Γέννημα θρέμμα της δυτικής Θεσσαλονίκης, ο σεβασμιώτατος μητροπολίτης Νεαπόλεως και Σταυρουπόλεως κ. Βαρνάβας «πονά» τον τόπο του. «Δεν είμαι πολιτικός εγώ» μου λέει κατ’ επανάληψη, όμως έχει άποψη για όλα θέματα που σχετίζονται με την ανάπτυξη (ή μάλλον την υπανάπτυξη) της περιοχής και δεν την αποσιωπά. Θεωρεί «ευλογία» το ότι ως νέος υπήρξε εργάτης και μιλά για «ταξικό ρατσισμό» έναντι της δυτικής Θεσσαλονίκης.
Παιδί προσφύγων από τη Μ. Ασία, ο ίδιος γεννήθηκε και μεγάλωσε στα Διαβατά. Από μαθητής γυμνασίου δούλευε στα «Μπισκότα Παπαδοπούλου» και με το μισθό του εργάτη σπούδασε στην Παιδαγωγική Ακαδημία. «Είχα την ευλογία να είμαι ένας από αυτούς τους ανθρώπους, είχα την τιμή να εργάζομαι μαζί τους, να ξενυχτάω στη βάρδια, να αφουγκράζομαι τους καημούς και τα βάσανα».
Χαρακτηρίζει «ολυμπιονίκες της καθημερινότητας» όσους ξεκινούν από το χάραμα να παν στις δουλειές τους, «για να ευλογήσουν το σπιτικό τους και τη χώρα», και αποκαλεί «αγιασμό» τον «τίμιο ιδρώτα τους». «Με όλους αυτούς τους υπέροχους, ταπεινούς αλλά σπουδαίους, και γεμάτους αρχοντιά ανθρώπους, όλα αυτά τα χρόνια, καθώς πορευόμασταν συνέκδημοι και συνοδοιπόροι στο ταξίδι της ζωής, διαπιστώναμε ότι τα άδικο το ζούμε μέσα από την κούνια μας».
Πολλές φορές στην κουβέντα μας θα επαναλάβει αυτό τον στίχο, όταν μιλά για τους ανθρώπους της δυτικής Θεσσαλονίκης, υπενθυμίζοντάς μας διαρκώς ότι «είμαι ένας από αυτούς». Στο μεγαλύτερο μέρος της συζήτησης που είχαμε με τον κ. Βαρνάβα ο ίδιος ήταν όρθιος, μιλούσε βηματίζοντας στο χώρο και κουνώντας τα χέρια με ένταση.
«Υφιστάμεθα ταξικό ρατσισμό»
Οι μεγαλύτεροι πληθυσμιακά δήμοι είναι στα δυτικά του πολεοδομικού συγκροτήματος, ο νεότερος πληθυσμός της χώρας βρίσκεται στα δυτικά, μας υπενθυμίζει: «εδώ είναι τα σχολειά, ο Εύοσμος έχει 107, ο δήμος Παύλου Μελά 104». Και όμως όπως λέει «η Θεσσαλονίκη κλεισμένη στα όρια του 18ου αιώνα, εντός των τειχών, αδυνατεί να κατανοήσει ότι το μεγαλύτερο της κομμάτι είναι στα δυτικά. Κλεισμένη εντός των τειχών, κοιτάζει αυτάρεσκα τον εαυτό της καθρεφτίζοντας το πρόσωπο της στα βρώμικα νερά του Θερμαϊκού και δεν βλέπει τι γίνεται πίσω της στα δυτικά. Δεν αφουγκράζεται τους καημούς τα βάσανα και τους αναστεναγμούς ενός ολόκληρου κόσμου. Υφιστάμεθα χρόνια τώρα ταξικό ρατσισμό!».
