Θέμα συζήτησης τις προηγούμενες ημέρες αποτέλεσε για το Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου η παρουσία και η απειλητική εξάπλωση ενός είδος ψαριού στην τεχνητή λίμνη Αώου. Το ηλιόψαρο, όπως ονομάζεται, πρόκειται για ένα ξενικό είδος, εκτός της ιχθυοπανίδας της λίμνης, το οποίο προκαλεί σοβαρά προβλήματα στους αυτόχθονες οργανισμούς της απειλώντας την ισορροπία του οικοσυστήματος.
Η εμφάνιση του ηλιόψαρου δεν αποτελεί όμως ένα καινούργιο φαινόμενο μιας και απασχολεί για πολλά χρόνια την επιστημονική κοινότητα. Καθηγητές βιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου και του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, που έχουν μελετήσει τη δραστηριότητα του είδους, εξηγούν στο makthes.gr τους λόγους εμφάνισής του και τους τρόπους αντιμετώπισης του προβλήματος.
Ο Ιωάννης Λεονάρδος, καθηγητής στο τμήμα Βιολογικών Εφαρμογών και Τεχνολογιών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, χαρακτηρίζει το ηλιόψαρο ως ένα είδος με «παγκόσμιο ενδιαφέρον». «Πρωτοβρέθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, είναι ένα όμορφο οπτικά ψάρι και το χρησιμοποιούσαν γι’ αυτό το λόγο στις λίμνες τους», λέει.
Στην Ευρώπη η εμφάνισή του εκτιμάται ότι άρχισε να παρατηρείται στα τέλη του 19ου αιώνα, χωρίς ωστόσο να είναι εφικτός ο χρονικός προσδιορισμός, καθώς πρόκειται για πληθυσμό ψαριών που μεταβάλλεται. Ωστόσο σημαντικός παράγοντας για την «εισαγωγή» του ηλιόψαρου στην Ελλάδα, αποτελεί το πυκνό δίκτυο ποταμών και λιμνών που συνδέονται μεταξύ τους, αλλά και τα διασυνοριακά περάσματα, τα οποία συνδέουν τα ποτάμια της Βαλκανικής χερσονήσου με την Ελλάδα.
Οι παραπάνω λόγοι φαίνεται ότι ρίχνουν «φως» γιατί μεγάλοι πληθυσμοί ηλιόψαρου εντοπίζονται στις λίμνες της Βορείου και Δυτικής Ελλάδας. Βέβαια, υπάρχει μια ακόμη αιτία που μπορεί να καταλογιστεί στην παρουσία του ξενικού ψαριού στα ελληνικά γλυκά νερά. Σύμφωνα με την αναπληρώτρια καθηγήτρια Οικολογίας και Διαχείρισης Εσωτερικών Υδάτων στο τμήμα Βιολογίας του ΑΠΘ, Δήμητρα Μπόμπορη, οι «τυχαίοι ή σκόπιμοι εμπλουτισμοί από αλιείς, οι οποίοι ψαρεύοντας, πιθανόν να μεταφέρουν μαζί με άλλους πληθυσμούς κι αυτό το είδος». «Πρόκειται σίγουρα για ανθρώπινες, άστοχες ενέργειες», θα προσθέσει η ίδια.
Η επικίνδυνη δραστηριότητά του
Σύμφωνα με στοιχεία του κ. Λεονάρδου, το ηλιόψαρο πρόκειται για ένα είδος οργανισμού «ευρύοικο» με «μεγάλη προσαρμοστική ικανότητα», σε σημείο να «αντέχει περισσότερο και από τα ενδημικά είδη» , κάτι που τον καθιστά ανθεκτικό στις μεγάλες μεταβολές του οικοσυστήματος.
Το μέγεθός του στην Ελλάδα δεν ξεπερνά τα 15 με 20 εκατοστά μήκος, ενώ στην Αμερική έχει καταγραφεί ηλιόψαρο το οποίο έφτανε τα 40 εκ.
Το πρόβλημα με την παρουσία του ψαριού-εισβολέα εντοπίζεται κυρίως στο χαρακτηριστικό του ότι πρόκειται για ένα παμφάγο. «Είναι παμφάγο, θηρεύει κοντά σε αναπαραγωγικά όργανα και γονιμοποιημένα αυγά άλλων ψαριών, κι αυτό το κάνει επικίνδυνο προς τα υπόλοιπα είδη», τονίζει ο κ. Λεονάρδος, ενώ σημειώνει και τη μεγάλη αναπαραγωγική του δυνατότητα.
Η αντιμετώπιση
Η απειλή του ξενικού ψαριού προς τα υπόλοιπα της λίμνης, δημιουργεί την επιτακτική ανάγκη για περιορισμό του. «Δεν είναι δυνατόν να εξαλείψεις έναν πληθυσμό ψαριού από τα νερά. Ωστόσο, μπορούν να εφαρμοστούν μελέτες για ειδικά προγράμματα εντατικής αλιείας, τα οποία θα συμβάλλουν στη διαχείριση των επικίνδυνων πληθυσμών του», λέει ο κ. Λεονάρδος.
«Αυτή την στιγμή είναι ένα ψάρι που δεν έχει καμία εμπορική αξία, αν του δοθεί όμως εμπορική αξία θα αρχίσει να καταναλώνεται από τον κόσμο και έτσι θα έχουμε και τη μείωση του πληθυσμού του που επιδιώκουμε», σχολιάζει ο ίδιος.
Το λάθος του αυτοκράτορα της Ιαπωνίας και η «συγγνώμη» του
Ενδιαφέρον παρουσιάζει μια ιστορία γύρω από το ηλιόψαρο και τον αυτοκράτορα της Ιαπωνίας, Ακιχίτο. Ήταν το 1960, όταν ο πρίγκιπας τότε Ακιχίτο, επισκέφτηκε τις Η.Π.Α. Σε μια περιήγηση του ίδιου με το δήμαρχο του Σικάγου, επισκέφτηκαν το ενυδρείο της πόλης.
Ο Ακιχίτο, ο οποίος διαθέτει γνώσεις στην ιχθυολογία, εντυπωσιάστηκε από το συγκεκριμένο είδος ψαριού και το έλαβε ως δώρο από το δήμαρχο. Θέλησε μάλιστα να μεταφέρει το είδος στην Ιαπωνία, θεωρώντας ότι ο πολλαπλασιασμός του στις ιαπωνικές λίμνες θα φέρει βελτίωση στην οικονομία της κατακερματισμένης από τους πολέμους χώρας. Ο ίδιος ο αυτοκράτορας είχε εκφράσει την ευχή το ψάρι να γίνει πηγή καλής τροφής για τον λαό του.
Το πρόβλημα όμως εμφανίστηκε όταν η εκτροφή του αμερικανικού ψαριού ξέφυγε με αποτέλεσμα να αρχίζει να πολλαπλασιάζεται επικίνδυνα και σε βάρος των υπόλοιπων εγχώριων ψαριών, τα οποία και αφάνισε μέχρι τη δεκαετία του ‘90.
Το 2007, ο Ακιχίτο αναγνώρισε ουσιαστικά και επίσημα το «λάθος» του, εκφράζοντας τη λύπη του για τις επιπτώσεις και για το οικολογικό «έγκλημα» στο οποίο συμμετείχε.
