Πρόκειται για τη σκηνοθετική ματιά της Έφης Μπίρμπα, που αποτέλεσε και την παρθενική της παρουσία στην Επίδαυρο, σε διασκευή της ίδιας του Άρη Σερβετάλη και του Κωνσταντίνου Μπλάθρα και σε μετάφραση του τελευταίου. Η παραγωγή συνάντησε μεγάλη ανταπόκριση από το κοινό. «Ενώ το έργο είναι πολύ ιδιαίτερο, φαίνεται ότι η ανάγνωση της Έφης Μπίρμπα επικοινωνεί με τον κόσμο και αυτό είναι έκδηλο στα σχόλια και τις αντιδράσεις του κοινού», λέει στη «ΜτΚ» ο πρωταγωνιστής.
Τα «Βατράχια» δεν είναι μία καθαρόαιμη κωμωδία αλλά συνδυάζουν και τραγικά στοιχεία. «Ο Αριστοφάνης εμφανίζει τον Διόνυσο με κοθόρνους, που είναι ένα σημάδι τραγωδίας, αφού οι ποιητές τους χρησιμοποιούσαν σε αυτό το είδος. Επομένως το κείμενο είναι ένα μίγμα. Στη διασκευή μας δεν πειράξαμε τους άξονες του ποιητή, απλά φέραμε το έργο στους προβληματισμούς της εποχής μας», επισημαίνει ο Άρης Σερβετάλης.
Συμπληρώνει πως η γλώσσα και οι διάλογοι της παράστασης εξήχθησαν και μέσα από τους αυτοσχεδιασμούς της πρόβας. «Δεν αναφέρουμε πρόσωπα της τότε πολιτικής σκηνής όπως ο Αριστοφάνης, ούτε τα έχουμε μεταφέρει στο σήμερα μιλώντας για πολιτικούς του παρόντος. Κατά τα άλλα οι προβληματισμοί που θέτει ο ποιητής σε αυτό το έργο είναι διαχρονικοί σε σχέση με το ότι ο άνθρωπος πρέπει να βρει τα ουσιώδη, πρέπει να μπει σε μία διαδικασία να κάνει μία κάθετη διαδρομή, όπως έκανε ο Διόνυσος με τον Ξανθία στον Άδη, για να αναστήσει τον ποιητή και την ποιητική του πλευρά. Να εμφανίσει δηλαδή αυτό για το οποίο είναι κατασκευασμένος: μία πνευματικότητα για να μην είναι εγκλωβισμένος στα του σώματος και της ύλης».
Θεωρεί ότι η ανθρωπότητα ανά τους αιώνες βασανίζεται από τέτοιου είδους ζητήματα. «Ο Αριστοφάνης μέσα από όλο αυτό αναδεικνύει ότι η πολιτική πέθανε και ότι μόνο η ποίηση μπορεί να αφυπνίσει τους ανθρώπους, να τους οδηγήσει στην αρετή και να τους βγάλει από τη λήθη. Αυτό συνέβαινε τότε που η πόλη κατέρρεε, αλλά συμβαίνει και σήμερα. Όπως βλέπουμε έχουν καταρρακωθεί όλες οι αξίες, έχουν ισοπεδωθεί τα πάντα και υπάρχει μόνο η υλικότητα. Εξαρτάσαι από το πόσα έχεις και τρέχεις όλη μέρα για να αποκτήσεις όλο και περισσότερα, για να έχεις τη δυνατότητα να ικανοποιείς τις ανάγκες σου. Αλλά δεν είναι μόνο υλικές οι ανάγκες και αυτό μας υπενθυμίζει ο Αριστοφάνης».
«Η συγχώρεση προϋποθέτει να έχεις αγάπη μέσα σου»
«Αυτό σας ενοχλεί πιο πολύ από όλα όσα συμβαίνουν σήμερα;», τον ρωτάω. «Με ενοχλεί ο εαυτός μου», λέει αφοπλιστικά. «Θέλω να πω ότι αυτός ο αγώνας είναι προσωπικός. Είναι μία πολύ καλή δικαιολογία ότι φταίνε οι άλλοι, φταίει η κοινωνία, ενώ μάλλον θα πρέπει το δάχτυλο να δείχνει προς εσένα και συνεχώς να είσαι σε μία επαγρύπνηση και σε μία εγρήγορση για το πώς τοποθετείσαι εσύ στα καθημερινά διλήμματα της ζωής σου και αν έχεις την ευθύνη των πράξεών σου και των επιλογών σου, όπως θα ήταν καλό να συμβαίνει. Επομένως αυτός είναι όλος ο αγώνας: η εγρήγορση», υποστηρίζει.
Μπορεί όμως όλο αυτό να καταντήσει ενοχικό; Και τι θέση έχει η συγχώρεση του εαυτού και κατ’ επέκταση των άλλων σε μια τέτοια φιλοσοφία; «Η συγχώρεση προϋποθέτει να έχεις αγάπη μέσα σου.
