«Είναι προφανές ότι ο πόλεμος αυτός θα έχει τεράστιο κόστος για τη Ρωσία, αλλά θα έχει κόστος και για την Ευρώπη και τη χώρα μας» τονίζει ο Χρήστος Σταϊκούρας.
Ο υπουργός Οικονομικών σε συνέντευξή του στη «ΜτΚ» είναι πολύ προσεκτικός στις εκτιμήσεις του για τις επιπτώσεις από το ουκρανικό λέγοντας ότι το κόστος του πολέμου θα αφορά 4 κανάλια: το εμπόριο, τις επιπτώσεις στον πληθωρισμό και την ανάπτυξη, τη μείωση της επενδυτικής εμπιστοσύνης και το δημοσιονομικό κόστος.
«Σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, είμαστε σε μία φάση αβεβαιότητας. Αυτή τη στιγμή, δεν γνωρίζουμε την έκταση και την ένταση του προβλήματος. Για να προχωρήσουμε στην επιπλέον στήριξη νοικοκυριών και επιχειρήσεων -που, ούτως ή άλλως, υφίσταται ήδη και υπερβαίνει τα 2 δισ. ευρώ για την αντιμετώπιση μέρους των αυξήσεων τιμών στον ενεργειακό τομέα- πρέπει πρώτα να έχουμε μία καλύτερη εικόνα για το πώς θα εξελιχθεί η κατάσταση», ενώ για τις τιμές του φυσικού αερίου τονίζει ότι το βασικό σενάριο είναι να παραμείνουν υψηλές όλο το 2022.
Για τη χαλάρωση σε ευρωπαϊκό επίπεδο παραπέμπει στις αποφάσεις που θα ληφθούν τον Μάιο ή τον Ιούνιο ενώ προαναγγέλει ότι η πλατφόρμα για τις φορολογικές δηλώσεις θα ανοίξει τον Μάρτιο και η πληρωμή του ΕΝΦΙΑ θα ξεκινήσει από τον Μάιο
Κύριε Σταϊκούρα, ήταν δύσκολο το κλίμα λόγω πανδημίας ήρθε και η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και το επιβάρυνε περαιτέρω. Πόσο δύσκολο είναι αυτό το παζλ για την οικονομία;
Καταρχάς, πρέπει να επισημάνω ότι η χώρα άντεξε την υγειονομική κρίση και έχει πολύ ευοίωνες προοπτικές, όπως καταδεικνύεται από σειρά δεικτών.
Η ελληνική οικονομία κάλυψε το 2021 όλες τις απώλειες σε πλούτο του 2020, ο τζίρος των επιχειρήσεων πέρυσι ξεπέρασε τον τζίρο του 2019 κατά 15 δισ. ευρώ, ενώ η ανεργία έχει πέσει κατά 4 ποσοστιαίες μονάδες και οι καταθέσεις έχουν αυξηθεί κατά 42 δισ. ευρώ τα τελευταία 2,5 χρόνια. Επιπλέον, τα «κόκκινα» δάνεια στα χαρτοφυλάκια των τραπεζών μειώθηκαν σημαντικά, η βιομηχανική παραγωγή παραμένει κάθε μήνα υψηλότερη από τα αντίστοιχα επίπεδα του προηγούμενου έτους, η μεταποίηση παραμένει σε υψηλά επίπεδα και το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών έχει βελτιωθεί τουλάχιστον για το 9μηνο του 2021, σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2019.
Συνεπώς, προκύπτει ότι κοινωνία και πολιτεία τα κατάφεραν, με τις ελάχιστες δυνατές απώλειες -για να μην πω και με προσθήκη σε πλούτο, σε σχέση με το 2019. Αυτό είναι καρπός μιας αποτελεσματικής οικονομικής πολιτικής, που εδράζεται σε μία συνετή δημοσιονομική πολιτική, μια διορατική εκδοτική στρατηγική και στην υλοποίηση μεταρρυθμίσεων, παρά τις αντίξοες συνθήκες που προκάλεσαν εξωγενείς παράγοντες την τελευταία διετία.
Σε αυτή την πολύ ικανοποιητική εικόνα, με πολύ θετικές προοπτικές ως προς την ανάπτυξη, τις επενδύσεις και τις εξαγωγές, προέκυψαν τώρα η μεγάλη αβεβαιότητα και οι νέες προκλήσεις που δημιουργεί η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Είναι προφανές ότι ο πόλεμος αυτός θα έχει τεράστιο κόστος για τη Ρωσία, αλλά θα έχει κόστος και για την Ευρώπη και τη χώρα μας. Κόστος που -πανευρωπαϊκά- προκαλείται, ουσιαστικά, από τέσσερα «κανάλια»: (α) το εμπόριο, (β) τις επιπτώσεις στον πληθωρισμό και την ανάπτυξη, (γ) τη μείωση της επενδυτικής εμπιστοσύνης και (δ) το δημοσιονομικό κόστος.
Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα;
Στο εμπόριο, το ζήτημα επικεντρώνεται, κυρίως, στην πιθανή έλλειψη κάποιων πρώτων υλών, ακόμη και στην αγροτική παραγωγή, όπως είναι τα σιτηρά.
