Μα που πήγαν οι εργαζόμενοι σε τουρισμό και εστίαση; Γιατί οι δύο κλάδοι έφτασαν στο σημείο να εκπέμπουν… amber alert; Tα βασανιστικά αυτά ερωτήματα απασχολούν ολοένα και πιο έντονα πολλές τουριστικές επιχειρήσεις αλλά και τον κλάδο της εστίασης στη Βόρεια Ελλάδα, την ώρα που επίκειται μία δυνατή σεζόν με τις προβλέψεις να κάνουν λόγο για νούμερα (σε έσοδα και αφίξεις) που θα αγγίξουν το 2019.
Το οξύ πρόβλημα, που λόγω της έντονης εποχικότητας της απασχόλησης στους συγκεκριμένους κλάδους υπήρχε και τα προηγούμενα χρόνια, εμφανίστηκε εντονότερο πέρυσι το καλοκαίρι, όταν και λειτούργησε σχεδόν το 60% των επιχειρήσεων, και μάλιστα έπειτα από τους συνεχόμενους εγκλεισμούς που οι τουριστικές επιχειρήσεις είχαν μπει σε «εθελοντικό» lockdown εξαιτίας της πανδημίας.
Kαι ενώ όλοι ετοιμάζονται για μία χρονιά – όνειρο, παρά την ενεργειακή κρίση και τον πόλεμο στην Ουκρανία, ένα μαύρο σύννεφο χαλάει την ειδυλλιακή εικόνα της «βαριάς βιομηχανίας» της χώρας.
Η έλλειψη διάθεσης των εργαζομένων να μπουν φέτος στον κλάδο του τουρισμού είχε αρχίσει να γίνεται εμφανής από πέρυσι, με έρευνες να υπολογίζουν πως 8 στους 10 εργοδότες ξέμεναν από προσωπικό. Αξίζει να σημειωθεί πως το φαινόμενο δεν είναι αμιγώς ελληνικό. Ειδικά οι χώρες του ευρωπαϊκού Νότου κατέγραφαν το 2021 εκατοντάδες χιλιάδες προσφερόμενες θέσεις εργασίας από τον ξενοδοχειακό κλάδο, με την Ελλάδα, την Ισπανία, την Ιταλία, την Πορτογαλία και τη Γαλλία να αριθμούν συνολικά πάνω από 700.000 «κενά».
Το 50% του συνόλου των θέσεων εργασίας που δεν καλύφθηκαν πέρυσι, δηλαδή σχεδόν 26.500 θέσεις, αντιστοιχούν στις ειδικότητες της καμαριέρας, του receptionist, του σερβιτόρου, του βοηθού σερβιτόρου, του λαντζέρη, του barista και της τεχνικής υποστήριξης / συντήρησης, σύμφωνα με το ΙΝΣΕΤΕ.
Από το σύνολο των 10.050 ξενοδοχείων που υπάρχουν στην Ελλάδα, το 38% (3.780 ξενοδοχεία) εμφάνισε έλλειψη σε τουλάχιστον μία θέση καμαριέρας, το 30% (3.027 ξενοδοχεία) σε receptionist, το 27% (2.751 ξενοδοχεία) σε σερβιτόρο και το 18% σε βοηθό σερβιτόρου (1.811) και barista (1.800).
Το φαινόμενο φέτος διογκώθηκε σε μεγάλο βαθμό και πλέον κανείς δεν μπορεί να αποδώσει το πρόβλημα των κενών θέσεων εργασίας μόνο στην πανδημία ή στην επιδοματική πολιτική (οι οποίες επιτάχυναν όμως καθοριστικά αυτή την τάση), κάνοντας αναλυτές της αγοράς, εργοδότες και ολόκληρες κοινωνίες στις αποκαλούμενες και τουριστικές ναυαρχίδες να πονοκεφαλιάζουν ψάχνοντας την ενδεδειγμένη… θεραπεία.