Μερικές φορές παρατηρείται μια σύγχυση ότι κάποιος που ασχολείται με τον εαυτό του είναι εγωιστής. Νομίζω όμως ότι εγωπαθής είναι αυτός που θέλει να του μοιάσουν όλοι οι άλλοι. Θεωρώ ότι η προσπάθεια και ο αγώνας είναι να αναζητήσεις ποιος είσαι και να το αναγνωρίσεις. Συνήθως αποφεύγουμε να δούμε τον εαυτό μας. Στο συγκεκριμένο έργο σε αυτή την περίεργη διαδρομή ο Διόνυσος και ο Ξανθίας περνούν από διάφορα στάδια συναντώντας αλλόκοτα πρόσωπα. Είναι σαν ο πρώτος να μυεί τον δεύτερο στο να αναγνωρίσει ποιος είναι και να αντιμετωπίσει τον εαυτό του, πράγμα που οφείλουμε να κάνουμε ο καθένας ξεχωριστά σε προσωπικό επίπεδο», υπογραμμίζει ο Άρης Σερβετάλης.
Για εκείνον η αγάπη εαυτού δεν ισούται με την ικανοποίηση των παθών μας. «Έχουμε προσκολληθεί στα πάθη μας και είναι ψευδαίσθηση να πιστεύουμε ότι δίνουμε δώρα στον εαυτό μας όταν τα ικανοποιούμε. Όταν συμβαίνει αυτό είναι σαν να εγκλωβίζουμε τον εαυτό μας. Είναι σαν τα ναρκωτικά που μακροπρόθεσμα σε δεσμεύουν και δεν υπάρχει φως, σιγά – σιγά βυθίζεσαι στο σκοτάδι. Ο άνθρωπος πρέπει να είναι ελεύθερος να κάνει τα πάντα, αλλά και να καταλάβει ότι όλα δεν είναι προς όφελός του. Εκεί είναι η σύγχυση».
Ένας ιδιαίτερος χαρακτήρας
Ιδιαίτερος ο ίδιος υποδύεται και έναν ιδιαίτερο χαρακτήρα. «Προσεγγίσαμε τον Διόνυσο ως τον ίδιο τον Αριστοφάνη που μαζί με τον Ξανθία δημιουργούν δίπολα όπως αυτά του Μπέκετ ή του Θερβάντες με τον Δον Κιχώτη και τον Σάντσο. Η προσέγγιση του ρόλου έγινε μέσα από αυτό το πρίσμα και μέσα από το δίστιχο του Καρούζου που προαναφέρατε. Ο Διόνυσος αντιμετωπίζει τα πράγματα μέσα από μια σαλότητα και αυτή ήταν η προσπάθεια και το εγχείρημά μας. Η δυσκολία σε όλο αυτό είναι πώς να μην ξαφνιάζει η συμπεριφορά, να μην είναι κάτι αλλόκοτο, να έχει εναλλαγές και να είναι ευμετάβλητος ο ρόλος».
Παρομοιάζει τα Βατράχια με τον θόρυβο. «Από τη σκηνοθετική ανάγνωση προκύπτει ότι είναι όλο αυτό το πλήθος των λογισμών που κατοικεί μέσα στο κεφάλι, το αδιαχείριστο υλικό από τις διάσπαρτες εικόνες, τις φράσεις, τις εντολές που ακούγονται και συνυπάρχουν διαρκώς, τη φωνή που συνεχώς μας μιλάει και το μυαλό που συλλέγει πράγματα και πληροφορίες».
Για το τέλος αφήνω το αν εγκατέλειψε πια την τηλεόραση. Γελάει. «Όχι, όχι», λέει δις. «Γιατί το λέτε αυτό;», αντιγυρίζει. «Γιατί σας θεωρώ έναν ηθοποιό που μπορεί να κάνει πολύ ωραία πράγματα στην τηλεόραση και, αντ’ αυτού, έχετε παίξει σε λίγες σειρές», απαντάω. «Εξαρτάται από τι προτάσεις δέχεται κανείς. Μέχρι στιγμής δεν μου προτάθηκε κάτι μέσα στο οποίο θα μπορούσα να δω τον εαυτό μου. Υπάρχουν κάποιες προτάσεις στις οποίες δεν αισθάνομαι ότι μπορώ να συμμετέχω. Αλλά δεν έχω απορρίψει την τηλεόραση. Ίσα – ίσα, τώρα γίνονται και κάποιες ωραίες παραγωγές, προσεγμένες. Είναι ένα πολύ ισχυρό μέσο η τηλεόραση και εύχομαι να γίνονται και τέτοια όμορφα πράγματα, γιατί έχει και ευθύνη για το πώς κατευθύνει τον κόσμο».
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
Βατράχια
Θέατρο Δάσους
Παραστάσεις: 11 & 12 Σεπτεμβρίου
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 09-10.09.2023