Η χρήση του όρου «ταξικός ρατσισμός» από έναν επίσκοπο ήταν ένα ξάφνιασμα. «Αυτοί οι άνθρωποι 100 χρόνια τώρα ζουν στο περιθώριο και τελικά είναι αυτοί που συνεισφέρουν στην εθνική οικονομία με το μεροκάματο τους και τον τίμιο ιδρώτα τους. Όταν όλοι έχουμε ίσες ευκαιρίες, έχουμε ίσες δυνατότητες. Εδώ λείπουν βασικά πράγματα από την περιοχή. Χρειάζεται να σας πείσω για αυτό; Η πόλη πρέπει να αναπτύσσεται ισόρροπα. Δεν μπορεί ο νεότερος και μεγαλύτερος πληθυσμός της να ζει στο περιθώριο. Ακούτε τον πρωθυπουργό να λέει για ισόρροπη ανάπτυξη και δίκαιη κατανομή πλούτου. Πώς γίνεται αυτό; Πρακτικά…» διερωτάται και μας δείχνει μια λίστα με τον αριθμό των ανθρώπων που καταφεύγουν στα συσσίτια κάθε ενορίας.
Το θαύμα του χορτασμού
«Εδώ στα δυτικά ζούμε το θαύμα της επανάληψης του χορτασμού των πεντακισχιλίων. Οι φτωχοί ταΐζουν τους φτωχότερους! Διαρκούσης της κρίσης είδαμε τον αριθμό των ανθρώπων στα συσσίτια να αυξάνεται κατά χιλιάδες. Είπα ‘αυτοί είμαστε εμείς, αν πέσουμε θα πέσουμε μαζί τους’. Αν η πόλη μπορεί όμορφα να κοντοπατάει και να καθρεφτίζεται αυτάρεσκα στο Θερμαϊκό, είναι γιατί κάποιες γυναίκες ταΐζουν τον κόσμο στα δυτικά. Γιατί ο πεινασμένος δεν καταλαβαίνει από αναπτυξιακά μέτρα θα μπει μέσα και θα στα κάνει κεραμιδαριό, όταν δεν έχει να ταΐσει το παιδί του. Φτάσαμε σε ένα συγκλονιστικό νούμερο μερίδων ημερησίως που για να ετοιμαστεί καθημερινά κάποιες απλές γυναίκες, σαν τις γυναίκες της Πίνδου που δεν ξέρουμε το όνομα τους, έχουν ζωστεί την ποδιά, το ‘πετραχήλι της διακονίας’ και μαγειρεύουν. Χιλιάδες εθελοντές και ευεργέτες υπηρετούν τον πάσχοντα και τον αναγκεμένο».
«Περιγράφετε ένα κενό της πολιτείας που κάλυψε η εκκλησία» σχολιάζουμε. «Το άδικο, που λέει ο στίχος κάποιος πρέπει να το αντιμετωπίσει. Εγώ δεν μπορώ να μετακυλύω την ευθύνη. Εγώ ξέρω ότι κύρια δουλειά μου είναι η σωτηρία της ψυχής που είναι πολύ μεγάλο πράγμα. Αλλά όταν ο άλλος έρχεται και λέει πως δεν έχει να ταΐσει το παιδί του εγώ δεν μπορώ να γυρίσω από την άλλη πλευρά και να του πω ‘πήγαινε στον υπουργό’. Στον υπουργό δεν θα φτάσει ποτέ». Στο Δενδροπόταμο η Μητρόπολη Νεαπόλεως και Σταυρουπόλεως λειτουργεί εδώ και 17 χρόνια τον Φάρο του Κόσμου, που πράγματι λειτουργεί ως φάρος και δείχνει στα μικρά τσιγγανόπουλα το δρόμο προς τον έξω κόσμο. «Τα παιδιά μας τώρα περνάν στο πανεπιστήμιο, μπήκαν πρώτα στη ρομποτική, πήγαν στην Αμερική» λέει με καμάρι ο κ. Βαρνάβας.
