη σχολική κοινότητα του δήμου, ο οποίος παρά την καθυστέρηση στη δημοπράτηση, τρέχει για να ολοκληρώσει τις σχετικές μελέτες.
Στον δήμο Σκύδρας στην Πέλλα, τα έργα τα οποία φαίνεται ότι τίθενται εκτός προγράμματος αφορούν στην αξιοποίηση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) για βελτίωση ενεργειακής αυτονομίας στις υποδομές της Δημοτικής Επιχείρησης Ύδρευσης και Αποχέτευσης, προϋπολογισμού 1,3 εκατ. ευρώ. Το έργο, σύμφωνα με τον δήμο δεν είχε δημοπρατηθεί, επειδή δεν έχουν εγκριθεί -ακόμη και σήμερα- από τον ΔΕΔΗΕ οι όροι σύνδεσης με το δίκτυο. Ως εκ τούτου η δημοτική αρχή δηλώνει ότι δεν έχει ευθύνη.
Το δεύτερο έργο αφορά στη διασύνδεση Φωτοβολταϊκών Σταθμών με το Εθνικό Σύστημα Διανομής Ηλεκτρικής Ενέργειας, ύψους 46.000 ευρώ. Και στο έργο αυτό δεν προχώρησε η δημοπράτησή του, επειδή ο ΔΕΔΗΕ δεν ενέκρινε ακόμη του όρους σύνδεσης.
Συνεπώς, κατά τη δημοτική αρχή, δεν αποτελεί υπαιτιότητα του δήμου ή της ΔΕΥΑ η καθυστέρηση στην δημοπράτησή τους και επειδή σύντομα θα αρχίσει η διαγωνιστική διαδικασία, ζητά να μην απενταχθούν από το πρόγραμμα.
Οι αιτίες που χάθηκαν έργα
Η μάχη των δημάρχων για τη διάσωση των έργων στο πρόγραμμα «Τρίτσης» άρχισε στις αρχές του 2022, καθώς οι αιρετοί έβλεπαν ότι εκτός από το γεγονός ότι οι περίφημες εντάξεις έργων γίνονταν με ρυθμούς… χελώνας, τελείωναν και τα χρήματα.
Πολλοί αυτοδιοικητικοί χαρακτηρίζουν το φιλόδοξο πρόγραμμα «φούσκα» καθώς, όπως λένε, το πρόβλημα γεννήθηκε από την αρχή, όταν τον Απρίλιο του 2021 το υπουργείο Εσωτερικών έθεσε πλαφόν στις κατανομές των δήμων με βάση τα πληθυσμιακά κριτήρια, καθώς επίσης και το τουριστικό ισοδύναμο, την ορεινότητα και τη νησιωτικότητα.
Ως εκ τούτου η διαμάχη μεταξύ δήμων δεν άργησε να έρθει, καθώς η ΚΥΑ που δημοσιεύτηκε εκείνη την περίοδο ήταν φανερό ότι ευνοούσε έναν μικρό αριθμό ΟΤΑ και οι περισσότεροι αποκλείστηκαν από τις χρηματοδοτήσεις.
Για τον λόγο αυτό, παρομοιάζουν το πρόγραμμα με «φάμπρικα», λέγοντας ότι δούλεψε μόνο για λογαριασμό λίγων δήμων που έβαλαν έργα, ξεπερνώντας ακόμη και το πλαφόν επειδή είχαν τη δυνατότητα, μέσω του προσωπικού τους, να τρέξουν τις απαιτούμενες διαδικασίες.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτέλεσαν οι νομοί Αργολίδας και Βοιωτίας, όπου οι δήμοι Ναυπλίου και Άργους, Λιβαδειάς και Θήβας, είναι περιοχές με ίδιο πληθυσμό και χαρακτηριστικά, ωστόσο αυτές που ευνοήθηκαν στο πλαίσιο των κατανομών είναι οι πρωτεύουσες των νομών, το Ναύπλιο και η Θήβα, που έλαβαν 22 εκατ. ευρώ χρηματοδότηση, έναντι των έτερων πόλεων που πήραν μόλις 12 εκατ. ευρώ.
«Είναι άδικο για πολλούς μικρούς και μικρομεσαίους δήμους που δεν έχουν το απαιτούμενο δυναμικό να μένουν πίσω, χωρίς να μπορούν να εντάξουν και να δημοπρατήσουν αναγκαία έργα για τους πολίτες τους» σχολιάζουν δήμαρχοι, προσθέτοντας ότι εξαρχής υπήρξαν προβλήματα με την καθιέρωση πλαφόν στα έργα, δημιουργώντας, δυστυχώς, δήμους δύο ταχυτήτων.
Γεγονός είναι μάλιστα ότι πολλοί δήμοι της χώρας είδαν προβλήματα στην κατανομή του «Τρίτσης», ενώ στις προσκλήσεις παρατήρησαν υπερκράτηση (overbooking) προτάσεων για έργα που αφορούν υποδομές ύδρευσης, «Παρεμβάσεις και δράσεις βελτίωσης της διαχείρισης ενέργειας και αξιοποίησης Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας στις υποδομές διαχείρισης Υδάτων» ΑΤ02 «Διαχείριση Αστικών Λυμάτων» και τη διαχείριση των απορριμμάτων.
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 21.04.2024