Γιατί όμως εντάθηκε το πρόβλημα των ελλείψεων εργατικών χεριών; Φταίνε οι εργαζόμενοι που «βολεύτηκαν» με τα επιδόματα κατά τη διάρκεια της πανδημίας; Φταίνε οι συνθήκες μίας μερίδας του εγχώριου ξενοδοχειακού και επισιτιστικού κλάδου, συνυφασμένου (σε κάποιες περιπτώσεις) με όρους υπερεργασίας, υποδηλωμένης εργασίας και πολύ χαμηλών μισθών, ή μήπως εργοδότες που στέκονται εντέχνως στην έλλειψη εργατικών χεριών στην προσπάθειά τους να ρίξουν κι άλλο κόστη και αμοιβές; Οι καταγγελίες που βλέπουν το φως της δημοσιότητας κατά καιρούς σε μορφή χιονοστιβάδας για τις συνθήκες εργασίας και διαβίωσης είναι μεν αποκαλυπτικές για το τι κρύβεται πίσω από τη βιτρίνα, αλλά δεν ήρθαν από το πουθενά. Aπό τη διαμονή σε δωμάτια-τρύπες ή σε κοντέινερ και σκηνές, το μπάνιο σε ντουζιέρες των πλαζ, τα ενοίκια-φωτιά μέχρι τη μαύρη εργασία, μία μεγάλη μερίδα εργαζομένων γνωρίζει καλά πως στην καλοκαιρινή σεζόν ανθεί η εκμετάλλευση. Μπορεί το υπουργείο Εργασίας να προαναγγέλλει εντατικούς ελέγχους από το Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας ενόψει της τουριστικής περιόδου, όμως μένει να φανεί αν αυτό είναι αρκετό για να «μπαλώσει» ή να κρύψει κάτω από το χαλί τα χρόνια προβλήματα.
Δύσκολα ερωτήματα που δεν επιδέχονται μονοδιάστατες απαντήσεις. Οι εξηγήσεις δεν είναι εύκολες, ούτε καλύπτουν απόλυτα όλες τις περιπτώσεις. Ασφαλώς υπάρχουν κακοί εργοδότες, σίγουρα υπάρχουν και εκείνοι που σέβονται τους εργαζόμενους και τις ανάγκες τους.
Έρευνες, συνδικαλιστές και παράγοντες της αγοράς εργασίας προσπαθώντας να αποκρυπτογραφήσουν το φαινόμενο το αποδίδουν σε πλήθος παραγόντων όπως τα χαμηλά μεροκάματα, οι άσχημες συνθήκες εργασίας σε ορισμένες περιπτώσεις, η ένταση της δουλειάς αλλά και η επιστροφή σε εργασίες που είχαν μπει στην… κατάψυξη τη δεκαετία της κρίσης, (οικοδομή).
Ακόμη, η επέκταση κλάδων όπως οι ταχυμεταφορές και νέες ειδικότητες που εμφανίστηκαν, όπως οι εργαζόμενοι σε διαδικτυακές πλατφόρμες, αποτέλεσαν σοβαρή εναλλακτική για ένα τμήμα του εργατικού δυναμικού, συχνά με το δέλεαρ της συνεχούς και όχι εποχικής απασχόλησης. Στην τουριστική βιομηχανία παρατηρούνται ελλείψεις δεκάδων χιλιάδων σε ειδικότητες όπως σεφ, σερβιτόροι, καθαρίστριες και τεχνίτες (όπως οι μάστορες), με τη ζήτηση πλέον να επιχειρείται να καλυφθεί μέσω εισαγόμενων εργαζομένων από τρίτες χώρες, όπως και με την… «επιστράτευση» των προσφύγων που βρίσκονται στη χώρα μας.
Σε όλη τη χώρα οι κενές θέσεις εργασίας σε τουρισμό και εστίαση αγγίζουν τις 55.000 (στη Βόρεια Ελλάδα λείπουν πάνω από 2.000 εργαζόμενοι) αν και οι υπολογισμοί είναι επισφαλείς καθώς το νούμερο συνεχώς μεταβάλλεται, ενόψει και της επίσημης έναρξης της τουριστικής σεζόν.
