Το χρονικό του τέλους της πολυήμερης κατάληψης στο ΑΠΘ. Η διαδρομή από τις εκατέρωθεν υποχωρήσεις στην αστυνομική επέμβαση, το εμπρηστικό κλίμα, τα μηνύματα και τα αναπάντητα ερωτήματα, που δημιουργεί το τέλος μιας κατάληψης που έφερε στην επιφάνεια σημαντικά ζητήματα, αλλά και κρίσιμα ζητούμενα για την επόμενη ημέρα.
Περισσότερες από δυο εβδομάδες το μεγαλύτερο Πανεπιστήμιο της χώρας δοκιμάστηκε, και μαζί του όχι μόνο η ακαδημαϊκή κοινότητα, καθηγητές και φοιτητές, αλλά και ολόκληρη η κοινωνία. Η πολυήμερη κατάληψη στην Πρυτανεία του ΑΠΘ έληξε το πρωί της περασμένης Πέμπτης με την επέμβαση της αστυνομίας. Είχε προηγηθεί έντονο παρασκήνιο, αλλά και η αναστολή όλων των υπηρεσιών που στεγάζονται στο κτίριο της Διοίκησης, ανάμεσά τους και οι γραμματείες πολλών τμημάτων, γεγονός που σηματοδοτούσε το επιτακτικό τέλος που έπρεπε να έρθει σε αυτή την παύση που είχε μπει σε ένα μεγάλο μέρος των υπηρεσιών του πανεπιστημίου. Ομόφωνα η πανεπιστημιακή κοινότητα, ζητούσε τη λήξη της κατάληψης, όπως διατυπώθηκε και στο ψήφισμα της Συγκλήτου, του ανώτατου διοικητικού οργάνου του πανεπιστημίου. Η λήξη της κατάληψης θα έπρεπε να γίνει με εκατέρωθεν υποχωρήσεις, στη δημιουργία ενός κλίματος που θα άφηνε περιθώρια αισιοδοξίας για τα δύσκολα ζητούμενα της επόμενης ημέρας. Ο τρόπος που επιλέχθηκε να τερματιστεί, το παρασκήνιο, τα μηνύματα και η εικόνα που παρουσίαζε για πολλές ώρες η πόλη της Θεσσαλονίκης, δεν βρισκόταν προς αυτή την κατεύθυνση, καθώς δημιούργησε έντονο προβληματισμό, θέτοντας σημαντικά ερωτήματα για το τι μέλλει γενέσθαι την επόμενη περίοδο.
Το χρονικό της αστυνομικής επιχείρησης
Η επιλογή της επέμβασης της αστυνομίας στο κτίριο της Πρυτανείας που βρισκόταν για τρίτη εβδομάδα υπό κατάληψη, το επιχειρησιακό σχέδιο με το αποκλεισμένο κέντρο της πόλης, το ελικόπτερο της αστυνομίας που ίπτατο για περισσότερες από τρεις ώρες πάνω από το πανεπιστήμιο, ανέτρεψε τα δεδομένα του πρωινού της Πέμπτης, που ήθελαν τη λήξη της κατάληψης με εκατέρωθεν υποχωρήσεις. Το ανεξήγητο για κάποιους επιχειρησιακό σχέδιο της ΕΛ.ΑΣ την περασμένη Δευτέρα, που περικύκλωσε το πανεπιστήμιο και απέκλεισε την κυκλοφορία των γύρω δρόμων και είχε ως αποτέλεσμα την κινητοποίηση φοιτητών, καθηγητών του ΑΠΘ αλλά και βουλευτών, θύμισε σε κάποιους «επιχειρησιακή δοκιμή», γι’ αυτό που θα συνέβαινε τελικά το πρωί της Πέμπτης.
Η ΕΛ.ΑΣ, με ανακοίνωσή της διέψευσε την Τρίτη το πρωί ότι η παρουσία της το βράδυ της Δευτέρας γύρω από το χώρο του Πανεπιστημίου σχετιζόταν με τον σχεδιασμό της εκκένωσης της Πρυτανείας του ΑΠΘ, και έκανε λόγο για παρουσία διάφορων Υπηρεσιών για την «αποτροπή 100 ατόμων τα οποία είχαν συγκεντρωθεί νωρίτερα σε παρακείμενες οδούς, έπειτα από σχετικό διαδικτυακό κάλεσμα, το οποίο προέτρεπε την είσοδο στους χώρους του ΑΠΘ». Το επιχειρησιακό σχέδιο για τη λήξη της κατάληψης με αποκλεισμό των γύρω δρόμων, και τη δυναμική επέμβαση της αστυνομίας για την εκκένωσης της Πρυτανείας του ΑΠΘ, θα υλοποιούνταν σχεδόν τρία 24ώρα αργότερα.