«Εδώ είναι η φτωχομάνα Θεσσαλονίκη»
«Εδώ είναι η φτωχομάνα Θεσσαλονίκη» μας λέει εμφατικά, περιγράφοντας πώς χτίστηκαν και επεκτάθηκαν οι δυτικές συνοικίες, αρχικά από τους Μικρασιάτες πρόσφυγες που «έστησαν τις σκηνές, και οι σκηνές έγιναν παράγκες κι οι παράγκες νοικοκυριά». Μετά ήρθαν οι εσωτερικοί μετανάστες, γιατί εδώ μπορούσαν να βρουν φτηνή στέγη και μεροκάματο, και ύστερα οι παλλινοστήσαντες από την πρώην ΕΣΣΔ, μετά οι πρόσφυγες και οι μετανάστες. «Ήταν πάντοτε τόπος υποδοχής η δυτική Θεσσαλονίκη. Η πόλη και η πολιτεία έπρεπε αυτό να το προσέξουν» μας λέει. Σε αντίθεση με τις φτωχογειτονιές της Αθήνας, στη δυτική Θεσσαλονίκη δεν είδαμε την Χρυσή Αυγή να στήνει συσσίτια «μόνο για Έλληνες» και αυτό σε μεγάλο βαθμό εξηγείται από τη λειτουργία του υποστηρικτικού δικτύου της μητρόπολης. Όχι ότι δεν είχαμε επεισόδια ρατσιστικών επιθέσεων και μάλιστα απέναντι σε ασυνόδευτα προσφυγόπουλα… «Αθόρυβα, χωρίς τηλεοπτικά κανάλια επισκέφτηκα εκείνα τα παιδιά στο Παλαιόκαστρο, στο Ωραιόκαστρο… Η φωνή της εκκλησίας είναι και απλή και ξεκάθαρη: καθένας από μας είναι μοναδικός και ανεπανάληπτος, ως εικόνα του Θεού, ανεξάρτητα από το χρώμα, την οικονομική και κοινωνική του θέση, γιατί μέσα του αναγνωρίζει την υπογραφή του Θεού και γίνεται αδελφός. Είναι ευκαιρία που τον συναντάς, ευκαιρία να τον αγαπήσεις, για να αγαπηθείς. Αυτή είναι η στάση της εκκλησίας, τόσο απλά».
Συχνά στην κουβέντα μας μιλά για την αγάπη, αλλά και την αποκατάσταση της δικαιοσύνης. «Επιμένω στην αγάπη. Εμείς δεν έχουμε πολιτική πρόταση, έχουμε πρόταση αγάπης. Η αγάπη φέρνει τη δικαιοσύνη, γεννά την αλήθεια, είναι πράξη ελευθερίας και συγχώρεσης. Όταν μαθαίνεις να αγαπάς ανοίγει η καρδιά σου και συγχωρείς, κάνεις χώρο για να μπει ο άλλος μέσα. Ένα βήμα πριν την αγάπη είναι η γνωριμία… Όμως οι μισοί Θεσσαλονικείς δεν γνωρίζουν καν την περιοχή, χάνονται…».
«Δεν είμαι πολιτικός, είμαι υπηρέτης των ανθρώπων»
Ο κ. Βαρνάβας δεν είναι κλεισμένος στους τέσσερις τείχους της μητρόπολης Νεαπόλεως και Σταυρουπόλεως. Είναι παρών στην κοινωνία, υποστηρίζει τα αιτήματα της τοπικής αυτοδιοίκησης και δεν διστάζει να πάρει θέση. Πολλοί λεν ότι κάποιες φορές μπορεί να περνά το όριο του κληρικού. «Που είναι το όριο; Αναλαμβάνετε μερικές φορές το ρόλο και την ευθύνη που έπρεπε να αναλάβουν πολιτικοί;» τον ρωτάμε.
«Εγώ είμαι εκκλησιαστικός υπηρέτης των ανθρώπων. Δούλος των δούλων του Θεού. Δεν μπορώ και δεν θέλω να είμαι πολιτικό πρόσωπο. Ως επίσκοπος, κύρια δουλειά μου είναι να εξασφαλίζω την ενότητα της τοπικής εκκλησίας. Οι τοπικοί υπηρέτες του λαού μας και οι εκπρόσωποι του είναι παιδιά μου. Αγωνιζόμαστε μαζί, είμαστε συνοδοιπόροι και συνέκδημοι σε αυτό τον δρόμο, ο αγώνας μας είναι κοινός. Γι’ αυτό η φωνή του επισκόπου πρέπει να είναι φωνή πατρική, ενωτική και αγάπης. Εγώ είμαι κληρικός, δεν μπορώ να κάνω πολιτική, πρέπει να προστατεύω την αξιοπρέπεια των ανθρώπων. Η εκκλησία πρέπει να προτείνει πρόταση ζωής και φιλοκαλίας, ομορφιάς δηλαδή. Και ίσως η μεγαλύτερη αμαρτία στις μέρες μας είναι ο εθισμός στην ασχήμια».