«Υπάρχει μεγάλη έλλειψη και σε ειδικευμένες και σε ανειδίκευτες θέσεις εργασίας στη Χαλκιδική σε τουρισμό, εστίαση και πρωτογενή τομέα, το άνοιγμα - κλείσιμο της οικονομίας με τα lockdown ώθησαν πολλούς (και Έλληνες και ξένους) να φύγουν σε άλλες χώρες για να ζήσουν τις οικογένειές τους, τώρα αυτοί δύσκολα γυρίζουν πίσω. Πολλοί μάλιστα άλλαξαν και κλάδο, τίθεται και ζήτημα πτώσης στην ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών», τονίζει ο Γιάννης Κουφίδης, πρόεδρος του επιμελητηρίου Χαλκιδικής.
«Η αυξημένη ζήτηση ενόψει τουριστικής σεζόν εντείνει το πρόβλημα. Το επίδομα ανεργίας πρέπει να μετατραπεί σε επίδομα εργασίας, τα χρήματα που δίνει το κράτος στο επίδομα ανεργίας θα μπορούσαν να ενισχύσουν κατά ένα μέρος τον μισθό του εργαζόμενου (επιπλέον του κατώτατου) και κατά ένα μέρος τον εργοδότη μέσω των ασφαλιστικών εισφορών για να κρατηθούν οι θέσεις εργασίας», επισημαίνει.
Συλλογική σύμβαση - ανάχωμα στο κύμα φυγής
Με 14% πλήρως αδήλωτη εργασία και έναν στους δύο υπαλλήλους να δηλώνεται εικονικά ως μερικής ή εκ περιτροπής απασχόληση και να δουλεύει 8ωρο (τουλάχιστον), ο κλάδος της εστίασης χαρακτηρίζεται από υψηλή παραβατικότητα και χαμηλά μεροκάματα.
Ο συνδυασμός των δύο αυτών παραγόντων είναι υπεύθυνος για την αδυναμία εύρεσης υπαλλήλων από τις επιχειρήσεις του κλάδου, ιδιαίτερα εν όψει θερινής περιόδου που οι απαιτήσεις είναι μεγαλύτερες λόγω του τουρισμού.
Σε ό,τι αφορά την κάλυψη των κενών θέσεων, σε συνέχεια της σύσκεψης που προηγήθηκε με τον ΣΕΤΕ για τις θέσεις εργασίας στις τουριστικές επιχειρήσεις, συμφωνήθηκε να υποβάλουν άμεσα οι επιχειρήσεις του κλάδου της εστίασης τις διαθέσιμες θέσεις στην ΔΥΠΑ προκειμένου να γίνει διασταύρωση με τους εγγεγραμμένους στο μητρώο της Υπηρεσίας και να προχωρήσει η κάλυψη των θέσεων, προς όφελος τόσο των εργαζόμενων όσο και των επιχειρήσεων.
Για το θέμα της Συλλογικής Σύμβασης ο υπουργός Εργασίας Κώστας Χατζηδάκης ξεκαθάρισε πρόσφατα ότι η βούληση της κυβέρνησης είναι να κηρυχθεί υποχρεωτική, όπως έχει γίνει ήδη άλλωστε με την κλαδική σύμβαση των ξενοδοχείων.
Ζήτησε δε από τους εμπλεκόμενους κοινωνικούς εταίρους να συνεργαστούν και να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις που προβλέπει ο νόμος προκειμένου να προχωρήσει η διαδικασία ταχύτατα, ενόψει της έναρξης της τουριστικής περιόδου.
Σημειώνεται ότι έχει ήδη προγραμματιστεί για τις 31 Μαΐου συνεδρίαση του Ανώτατου Συμβουλίου Εργασίας προκειμένου να εκδοθεί η απαιτούμενη από το νόμο γνώμη του ΑΣΕ για την επέκταση της Σύμβασης και να υπογραφεί στη συνέχεια άμεσα η απόφαση του υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων. Προϋπόθεση για την εξέταση του θέματος, είναι να γνωστοποιηθούν από τους κοινωνικούς εταίρους στο ΑΣΕ τα στοιχεία που προβλέπει ο νόμος προκειμένου να προσδιοριστεί το ποσοστό των εργαζόμενων που καλύπτονται από την Σύμβαση.