Η στάση της ΕΛ.ΑΣ στο ζήτημα της κατάληψης της Πρυτανείας του ΑΠΘ, αν την πρώτη μέρα με τα θλιβερά επεισόδια, αποτέλεσε μια σημαντική παράμετρο στο παρατεταμένο έκρυθμο κλίμα στο ΑΠΘ και η εικόνα της περασμένης Δευτέρας με τις ισχυρές αστυνομικές δυνάμεις και τους αποκλεισμένους δρόμους γύρω από το πανεπιστήμιο λειτούργησε αντίστροφα στην επιδιωκόμενη αποκλιμάκωση της έντασης, τότε το πρωινό της Πέμπτης, γέννησε πολλά ερωτήματα, ως προς τη χρονική στιγμή που επιλέχθηκε να υλοποιηθεί.
Επέμβαση πριν τη λήξη;
Το βράδυ της Πέμπτης, η είδηση του τέλους της κατάληψης στην Πρυτανεία του ΑΠΘ με απόφαση των φοιτητών που συμμετείχαν σε αυτήν αιφνιδίασε πολλούς. Κυκλοφόρησε στο διαδίκτυο ως απόφαση που πάρθηκε από τη συνέλευση των φοιτητικών συλλόγων. Η αστυνομική επέμβαση λίγες ώρες μετά δημιούργησε ερωτήματα που παραμένουν αναπάντητα μέχρι και το απόγευμα της Πέμπτης που γράφεται το ρεπορτάζ. Γνώριζε η Πρυτανεία και ο Πρύτανης του ΑΠΘ για τη λήξη της κατάληψης; Ενημερώθηκε το ΑΠΘ για την απόφαση της συνέλευσης των φοιτητών; Γιατί επιλέχθηκε η αστυνομική επέμβαση λίγες ώρες πριν τη λήξη της κατάληψης;
Ο πρύτανης του ΑΠΘ Νίκος Παπαϊωάννου, στις πρώτες δηλώσεις του μετά την επέμβαση των αστυνομικών δυνάμεων στο υπό κατάληψη κτίριο της Πρυτανείας τόνισε πως «η επιχείρηση εντάσσεται στη δικαιοδοσία της Ελληνικής Αστυνομίας» και υπενθύμισε τα τρία ψηφίσματα της Συγκλήτου στα οποία ζητήθηκε η λήξη της κατάληψης. «Στο Αριστοτέλειο δεν παύει η εισαγγελική δικαιοδοσία, η οποία ασκείται κατά ισότιμο τρόπο σε κάθε σημείο της ελληνικής επικράτειας και εφόσον διαπιστώνεται πως διακινδυνεύεται, παρεμποδίζεται ή παραβιάζεται η άσκηση θεμελιωδών δικαιωμάτων από παρεμβάσεις τρίτων, την αρμοδιότητα, σύμφωνα με το Σύνταγμα και τους Νόμους του Κράτους, έχει η αστυνομία», ανέφερε ο κ. Παπαϊωάννου στη δήλωση του στο ΑΠΕ-ΜΠΕ. Στην επικοινωνία της «ΜτΚ» με τον πρύτανη του ΑΠΘ και τις απαντήσεις που δίνει ο ίδιος στο κρίσιμο ερώτημα για το αν γνώριζε την απόφαση των φοιτητών και τη λήξη της κατάληψης, ο ίδιος τόνισε πως θα απαντήσει για όλα όσα προκύπτουν σε ανακοίνωση που θα κοινοποιηθεί σε μεταγενέστερο χρόνο.