Η ασχήμια και η εγκατάλειψη είναι εμφανείς σε πολλά σημεία της δυτικής Θεσσαλονίκη. «Κοιτάξτε γύρω σας. Ανεβαίνοντας την οδό Λαγκαδά κοιτάξτε την αριστερή πλευρά της και κοιτάξτε τη δεξιά. Δείτε την Ξηροκρήνη που ανήκει στο δήμο Θεσσαλονίκης αλλά είναι μετά το Βαρδάρι και δείτε τον υπόλοιπο δήμο. Όλη αυτή η άγνοια της πόλης για τα προβλήματα της δυτικής Θεσσαλονίκης φαίνεται στην εικόνα. Βλέποντας την πλήρη εγκατάλειψη και υποβάθμιση στην περιοχή του λιμανιού, των σφαγείων, τη δυτική είσοδο, κατανοεί πώς η πόλη συμπεριφέρεται στη δυτική της πλευρά. Γιατί άλλος δρόμος που να μας συνδέει με την υπόλοιπη ενδοχώρα και τη χερσόνησο της Βαλκανικής δεν υπάρχει, και εμείς αυτό το αγνοούμε».
Ο κόσμος έχει βαρεθεί από τα λόγια
Ο μητροπολίτης μιλά με ένταση στη φωνή, για όλα αυτά που δεν έχει η δυτική Θεσσαλονίκη. «Αυτός είναι ο πόνος μου. Δεν ξέρω πόσο θα με αφήσει ο Θεός να ζήσω, αυτό θα είναι το παράπονο μου, η ανάπτυξη της δυτικής Θεσσαλονίκης. Ακούω ‘πρωτεύουσα των Βαλκανίων’ και λέω ‘είστε με τα καλά σας;’».
Πόσα από τα αναπτυξιακά έργα γίνονται στη δυτική Θεσσαλονίκη; «Λέει ο πρωθυπουργός στην προσυνεδριακή διαδικασία ότι η δυτική Θεσσαλονίκη είναι προτεραιότητα. Και δύο μέρες μετά η υπουργός Παιδείας λέει ότι σχολές του ΔΙΠΑΕ παν στις Σέρρες. Ποιος λέει ψέματα και ποιος αλήθεια;
Κάθε μέρα στριμώχνονται οι άνθρωποι στα λεωφορεία για να παν στη σχολή και στη δουλειά τους… Μου λεν ‘εξαγγείλαμε τον προαστιακό’. Για να συνδέσεις το ΤΕΙ και τη ΒΙΠΕ με τη σιδηροδρομική γραμμή απομένουν 800 μέτρα. Έρανο να βγω να κάνω, θα το κάνω εγώ… Πού είναι ο κύριος όγκος των ανθρώπων; Στα δυτικά. Ποιοι είναι αυτοί που θα μπουν στο Μετρό για να παν στις δουλειές τους; Εγώ έχω βγει στο μεροκάματο, έχω πάει νύχτα στη βάρδια και ξέρω. Δεν υπάρχει τίποτα σήμερα. Ας αρχίσει… κάποτε θα τελειώσει, εγώ δεν θα ζω να το δω. Το στρατόπεδο Ζιάκα αγγίζει τη Μοναστηρίου, είναι δίπλα στην ΠΑΘΕ, το έχεις εκεί και το κοιτάς; Το στρατόπεδο Γκόνου που το έχεις εξαγγείλει; Λόγια, λόγια, ο κόσμος έχει βαρεθεί από τα λόγια. Ακούμε για τη σύνδεση του λιμανιού και η γέφυρα κομμένη στη μέση εδώ και χρόνια. Που είναι οι βουλευτές της πόλης; Εκείνοι πρέπει να μπαίνουν μπροστά. Εμένα δεν είναι η θέση μου αυτή. Ο λόγος μου είναι ενωτικός, αγάπης, καταλλαγής και ανάστασης.
Ήμουν εργάτης, έγινα διάκος, παπάς, δεσπότης, φεύγω από αυτό τον κόσμο και τα ίδια ακούω. Έπρεπε από χθες να είναι η ώρα της δυτικής Θεσσαλονίκης».
*Δημοσιεύθηκε στην ειδική έκδοση της "ΜτΚ" για τη Δυτική Θεσσαλονίκη, στις 03.07.2022