Με την επέκταση της κλαδικής σύμβασης ο κατώτατος μισθός για σερβιτόρους, μπάρμαν και βοηθούς Μαγείρων αναπροσαρμόζεται στα 713 ευρώ το μήνα.
«Τα αλλεπάλληλα και παρατεταμένα lockdown εξηγούν σε μεγάλο βαθμό την τάση εγκατάλειψης της εστίασης από τους εργαζόμενους καθώς πολλοί επέλεξαν να αλλάξουν επαγγελματικό προσανατολισμό. Οι χαμηλές αμοιβές επίσης έπαιξαν ρόλο, πολλοί εργαζόμενοι επέλεξαν να φύγουν στο εξωτερικό, οι ελλείψεις υπολογίζονται σε περίπου 40.000 σε όλη την Ελλάδα, λείπει περίπου ένας στους δύο εργαζόμενους από κάθε επιχείρηση (οι επιχειρήσεις εστίασης προσεγγίζουν τις 80.000)», επισημαίνει ο Γιώργος Καββαθάς, πρόεδρος της ΓΣΕΒΕΕ και της Ομοσπονδίας Εστιατορικών και Συναφών Επαγγελμάτων. «Προσπαθούμε με τη βοήθεια του ΟΑΕΔ να υπάρχει πιο γρήγορη ανταπόκριση όταν μία επιχείρηση εστίασης ζητά προσωπικό για να περιοριστούν κάπως οι διαστάσεις του προβλήματος. Κάτι αντίστοιχο συνέβη και με τα ξενοδοχεία», αναφέρει.
«Θερίζουν» τον πρωτογενή τομέα ακρίβεια και έλλειψη εργατών γης
Στα δύο στενά, ακρίβειας και έλλειψης εργατικών χεριών στριμώχνεται άγρια, παλεύοντας να κρατηθεί όρθιος, ο πρωτογενής τομέας. Από τη μία οι υψηλές τιμές λιπασμάτων - ζωοτροφών και από την άλλη η έλλειψη διαθεσιμότητας και βέβαια το κόστος ενέργειας συνθέτουν ένα ασφυκτικό κλίμα για τις καλλιέργειες και τις κτηνοτροφικές μονάδες. Πολλοί παραγωγοί εξετάζουν έντονα το ενδεχόμενο να διακόψουν τις δραστηριότητές τους, αφού πραγματικά δεν ξέρουν εάν τα κόστη που θα δαπανήσουν σήμερα στις καλλιέργειές τους θα έχουν κάποια ουσιαστική απόδοση. Η αβεβαιότητα είναι μεγάλη και το μέλλον προδιαγράφεται δυσοίωνο.
Ενδεικτικά είναι τα τελευταία στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, σύμφωνα με τα οποία συνεχίστηκε και τον Μάρτιο η αύξηση του κόστους παραγωγής στη γεωργία και στην κτηνοτροφία, ελέω ιλιγγιωδών ανατιμήσεων σε ενέργεια και λιπαντικά, καθώς και σε ζωοτροφές, ενώ ανοδικά κινήθηκε και ο δείκτης τιμών εκροών στον οποίο αποτυπώνεται ως έναν βαθμό η πορεία των τιμών των αγροτικών προϊόντων.
Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, ο Γενικός Δείκτης Τιμών Εκροών στη Γεωργία - Κτηνοτροφία (χωρίς επιδοτήσεις) τον Μάρτιο του 2022 εμφανίζεται αυξημένος σε ετήσια βάση κατά 19,7% και σε μηνιαία βάση κατά 9,5%.
