Οικισμοί, οχυρωματικοί περίβολοι μεγαλιθικοί και λαξευτοί τάφοι, βραχογραφίες, χώροι ιερών με λαξευμένους βωμούς, κόγχες, ηλιακοί δίσκοι και κοιλότητες διαφόρων μεγεθών είναι μερικά μόνο από τα ευρήματα που έχει να παρουσιάσει ο πλούσιος σε αρχαιολογικές θέσεις χώρος της Ροδόπης στη Θράκη.
Εξάλλου, στους αρχαίους Θράκες αποδόθηκαν ανά τα χρονια επιφανειακή κεραμική, αλλά και τα λιγοστά ευρήματα από τα ιερά που εντοπίστηκαν και μαρτυρούν ηλιακή λατρεία, λατρεία του μυθικού βασιλιά των Θρακών Ρήσου και στα ρωμαϊκά χρόνια λατρεία του ήρωα ιππέα.
Ο κενός αρχαιολογικός χάρτης της ορεινής Θράκης άλλαξε στα έτη 1971-1973 όταν άρχισαν στις αλώβητες από την ανάπτυξη ορεινές περιοχές της Ροδόπης οι πρώτες επιφανειακές έρευνες, εντοπίζοντας τότε 80 θέσεις, οι περισσότερες εκ των οποίων ανήκουν στην πρώιμη εποχή του σιδήρου 1050-650π.Χ.
Μετά από 45-50 χρόνια και με την προτροπή της Προϊσταμένης της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ροδόπης Χρύσας Καραδήμα οι αρχαιολόγοι Διαμαντής Τριαντάφυλλος και Ματθαίος Κουτσουμανής επισκέφθηκαν ξανά πολλές από τις παλιές αρχαιολογικές θέσεις με στόχο να καταγράψουν καινουρια τυχόν αρχαιολογικά στοιχεία και να αποτυπώσουν εκ νέου ψηφιακά πλέον τις θέσεις, τα κατάλοιπα, το φυσικό περιβάλλον και τη χλωρίδα των υψωμάτων.
Τα αποτελέσματα της επιφανειακής έρευνας ανέλυσε σήμερα στην πρώτη ανακοίνωση της 33ης Επιστημονικής Συνάντησης για το Αρχαιολογικό Έργο στη Μακεδονία και τη Θράκη ο κ. Τριαντάφυλλος.
Συγκεκριμένα οι θέσεις που βρίσκονται στον κύριο ορεινό όγκο της Ροδόπης και στις οποίες αναφέρθηκε βρίσκονται στα χωριά:
Σαρακηνή - ύψωμα Ακρηκόρφη:
Στην κορυφή του υψώματος εντοπίστηκε κεραμική και πιο χαμηλά τμήματα περιβόλου. Πρόκειται για τους λεγόμενους οχυρωματικούς περιβόλους που έχουν εντοπιστεί σε πολλά υψώματα της Ροδόπης. Στο χωριό αποκαλύφθηκε ένα βυζαντινό νεκροταφείο από το 1973 και στα βόρεια οι τάφοι εξακολουθούν να υπάρχουν στην πλαγιά ενός χαμηλού υψώματος.
Βυρσίνη
Υπάρχει φρούριο, δύο περίβολοι στη βόρεια και δύο στη νότια κορυφή. Στη βόρεια εντοπίζεται μικρός περίβολος στην ίδια κατάσταση με αυτή που είχε βρεθεί, χωρίς να φαίνονται τυχόν επεμβάσεις.
Μυρτίσκη:
Εντοπίστηκαν παλιά τρεις θέσεις: Γκραντίστε, Μπεηλίκ και Δεσπότης ή Παπαζλίκ. Στην πρώτη υπάρχει ένα μικρό φρουριάκι μεσαιωνικής εποχής που δεν έχει καταστραφεί με επτά ημικυκλικούς πύργους και κατάλοιπα από το οικοδομικό υλικό του φρουρίου. Σε μια άλλη θέση έχει εντοπιστεί κάποιο κτίσμα που οι ντόπιοι αναφέρουν ότι πρόκειται για χριστιανικό ναό. Υπάρχει περίβολος και στο εσωτερικό του ένας άλλος κυκλικός. Μερικά από τα ευρήματα είναι ένα τμήμα βραχογραφίας που εικονίζει ανθρώπινη γραμμική μορφή ένα άλλο κομμάτι με τις χαρακτηριστικές κοιλότητες που βρίσκουμε σε πολλά μέρη της Θράκης και δείγματα κεραμικής.
