Το 2003 ένα και μοναδικό ηλεκτρονικό μηχάνημα που χρησιμοποιήθηκε στις εκλογές του Βελγίου έδωσε σε έναν υποψήφιο βουλευτή 4.096 επιπλέον ψήφους. Και εάν αυτές μετά αφαιρέθηκαν, η αιτία που το κομπιούτερ «τρελάθηκε» δε βρέθηκε ποτέ.
Το ίδιο και με το αεροπορικό ατύχημα της Qantas Airways το 2008 όταν το γιγάντιο αεροπλάνο που πετούσε πάνω από τη Δυτική Αυστραλία διέγραψε σε μόλις 10 λεπτά δύο απότομες πτώσεις προς το έδαφος με αποτέλεσμα τον τραυματισμό εκατοντάδων επιβατών που εκείνες τις στιγμές δε φορούσαν τις ζώνες ασφαλείας τους.
Και τα δύο αυτά περιστατικά, παρότι εντελώς διαφορετικά μεταξύ τους προκλήθηκαν από σοβαρή αλλά στιγμιαία βλάβη των ηλεκτρονικών συστημάτων με τον "ένοχο" να μην αφήνει ίχνη.
Όμως, είναι τελικά τόσο άγνωστος ο λόγος του μίνι blackout ή μήπως τον γνωρίζουμε καλά -ή έστω έχουμε ως παγκόσμια κοινότητα ξοδέψει τρισεκατομμύρια για να τον μάθουμε;
Σύμφωνα με μεγάλη έρευνα του BBC Future, υπάρχουν σοβαρές πιθανότητες ο λόγος να είναι το Διάστημα.
Με λίγα λόγια, η Γη δέχεται καταιγίδες από υποατομικά σωματίδια από τον Ήλιο, αλλά και από άλλους Γαλαξίες πέρα από τον δικό μας, που μπορούν δυνητικά να είναι η αιτία των ξαφνικών δυσλειτουργιών που πλήττουν τα τηλέφωνα και τους υπολογιστές μας. Και ο κίνδυνος αυξάνεται καθώς η τεχνολογία μικροτσίπ συρρικνώνεται και αυτά γίνονται όλο και πιο μικροσκοπικά, επομένως πιο ευάλωτα σε εξωτερικούς... εχθρούς.
Ο βηματοδότης της Μαρί Μο
Ένας μυς στο στήθος της συσπάστηκε. Και μετά από λίγο ξανά.
Η Μαρί Μο μπορούσε να το νιώσει. Μπορούσε ακόμη και να το δει. Κοίταξε κάτω και ο μυς, ακριβώς στα αριστερά του στήθους της, παλλόταν ορατά. Σπασμοί με τον ρυθμό ενός δυνατού καρδιακού παλμού.
Καθώς βρισκόταν σε ένα αεροπλάνο που χρειαζόταν 20 λεπτά ακόμα να φτάσει στον προορισμό της, το Άμστερνταμ, την κυρίευσε ο φόβος.
Κατάλαβε αμέσως ότι κάτι δεν πήγαινε καλά με τον βηματοδότη της, τη μικρή ιατρική συσκευή που εμφυτεύτηκε στο στήθος της και χρησιμοποιούσε ηλεκτρικές ώσεις για να σταθεροποιήσει τον καρδιακό της παλμό.
Μπορεί ένα από τα καλώδια που συνέδεαν τον βηματοδότη με την καρδιά της να έχει καταστραφεί; Ή να έχει χαλαρώσει;
Αμέσως, η Μο ειδοποίησε το πλήρωμα καμπίνας, το οποίο κανόνισε αμέσως να είναι έτοιμο ένα ασθενοφόρο και να την περιμένει στο αεροδρόμιο. Αν το αεροπλάνο ήταν πιο μακριά από το Άμστερνταμ, ο πιλότος θα έκανε αναγκαστική προσγείωση σε άλλο αεροδρόμιο, της είπαν.
Όταν έφτασε επιτέλους σε ένα νοσοκομείο, οι γιατροί έπεσαν πάνω της και αμέσως βρήκαν το πρόβλημα. Ήταν ο μικροσκοπικός υπολογιστής του σωτήριου μηχανήματος, με το οποίο ζουν εκατομμύρια άνθρωποι στον πλανήτη. Τα δεδομένα που ήταν αποθηκευμένα μέσα στον υπολογιστή του βηματοδότη, τόσο σημαντικά για τη λειτουργία του, είχαν καταστραφεί κατά κάποιο τρόπο.
