Γιατί στις πόλεις η θερμοκρασία είναι κατά κανόνα υψηλότερη συγκριτικά με περιοχές της υπαίθρου; Η σύντομη απάντηση είναι γιατί εκεί ζουν περισσότεροι άνθρωποι. Αυτό σημαίνει περισσότερο τσιμέντο, περισσότερα καυσαέρια από τα αυτοκίνητα και περισσότερα... κλιματιστικά.
Όπως εξηγεί στη «ΜτΚ» ο καθηγητής στον τομέα Εφαρμογών Φυσικής και Φυσικής Περιβάλλοντος Δημήτρης Μελάς οι ανθρώπινες δραστηριότητες εκπέμπουν θερμότητα και συνεισφέρουν στην άνοδο της θερμοκρασίας του περιβάλλοντος. Τα καυσαέρια βγαίνουν από τις εξατμίσεις των αυτοκινήτων σε υψηλή θερμοκρασία.
Επίσης τα κλιματιστικά μάς βοηθούν να έχουμε ανθρώπινες συνθήκες στους εσωτερικούς χώρους αλλά ταυτόχρονα από τις εξωτερικές μονάδες εκπέμπουν θερμότητα αποδίδουν στο περιβάλλον. «Μελέτες δείχνουν ότι σε πυκνοκατοικημένες πόλεις η τοπική αύξηση θερμοκρασίας λόγω κλιματιστικών είναι συγκρίσιμη με την αύξηση της θερμοκρασίας λόγω της κλιματικής αλλαγής. Η συνολική επίπτωση από τα κλιματιστικά μπορεί να είναι της τάξης του 1-2 βαθμών» αναφέρει ο κ. Μελάς.
Το επίπεδο της θερμοκρασίας σχετίζεται με τη γεωγραφία και τη γεωμετρία των πόλεων. «Στη Θεσσαλονίκη η μέση τιμή της θερμοκρασίας είναι 2 βαθμούς υψηλότερη στο κέντρο της πόλης σε σύγκριση με τις περιοχές που βρίσκονται ανατολικά» αναφέρει ο κ. Μελάς, προσθέτοντας ότι η θερμοκρασία μειώνεται κατά ένα βαθμό κάθε 150 μέτρα που αυξάνεται το υψόμετρο.
Επίσης, εκεί όπου δημιουργούνται αστικές χαράδρες, στον χώρο ανάμεσα σε δύο σειρές ψηλών κτιρίων, όπως για παράδειγμα σε έναν στενό δρόμο με πυκνή δόμηση αριστερά και δεξιά, παγιδεύεται η ακτινοβολία του ήλιου και αυτή που θα επέστρεφε η επιφάνεια του εδάφους προς το διάστημα.
Ένας τρίτος παράγοντας που επηρεάζει το επίπεδο της θερμοκρασίας στις πόλεις είναι το πράσινο.
«Στις ελληνικές πόλεις και ειδικά στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη έχουμε πολύ λίγο πράσινο. Τα δέντρα όχι μόνο δημιουργούν σκίαση, αλλά αποδίδουν ένα μέρος της θερμότητα όχι σαν αισθητή αλλά σαν λανθάνουσα, μέσω της εξατμισοδιαπνοής. Αντιθέτως τα δομικά υλικά των κτιρίων απορροφούν την ηλιακή ακτινοβολία, την αποθηκεύουν και την εκπέμπουν τις νυχτερινές ώρες. Για αυτό το φαινόμενο της αστικής θερμικής νησίδας είναι πολύ πιο έντονο τη νύχτα από τη μέρα. Κατά τη διάρκεια του μεσημεριού η θερμοκρασία μεταξύ πόλης και υπαίθρου ίσως να είναι συγκρίσιμη, τη νύχτα όμως η πόλη είναι πάντα θερμότερη. Αντίστοιχα και η άσφαλτος απορροφά μεγάλο τμήμα της ακτινοβολίας και δεν έχει τρόπο να διαχύσει τη θερμότητα προς τα κάτω, για αυτό μπορεί να δούμε τη θερμοκρασία του εδάφους να είναι έως και 20 βαθμούς υψηλότερη σε σχέση με τη θερμοκρασία της ατμόσφαιρας».
Υπάρχει λύση για να γίνουν πιο δροσερές οι πόλεις; «Τα δέντρα έχουν εξισορροπητικό χαρακτήρα και η σκιά που δημιουργούν δημιουργούν ένα δροσερό μονοπάτι που βοηθά τις πόλεις μας να είναι πιο προσβάσιμες το καλοκαίρι. Αλλά για να δώσουν αποτέλεσμα θα πρέπει να πρασινίσουμε ένα πολύ μεγάλο μέρος των πόλεων» σημειώνει ο κ. Μελάς. Μια λύση θα ήταν να πρασινίσουν οι στέγες των σπιτιών. «Όταν έχεις πράσινες στέγες η συνολική θέρμανση των πόλεων, λόγω της αστικής θερμικής νησίδας, είναι πολύ μικρότερη από ότι εάν είχες τσιμέντο».
Υπάρχουν πολλές τεχνικές που μπορούν να οδηγήσουν σε τοπικά αποτελέσματα -μόνωση, δομικά υλικά φιλικά προς το περιβάλλον, προσανατολισμός οικοδομής, χρήση δέντρων και υψηλής βλάστησης για να προστασία από την απευθείας έκθεση στον ήλιο- όμως «για να έχουμε συνολικό αποτέλεσμα στην πόλη θα πρέπει να ληφθούν μέτρα σε πολύ μεγάλη κλίμακα, να μειωθεί η πυκνότητα δόμησης και να αυξηθούν οι χώροι πρασίνου ανά κάτοικο, μέτρα που έχουν κόστος και απαιτούν μια οργάνωση που δεν είμαι σίγουρος ότι έχουμε», καταλήγει.