Κέχρος και βόρεια του οικισμού:
Βρίσκουμε μικρές κοιλότητες και διάφορα άλλα χαράγματα. Οι κοιλότητες όπως γνωρίζουμε από άλλους βράχους παραπέμπουν σε σχηματισμούς αστερισμών όπως είναι ο Δράκος με την Κασσιόπη και η Μεγάλη και η Μικρή Άρκτος.
Χαράδρα - ύψωμα Άρης
Στα όρια των νομών Ροδόπης και Έβρου σε υψόμετρο 1047μ λίγο χαμηλότερα από τη βραχώδη κορυφή σώζονται τμήματα ενός περιβόλου ξερολιθιάς. Στην κορυφή διαπιστώθηκε ότι γίνονται επεμβάσεις από κυνηγούς θησαυρών και αρχαιοκάπηλους. Εκεί πιθανόν υπήρχε ένα ιερό του ήρωα ιππέα, καθώς υπάρχουν πολλά μεταλλικά αφιερώματα στην κορυφή του υψώματος.
Νικητές:
– ύψωμα Ασπρούλα:
Εντοπίστηκε τμήμα περιβόλου, όπου υπάρχουν διάφορα λαξεύματα, ηλιακοί δίσκοι και χαρακτηριστική κεραμική της πρώιμης εποχής του σιδήρου, καθώς και σχέδια από την κεραμική αυτή με τη χαρακτηριστική εμπίεστη γεωμετρική διακόσμηση και τις αυλακώσεις. Στην κορυφή του υψώματος υπάρχει και βυζαντινός πύργος.
- ύψωμα Νέδα:
Υπάρχει ιερό του ήρωα ιππέα με χαρακτηριστικό περίβολο προστασίας του, καθώς και οι χαρακτηριστικοί πήλινοι αμφορίσκοι που έχουν εντοπιστεί σε όλα τα ιερά του θεού. Και σε αυτή τη θέση εντοπίστηκαν παράνομες επεμβάσεις.
Δρύμη:
Έχει εντοπιστεί ένα ιερό με δύο περιβόλους, χαρακτηριστική κεραμική, αλλά και θραύσματα από αμφορίσκους.
Νυμφαία δίπλα στο τυχερόρεμα:
Βρίσκουμε κατάλοιπα από ιερά θεμέλια τοίχων, τμήμα από σύμπλεγμα του ήρωα Ιππέα, επιγραφή και τμήματα από ανάγλυφα.
Μοναχοί:
Έχει βρεθεί ένα ιερό, κεραμική της εποχής του σιδήρου και χάλκινο νόμισμα Αβδήρων του 2ου μισού του τρίτου αιώνα και του πρώτου μισού του 2ου αιώνα π.Χ. Η διάρκεια της λατρείας ξεκινάει από τον Ρήσο και καταλήγει στα ρωμαϊκά χρόνια στη λατρεία του ήρωα ιππέα.
Στην πρωινή συνεδρία τον συντονισμό των ανακοινώσεων και της συζήτησης έκανε ο ομότιμος καθηγητής ΑΠΘ Στέλιος Ανδρέου.
Την έναρξη κήρυξε ο πρύτανης του ΑΠΘ
Με την ευχή όλων η επόμενη διοργάνωση να πραγματοποιηθεί δια ζώσης και να μην χρειαστεί η διαδικτυακή διεξαγωγή της, όπως γίνεται φέτος, λόγω πανδημίας, άρχισε νωρίς το πρωί τις εργασίες της η 33η Συνάντηση για το Αρχαιολογικό Έργο στη Μακεδονία και τη Θράκη (αλλιώς το γνωστό σε όλους μας αρχαιολογικό συνέδριο), που θα διαρκέσει έως το Σάββατο 24 Απριλίου.