Ο Κοσμήτορας της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ Δημήτρης Μαυροσκούφης, ισχυρίζεται ότι η απόφαση για λήξη της κατάληψης από τους φοιτητές είχε γνωστοποιηθεί στο Πανεπιστήμιο και μιλώντας στο ΑΠΘ κάνει λόγο για «μεθόδευση των εξελίξεων». «Εκφράζω την απογοήτευση μου για την εξέλιξη των πραγμάτων και καταγγέλλω τη μεθόδευση που αποσκοπούσε να δείξει ότι η ακαδημαϊκή κοινότητα δεν μπορούσε να λύσει μόνη της τα προβλήματά της», δηλώνει ο κ. Μαυροσκούφης στη «ΜτΚ» λίγες ώρες μετά την αστυνομική επέμβαση στο ΑΠΘ. Οι φοιτητές από την πλευρά τους ισχυρίζονται πως «η εισβολή έγινε για λόγους εντυπώσεων» καθώς είχε προαναγγελθεί η αποχώρησή τους. Όπως αναφέρει η ανακοίνωση του Ενιαίου Συλλόγου Μεταπτυχιακών Φοιτητών και Υποψηφίων Διδακτόρων του τμήματος Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ, «η εισβολή έγινε μόνο και μόνο για να προκαλέσει εντυπώσεις, καθώς, όπως ήταν γνωστό, είχε αποφασιστεί ήδη η λήξη της κατάληψης για σήμερα το πρωί. Άρον άρον οι δυνάμεις του Χρυσοχοΐδη ήρθαν να επιβεβαιώσουν το δόγμα ‘νόμος και τάξη’ και να τελειώσουν αυτό που άφησαν μισό δύο μέρες πριν, επιβεβαιώνοντας πρακτικά τι σήμαινε το διάγγελμα Μητσοτάκη, το οποίο καλούσε σε ‘ενότητα’».
Το χρονικό του τέλους, οι εκατέρωθεν υποχωρήσεις και η πόλωση της κατάστασης
Τα θλιβερά επεισόδια της πρώτης ημέρας της κατάληψης και το ντόμινο αντιδράσεων που συμπαράσυρε, δημιούργησε το δίχως άλλο εύθραυστες ισορροπίες. Η επέμβαση της αστυνομίας και οι εικόνες που ακολούθησαν, πόλωσαν την κατάσταση. Η κατάληψη συνεχίστηκε, πορείες διαμαρτυρίας ακολούθησαν στους δρόμους της Θεσσαλονίκης, αλλά και σε άλλες πόλεις, με την κατάσταση να αποκτά μεγαλύτερη δυναμική. Η αντιπροσωπευτική και επίσημη θέση του ΑΠΘ, μέσω του ανώτατου διοικητικού του οργάνου, της Συγκλήτου, προχώρησε στην πρώτη της συνεδρίαση στη καταδίκη των επεισοδίων, ζητώντας στην επόμενη έκτακτη Σύγκλητο να διερευνηθούν «από τις αρμόδιες αρχές οι ευθύνες των αστυνομικών δυνάμεων για την ένταση της βίας που χρησιμοποιήθηκε στο ΑΠΘ κατά τα επεισόδια». Οι ανακοινώσεις αυτές της Συγκλήτου αποτέλεσαν μια προσπάθεια του Πανεπιστημίου να αλλάξει το κλίμα που είχε δημιουργηθεί προς το ΑΠΘ, και παράλληλα, ένα βήμα με θετικό πρόσημο στην προσπάθεια να δημιουργηθεί δίαυλος επικοινωνίας με τους φοιτητές.
Συστήνεται ομάδα καθηγητών, ανάμεσά τους Κοσμήτορες Σχολών του ΑΠΘ και Πρόεδροι τμημάτων, και η πρόταση για ανοικτό διάλογο, αποτελεί ένα ακόμα βήμα του Πανεπιστημίου στην προσπάθεια εκτόνωσης της κατάστασης. Ο ανοικτός διαδικτυακός διάλογος των καθηγητών με τους φοιτητές της κατάληψης θεωρήθηκε άκαρπος ως προς το αποτέλεσμα, καθώς δεν οδήγησε στη λήξη της κατάληψης, ωστόσο ανέδειξε τα σημαντικά ζητήματα που τέθηκαν. Οι φοιτητές έθεσαν επίκαιρα ζητήματα της εκπαιδευτικής διαδικασίας, που συνδέονται με την έλλειψη πολιτικών, όλους αυτούς τους μήνες της πανδημίας, αλλά και το νομοσχέδιο που πέρασε από τη Βουλή, θέτοντας ψηλά την αντίθεση της υποχρηματοδότησης των ΑΕΙ με τη δημιουργία Πανεπιστημιακής αστυνομίας. Ζητήματα σημαντικά ως προς το μέλλον των σπουδών τους εν μέσω πανδημίας, αλλά και το φόβο της εικόνας των πανεπιστημίων που θα βρουν στην επιστροφή τους στα αμφιθέατρα, όταν αυτό γίνει.