Και για τη Μο, όπως αποκάλυψε στο "ΒΒC" ο κύριος ύποπτος ήταν μια κοσμική ακτίνα από το Διάστημα: μια αλυσίδα υποατομικών σωματιδίων που χτυπούν το ένα στο άλλο στην ατμόσφαιρα της Γης, σαν μπάλες που συγκρούονται σε ένα τραπέζι μπιλιάρδου, με το ένα τελικά να καταλήγει να χτυπά τον μικροεπεξεργαστή του βηματοδότη της, κατά τη διάρκεια της πτήσης.
Τα ανεξήγητα blackout
Όταν οι υπολογιστές σταματούν να λειτουργούν, τείνουμε να υποθέσουμε ότι είναι απλώς κάποιο πρόβλημα λογισμικού, λίγο κακός προγραμματισμός. Αλλά η ιονίζουσα ακτινοβολία, συμπεριλαμβανομένων των ακτίνων πρωτονίων που εκτοξεύονται προς εμάς από τον Ήλιο, μπορεί επίσης να είναι η αιτία.
Αυτά τα περιστατικά, που ονομάζονται ανατροπές ενός γεγονότος, είναι σπάνια και μπορεί να είναι αδύνατο να είμαστε σίγουροι ότι οι κοσμικές ακτίνες εμπλέκονται σε μια συγκεκριμένη δυσλειτουργία, επειδή δεν αφήνουν κανένα ίχνος πίσω τους.
Και όμως έχουν επισημανθεί ως οι πιθανοί ένοχοι πίσω από πολυάριθμες έκτακτες περιπτώσεις αστοχίας υπολογιστή, όπως στην περίπτωση των εκλογών του Βελγίου ή της πτήσης του Jumbo Jet.
Ο φόβος για το μέλλον
Καθώς η κοινωνία των ανθρώπων εξαρτάται ολοένα και περισσότερο από την ψηφιακή τεχνολογία, αξίζει να αναρωτηθούμε πόσο μεγάλο κίνδυνο αποτελεί το Διάστημα για τον τρόπο ζωής μας. Όχι μόνο επειδή, με τη συνεχιζόμενη σμίκρυνση της τεχνολογίας μικροτσίπ, οι ακτίνες από το Διάστημα έχουν... εύκολο έργο ως προς την καταστροφή τους. Αλλά και επειδή οι μεγάλης κλίμακας ηλιακές καταιγίδες μπορούν μερικές φορές να στείλουν τεράστια κύματα σωματιδίων προς τη Γη, αυτό που ονομάζεται διαστημικός καιρός και έτσι διαφαίνεται μια ανησυχητική προοπτική: θα μπορούσαμε να δούμε πολύ μεγαλύτερη διαταραχή στους υπολογιστές από ό,τι έχουμε συνηθίσει κατά τη διάρκεια μιας τεράστιας γεωμαγνητικής καταιγίδας στο μέλλον. Και αυτό μπορεί να μας δέσει εντελώς τα χέρια, να καταστρέψει ό,τι ξέρουμε...
Αυτοί οι φόβοι, βέβαια, δεν είναι σημερινοί, ούτε αποτελούν προϊόν κάποιας συνωμοσίας.
Ότι κάτι τέτοιο μπορεί να συμβεί έγινε κατανοητό τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1970, όταν οι ερευνητές απέδειξαν ότι η ακτινοβολία από το Διάστημα θα μπορούσε να επηρεάσει τους υπολογιστές των δορυφόρων.
Αυτή η ακτινοβολία μπορεί να πάρει διάφορες μορφές και να προέρχεται από διάφορες πηγές, τόσο εντός όσο και εκτός του Ηλιακού μας Συστήματος. Αλλά να πώς μπορεί να μοιάζει ένα σενάριο: πρωτόνια που εκτοξεύονται προς τη Γη από τον Ήλιο συντρίβονται σε άτομα στην ατμόσφαιρά μας, απελευθερώνοντας νετρόνια από τους πυρήνες αυτών των ατόμων. Αυτά τα νετρόνια υψηλής ενέργειας δεν έχουν φορτίο, αλλά μπορούν να συντρίψουν άλλα σωματίδια, προκαλώντας δευτερεύουσα ακτινοβολία που έχει φορτίο. Επειδή τα bits στις συσκευές μνήμης υπολογιστών αποθηκεύονται μερικές φορές ως ένα μικροσκοπικό ηλεκτρικό φορτίο, αυτή η δευτερεύουσα ακτινοβολία που πετάει τώρα μπορεί να ανατρέψει τα bit, μετατοπίζοντάς τα από τη μια κατάσταση στην άλλη, γεγονός που αλλάζει τα δεδομένα.