Την κήρυξη της έναρξης των εργασιών του συνεδρίου έκανε ο Πρύτανης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Νικόλαος Παπαϊωάννου που εξήρε τη δραστηριότητα των καθηγητών του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΑΠΘ, κύριου φορέα υλοποίησης του συνεδρίου, διότι μέσα απο τη συνάντηση "παράγεται εκτός απο το ερευνητικό έργο και εκπαιδευτικό έργο", όπως είπε χαρακτηριστικά.
Στον μαγνητοσκοπημένο χαιρετισμό της η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη αναφέρθηκε μεταξύ άλλων στην αξία του συνεδρίου, ενώ υπογράμμισε τη συμβολή του στην «αποτελεσματικότερη προστασία, ανάδειξη και αξιοποίηση των αρχαιολογικών μας τεκμηρίων».
Ο υφυπουργός Εσωτερικών αρμόδιος για θέματα Μακεδονίας - Θράκης Σταύρος Καλαφάτης τόνισε ότι μέσα από το συνέδριο που έχει γίνει θεσμός «εμπλουτίζεται η γνώση μας για το παρελθόν και παράλληλα γεφυρώνεται η γνώση μας με το χθες», ενώ σημείωσε πως «χρέος μας είναι να στηρίξουμε την προσπάθεια της αρχαιολογικής κοινότητας, που, παρά τις δύσκολες συνθήκες λόγω της πανδημίας συνέχισε το έργο της.
Ακολούθως, η Προϊσταμένη Γενικής Διεύθυνσης Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς Πολυξένη Αδάμ Βελένη ανέτρεξε στο 1987, την πρώτη χρονιά της διοργάνωσης του συνεδρίου, τονίζοντας παράλληλα ότι «τίποτε δεν υποκαθιστά την όσμωση που γίνεται μεταξύ των επιστημόνων» στη δια ζώσης παρουσία. «Επιμείναμε φέτος να γίνει το συνέδριο σε μια αγαστή συνεργασία της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας του ΥΠΠΟΑ και των συνάδελφων. Πέρυσι αιφνιδιαστήκαμε από την πανδημία», τόνισε.
Εκ μέρους της οργανωτικής επιτροπής του συνεδρίου η Ελένη Μανακίδου που συντόνισε το κομμάτι των χαιρετισμών μίλησε για την ανάγκη να γεφυρωθούν οι αποστάσεις που χωρίζουν όλους λόγω των συνθηκών, αλλά και για ένα τριήμερο για γόνιμες συζητήσεις που θα ακολουθήσει.
Χαιρετισμούς απηύθυναν επίσης ο Κοσμήτορας της Φιλοσοφικής Σχολής Δημήτριος Μαυροσκούφης, ο πρόεδρος του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας Βασίλης Γούναρης, αλλά και η διευθύντρια του Τομέα Αρχαιολογίας Σεβαστή Τριανταφυλλίδου, ενώ γραπτό χαιρετισμό απέστειλε επίσης ο Γενικός Γραμματέας Πολιτισμού Γεώργιος Διδασκάλου.
Το συνέδριο
Το συνέδριο περιλαμβάνει 81 ανακοινώσεις, ενώ συμμετέχουν σ΄αυτό 204 σύνεδροι.
Για πρώτη φορά φέτος στην ιστορία του πραγματοποιείται διαδικτυακά μέσω της πλατφόρας Zoom λόγω της πανδημίας. Στο πλαίσιό του αρχαιολόγοι της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, των Πανεπιστημίων και των ξένων Αρχαιολογικών Σχολών παρουσιάζουν τα αποτελέσματα των ανασκαφών τους, την αρχαιολογική και αρχαιομετρική τεκμηρίωση των δεδομένων τους και τα έργα ανάδειξης των μνημείων στη Μακεδονία και τη Θράκη για το 2019 – 2020, καθώς το συνέδριο δεν πραγματοποιήθηκε πέρυσι λόγω των δύσκολων συνθηκών.
Μέσω των πρακτικών των αρχαιολογικών αυτών συναντήσεων η γνώση που προκύπτει από τις γόνιμες ερευνητικές προσεγγίσεις μεταδίδεται άμεσα στη διεθνή επιστημονική κοινότητα, ενώ τα πρακτικά τους εκδίδονται ανελλιπώς κάθε χρόνο από το 1987.
Το Συνέδριο διοργανώνεται από το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού.
Οι εργασίες του συνεδρίου μεταδίδονται ζωντανά από τον σύνδεσμο::