Η αύξηση του Γενικού Δείκτη Τιμών Εκροών κατά 19,7%, τον μήνα Μάρτιο 2022, σε σύγκριση με τον αντίστοιχο δείκτη του Μαρτίου 2021, οφείλεται στην αύξηση κατά 22,6% του δείκτη τιμών της φυτικής παραγωγής και κυρίως στη μεταβολή της ομάδας φρούτα κατά 25,5%. Σημαντική αύξηση παρουσίασαν τα κτηνοτροφικά φυτά κατά 40,3% και οι πατάτες και σπόροι κατά 30,2%, ενώ και το ελαιόλαδο καταγράφει αύξηση κατά 25,1%
Ο Γενικός Δείκτης Τιμών Εκροών κατά τον μήνα Μάρτιο 2022, σε σύγκριση με τον δείκτη του Φεβρουαρίου 2022, παρουσίασε αύξηση 9,5%.
Ο μέσος σταθμικός Δείκτης Εκροών του δωδεκαμήνου Απριλίου 2021 - Μαρτίου 2022, σε σύγκριση με τον αντίστοιχο δείκτη του δωδεκαμήνου Απριλίου 2020 - Μαρτίου 2021, παρουσίασε αύξηση 14,1%.
«Δραματική η κατάσταση, 80.000 θέσεις εργασίας κενές»
«To πρόβλημα της έλλειψης εργατικών χεριών έχει ενταθεί, η πανδημία έδιωξε παλιούς Αλβανούς και Βούλγαρους, πολλοί έγιναν αφεντικά στις χώρες τους αφού εφάρμοσαν αυτά που έμαθαν στην Ελλάδα. Αυτή τη στιγμή οι παραγωγοί έχουν μεγάλο πρόβλημα με την αύξηση στο κόστος των πρώτων υλών και την έλλειψη εργατικού δυναμικού. Το 2018 είχε ψηφιστεί νόμος σύμφωνα με τον οποίο με προσωρινή άδεια και βγάζοντας ΑΜΚΑ και ΑΦΜ να επιτρέπεται ακόμα και στους παράτυπους μετανάστες να μπορούν να εργάζονται στην Ελλάδα, η τωρινή κυβέρνηση κατάργησε αυτό το καθεστώς. Σαν συνέπεια ο αγροτικός κόσμος στράφηκε στην παράνομη εργασία και έτσι αυξήθηκε η παράνομη διακίνηση εμπορευμάτων (χωρίς παραστατικά) αφού οι αγρότες δεν μπορούσαν να ανταπεξέλθουν στην τεράστια άνοδο του κόστους της καλλιέργειας. Με την ανάληψη της υπουργίας από τον κ. Βορίδη επανήλθε αυτό το καθεστώς, έτσι δόθηκε μία προσωρινή λύση σε αυτό το πρόβλημα αλλά μετά το ζήτημα επανήλθε ξανά», σημειώνει ο Γιώργος Πολυχρονάκης, ειδικός σύμβουλος στον Σύνδεσμο Ελληνικών Επιχειρήσεων Εξαγωγής Διακίνησης Φρούτων Λαχανικών και Χυμών INCOFRUIT - HELLAS.
«Από πέρσι το φθινόπωρο και με την πανδημία παρούσα αντιμετωπίζουμε με ακόμα μεγαλύτερη ένταση το ίδιο ζήτημα (της έλλειψης εργατών) για συγκομιδή και καλλιέργεια. Σε εσπεριδοειδή και ελαιοκαλλιέργειες χρειαζόμαστε περίπου 80.000 εργάτες, πολλοί εργαζόμενοι που έρχονταν στην Ελλάδα προτιμούν πλέον να πάνε σε άλλες χώρες (πχ Ιταλία). Οι ελλείψεις είναι δραματικές, το πλήγμα για την ελληνική γεωργία είναι τεράστιο με την ευθύνη και του υπουργείου μεταναστευτικής πολιτικής να είναι τεράστια, χρειάζεται να δοθούν προσωρινές άδειες, ΑΦΜ και ΑΜΚΑ και να μπορούν οι αλλοδαποί εργάτες χωρίς να χάνουν το επίδομα ανεργίας να απασχολούνται προσωρινά και τον χειμώνα. Δε θα έχουμε εργάτες για συγκομιδή σε θερμοκήπια, ελιές, δενδρώδεις καλλιέργειες, θερινά φρούτα και φράουλες, χρειάζονται άμεσες λύσεις», καταλήγει.
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 22.05.2022