«Κρίσιμες ώρες»
Η κατάληψη συνεχίζεται και στο ΑΠΘ συγκαλείτε η τρίτη και τελευταία Σύγκλητος στην οποία αποφασίζεται η αναστολή όλων των υπηρεσιών και των τμημάτων των Σχολών που στεγάζονται στο κτίριο Διοίκησης του ΑΠΘ. Η κατάσταση παραμένει αδιέξοδη μέχρι την περασμένη Δευτέρα, όπου ισχυρές αστυνομικές δυνάμεις περικυκλώνουν το ΑΠΘ και το κτίριο της Πρυτανείας που τελεί υπό κατάληψη, αποκλείοντας όλους τους γύρω δρόμους. Τα σενάρια για δυναμική επέμβαση της αστυνομίας προκειμένου να λυθεί η κατάληψη στο κτίριο διοίκησης προκάλεσε την κινητοποίηση φοιτητών, ακαδημαϊκών και πολιτικών. Η παρουσία των βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ και του ΚΚΕ που έσπευσαν στο σημείο, δημιούργησε αντικρουόμενα μηνύματα. Για ορισμένους η παρουσία τους συνέβαλε σημαντικά στην απόσυρση των αστυνομικών δυνάμεων από τους χώρους πέριξ του Πανεπιστημίου και της πιθανής αστυνομικής επέμβασης, ενώ για άλλους προσέδωσε κομματικά χαρακτηριστικά, τα οποία ανοίγουν μια μεγάλη συζήτηση γύρω από το θέμα, και οδηγούν σε πολιτική αντιπαράθεση. Αντανακλαστικά ως προς την κατεύθυνση της προστασίας των φοιτητών από πιθανά επεισόδια σε επανάληψη της 22ας Φεβρουαρίου επέδειξαν και καθηγητές που βρέθηκαν στο σημείο, οι οποίοι και εξέδωσαν ανακοίνωση κάνοντας λόγο για «κρίσιμες ώρες» και για «εφικτή λύση που μπορεί να βρεθεί με ακαδημαϊκά μέσα», δηλώνοντας την αντίθεσή τους «σε νέα αστυνομική επιχείρηση που θα πλήξει ανεπανόρθωτα το κύρος του πανεπιστήμιου». Οι πέντε υπογράφοντες καθηγητές, στην εισαγωγή του κειμένου τους αναφέρθηκαν στα μεγάλα προβλήματα που δημιουργούνται στο ΑΠΘ από την παρατεταμένη κατάληψη, καταθέτοντας την ανάγκη ύπαρξης νέου διαλόγου μεταξύ της Συγκλήτου και των φοιτητών.
Το τέλος της κατάληψης ήταν κοντά και αυτό διαφάνηκε στην συνέλευση των φοιτητών το ίδιο βράδυ. Περισσότερα από 200 άτομα, δημιουργώντας έναν μεγάλο κύκλο, με τις πρώτες σειρές να κάθονται κάτω στον προαύλιο χώρο, μπροστά από την Πρυτανεία, και με τους υπόλοιπους να παρακολουθούν όρθιοι τη συζήτηση, τέθηκαν ερωτήματα και κυρίως το μέλλον της κατάληψης. Οι φωνές για λήξη της ακούστηκαν από ορισμένους φοιτητές, σε μια δημοκρατική διαδικασία διαλόγου που όσοι το επιθυμούσαν έπαιρναν το λόγο, ωστόσο η αστυνομική επιχείρηση λίγες ώρες μετά την παρουσία του υπουργού Δημόσιας Τάξης στην πόλη της Θεσσαλονίκης, όπως τέθηκε στη συνέλευση, δεν άφηνε πολλά περιθώρια. Μια τέτοια απόφαση, μια τέτοια μέρα, θα έδινε μηνύματα που οι ίδιοι δεν το ήθελαν. Στα θέματα που τέθηκαν ήταν και οι προσαχθέντες φοιτητές που δεν κατάφεραν να φτάσουν στην κατάληψη για ενίσχυσής της, όπως επιθυμούσαν, αλλά και το ραντεβού για κινητοποιήσεις στους δρόμους της Θεσσαλονίκης.
Μόλις δυο 24ωρα μετά, σε μια νέα συνέλευση, πάρθηκε η απόφαση για λήξη της κατάληψης το πρωί της Πέμπτης, μετά την πορεία διαμαρτυρίας που θα πραγματοποιούσαν. Μόνο που το προαναγγελθέν τέλος της κατάληψης, άλλαξε την τελευταία στιγμή, με την επέμβαση της αστυνομίας και την προσαγωγή 33 ατόμων, αλλάζοντας παράλληλα και τις εύθραυστες ισορροπίες.