Η κοσμική ακτινοβολία αυξάνεται όσο ανεβαίνει το υψόμετρο, κυρίως επειδή η ατμόσφαιρά μας βοηθά ως προς το να μας θωρακίσει από το μεγαλύτερο μέρος της. Όσοι ταξιδεύουν με αεροπλάνα , για παράδειγμα, είναι περισσότερο εκτεθειμένοι σε αυτή την ακτινοβολία από τους ανθρώπους στο έδαφος, γι' αυτό και τα πληρώματα αεροσκαφών έχουν περιορισμούς ως προς το χρόνο που μπορούν να περάσουν πετώντας κάθε μήνα.
Αλλά αν αυτό το υποατομικό βαρίδι βρισκόταν πίσω από το πρόβλημα του βηματοδότη της Μο, θα πρέπει να είναι ένα εξαιρετικά σπάνιο περιστατικό, τονίζει.
«Το όφελος του βηματοδότη υπερτερεί κατά πολύ αυτού του κινδύνου», λέει εκείνη.
Μπορούμε να προστατευθούμε;
Στις αρχές Σεπτεμβρίου του 1859, η πιο έντονη γεωμαγνητική καταιγίδα που έχει καταγραφεί ποτέ μαίνεται στην ατμόσφαιρα του πλανήτη. Το "συμβάν Carrington", που πήρε το όνομά του από τον Βρετανό αστρονόμο Richard Carrington, προκλήθηκε από ηλιακές εκλάμψεις που πέταξαν τεράστιες ποσότητες υποατομικών σωματιδίων προς τη Γη.
Η γεωμαγνητική δραστηριότητα προκάλεσε απίστευτες εμφανίσεις του Βόρειου Σέλας και έστειλε υψηλότατα φορτία στα ηλεκτρικά καλώδια. Ορισμένοι τηλεγραφητές ανέφεραν ότι είδαν σπινθήρες να ξεσπούν από τον εξοπλισμό τους.
Εάν συμβεί ένα τέτοιο συμβάν στο μέλλον, θα μπορούσε θεωρητικά να καταστρέψει τα καλώδια ηλεκτρικού ρεύματος και τα καλώδια του Διαδικτύου σε πολλές περιοχές, λέει η Sangeetha Abdu Jyothi στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Irvine. «Υπάρχει επίσης αυτός ο κίνδυνος φορτισμένων σωματιδίων να προκαλέσουν καταστροφή δεδομένων», προσθέτει. «Αυτή τη στιγμή, η πραγματική έκταση της ζημιάς, είναι πολύ δύσκολο να προβλεφθεί».
Ο συνάδελφός της, Daniel Whiteson συμφωνεί, προσθέτοντας ότι ένα τέτοιο περιστατικό θα μπορούσε ενδεχομένως να είναι «καταστροφικό» και ότι η κατανόησή μας για τη φυσική μέσα στον Ήλιο δεν είναι αρκετά ανεπτυγμένη ώστε να μπορούμε να προβλέψουμε μεγάλες ηλιακές εκτοξεύσεις πολύ εκ των προτέρων.
Αυτός και οι συνεργάτες του έχουν προτείνει μια μέθοδο για τη συλλογή δεδομένων από εκατομμύρια κάμερες smartphone – οι οποίες είναι ευαίσθητες σε ορισμένα υποατομικά σωματίδια – προκειμένου να ανιχνεύονται περιπτώσεις ηλεκτρομαγνητικών παρεμβολών. Αυτό θα μπορούσε να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε καλύτερα την επικράτηση και τη φύση των κοσμικών ακτίνων που φτάνουν σε εμάς εδώ στη Γη.
Δείτε το βίντεο που έδωσε στις αρχές Οκτωβρίου στη δημοσιότητα η ΝΑΣΑ