Τι σηματοδοτεί το τέλος της κατάληψης στο ΑΠΘ;
Η επόμενη μέρα στο ΑΠΘ, δεν αποτελεί αφήγημα, αλλά γεγονός. Το ίδιο και τα ανοιχτά ζητήματα που δημιουργήθηκαν και απαιτούν κινήσεις που δεν αφήνουν περιθώρια λάθους και στις δυο πλευρές. Καταλήψεις, πανεπιστημιακή αστυνομία και επιστροφή των φοιτητών στα ΑΕΙ, αποτελούν τα θέματα που έφερε στην επιφάνεια η κατάσταση που δημιουργήθηκε στο μεγαλύτερο πανεπιστημιακό ίδρυμα της χώρας και που απαιτούν πεδίο συνεννόησης για να επιλυθούν ομαλά. Η επόμενη μέρα είναι δύσκολη, εξαιτίας του εμπρηστικού κλίματος που έχει δημιουργηθεί, αλλά και των δύσκολων μέτρων που πρέπει να εφαρμοστούν, όπως η εγκατάσταση της Ομάδας Προστασίας Πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων (ΟΠΠΙ).
Σε όλο αυτό το σκηνικό, η στάση της ΕΛ.ΑΣ , μοιάζει να «υπονομεύει» την πρεμιέρα της εγκατάστασης των ΟΠΠΙ, η οποία θα κάνει πρεμιέρα μέσα στον Απρίλιο και στο ΑΠΘ, όπως ανακοίνωσε ο υπουργός Προστασίας του Πολίτης Μιχάλης Χρυσοχοϊδης. Στα μέσα Απριλίου οι ΟΠΠΙ θα συγκροτηθούν «σε ορισμένα Πανεπιστημιακά Ιδρύματα από τις υπάρχουσες δυνάμεις της Ελληνικής Αστυνομίας, μέχρι το φθινόπωρο που θα έχουν ολοκληρώσει την εκπαίδευσή τους οι αστυνομικοί, οι οποίοι θα προσληφθούν, σύμφωνα με τον, προσφάτως, ψηφισθέντα νόμο», όπως δήλωσε ο κ. Χρυσοχοϊδης από τη Θεσσαλονίκη, την οποία επισκέφθηκε εκτάκτως το πρωί της Δευτέρας, με βασικό θέμα στην ατζέντα του την κατάληψη της Πρυτανείας του ΑΠΘ, πραγματοποιώντας συνάντηση και με τον πρύτανη του Πανεπιστημίου.
Οι φοιτητές ζητούν το άνοιγμα των πανεπιστημίων και την υιοθέτηση πολιτικών προς αυτή την κατεύθυνση, ενώ εκφράζουν την αντίθεσή τους στην εφαρμογή του μέτρου της εγκατάστασης των ΟΠΠΙ. Την περασμένη Τετάρτη, βγήκαν στους δρόμους και πραγματοποιήσαν πορείες διαμαρτυρίας για τον έναν χρόνο από την ημέρα που έκλεισαν τα πανεπιστήμια λόγω των μέτρων της πανδημίας, με την κατάσταση όπως λένε να μην έχει αλλάξει στο ελάχιστο, επισημαίνοντας την ανάγκη ορισμένων τμημάτων για επάνοδο με όλα τα μέτρα ασφαλείας στη δια ζώσης πρακτική εκπαίδευση.
Όλες οι πλευρές γνωρίζουν πως το τέλος της κατάληψης ήταν μονόδρομος. Όπως και το ότι το τέλος της θα έπρεπε να σηματοδοτήσει μια νέα αρχή, εξαιτίας των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών που έχει αυτή η περίοδος στης πανδημίας, αλλά και της εφαρμογής του νομοσχεδίου για τα ΑΕΙ. Μόνο που στη συγκεκριμένη περίπτωση η αρχή αυτή φαίνεται να γίνεται μέσα σε γκρίζο τοπίο και με σημαντικούς αστερίσκους, που θέτουν όλες οι πλευρές ως σημαντικά ζητήματα. Το μόνο βέβαιο είναι ότι απαιτούνται «γέφυρες» για την οικοδόμηση της επόμενης ημέρας, που μοιάζει πιο εύθραυστη παρά ποτέ.
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 13-14 Μαρτίου 2021