Στον πληθωρισμό, η επίπτωση εντοπίζεται, κυρίως, στον τομέα της ενέργειας, αλλά και στο σιτάρι. Αρνητικές επιδράσεις θα υπάρξουν και στον τουρισμό, άμεσα ή έμμεσα. Οι απώλειες σε ταξιδιωτικές εισπράξεις προερχόμενες από Ρώσους τουρίστες θα είναι μικρές. Πιο σημαντικός ενδέχεται να είναι ο αντίκτυπος από τις έμμεσες επιπτώσεις, που συνδέονται με τη μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος των υπόλοιπων ξένων τουριστών ή την επιθυμία τους να επισκεφθούν την Ελλάδα. Αρνητικά, συνεπώς, θα επηρεαστεί και η ανάπτυξη.
Δευτερογενής επίπτωση αποτυπώνεται στα spreads των ομολόγων του Ελληνικού Δημοσίου, δεδομένου ότι επηρεάζεται το κόστος δανεισμού όλων των χωρών, με πιο έντονη επίδραση σε χώρες που δεν βρίσκονται σε επενδυτική βαθμίδα, όπως είναι η Ελλάδα.
Όσον αφορά στο δημοσιονομικό κόστος, αυτό αφορά στη βοήθεια προς την Ουκρανία, το κονδύλι για τους πρόσφυγες, τις αμυντικές δαπάνες και όποια μέτρα ληφθούν για τη στήριξη νοικοκυριών και επιχειρήσεων.
Τι σκέφτεστε για τη διαχείριση της οικονομίας, σε περίπτωση που υπάρχει κλιμάκωση των πολεμικών επιχειρήσεων;
Σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, είμαστε σε μια φάση αβεβαιότητας. Αυτή τη στιγμή, δεν γνωρίζουμε την έκταση και την ένταση του προβλήματος. Για να προχωρήσουμε στην επιπλέον στήριξη νοικοκυριών και επιχειρήσεων -που, ούτως ή άλλως, υφίσταται ήδη και υπερβαίνει τα 2 δισ. ευρώ για την αντιμετώπιση μέρους των αυξήσεων τιμών στον ενεργειακό τομέα- πρέπει πρώτα να έχουμε μία καλύτερη εικόνα για το πώς θα εξελιχθεί η κατάσταση.
Το βασικό σενάριο, πλέον, είναι ότι οι τιμές του φυσικού αερίου πιθανώς θα παραμείνουν υψηλές όλο το 2022. Μέχρι πριν από 8 ημέρες, σε όλη την Ευρώπη εκτιμούσαμε ότι οι τιμές θα πέσουν το δεύτερο τρίμηνο του 2022 και θα παραμένουν σε αυτό το -χαμηλότερο, αλλά υψηλό- επίπεδο το δεύτερο εξάμηνο του έτους. Σε αυτό το τελευταίο ενδεχόμενο, πιθανώς θα χρειαζόταν ο Κρατικός Προϋπολογισμός να ενισχύσει το Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης για την επιδότηση τμήματος του ενεργειακού κόστους νοικοκυριών και επιχειρήσεων, την οποία παρέχει τους τελευταίους μήνες η πολιτεία.
Συνεπώς, αντιλαμβάνεστε ότι αν είναι το βασικό σενάριο αυτό που αποτυπώνεται σε ευρωπαϊκό επίπεδο σήμερα, τότε θα χρειαστεί ακόμη μεγαλύτερη ενίσχυση από τον Προϋπολογισμό το δεύτερο εξάμηνο του έτους. Άρα, έχουμε καινούργια δεδομένα που θα πρέπει να συνεκτιμήσουμε, με ψυχραιμία, σύνεση και διορατικότητα. Γι’ αυτό, αυτή τη στιγμή η προτεραιότητά μας είναι, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, να υπάρξουν ευρωπαϊκές λύσεις. Είναι σαφές ότι αυτή την εξέλιξη του ενεργειακού κόστους δεν μπορεί κανένα κράτος-μέλος της ΕΕ να την αντιμετωπίσει μόνο του.
Πώς είναι το κλίμα στην Ευρώπη; Υπάρχει η αίσθηση της αναγκαιότητας για κοινές κινήσεις;
Σε αυτές τις, πρωτόγνωρα δύσκολες, νέες γεωπολιτικές και ενεργειακές εξελίξεις εμπλέκονται πολλά υπουργεία. Στο δικό μας πεδίο ευθύνης, η προτεραιότητα των δύο τελευταίων συνεδριάσεων των υπουργών Οικονομικών της ΕΕ ήταν η θέσπιση κυρώσεων κατά της Ρωσίας και η εφαρμογή τους. Το θέμα της ενεργειακής επάρκειας και ασφάλειας της Ευρώπης, που είναι εξαιρετικά σημαντικό, το έθιξε και η Ελλάδα προχθές στο Ecofin.
Το ζήτημα της εξαίρεσης των αμυντικών δαπανών από μελλοντικούς δημοσιονομικούς στόχους, η Ελλάδα το έχει θέσει γραπτώς κατά τη διάρκεια των συζητήσεων για το νέο δημοσιονομικό πλαίσιο στην Ευρώπη από τον Νοέμβριο του 2021. Υπάρχουν χώρες, πλέον, που το θίγουν και αυτές δημόσια.
Μεγάλο ερώτημα παραμένει αν θα υπάρξει δημοσιονομική χαλάρωση σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Ποια είναι η εκτίμησή σας;
Πριν από 15 ημέρες, το ζητούμενο ήταν η διαμόρφωση ενός νέου, πιο ευέλικτου δημοσιονομικού πλαισίου από το 2023 και μετά. Τώρα, φαίνεται ότι οι συζητήσεις θα αφορούν και το εάν ένα τέτοιο πλαίσιο, αφού αποφασιστεί, θα πρέπει να εφαρμοστεί από το 2023 ή μετατίθεται για μεταγενέστερα. Αυτό αναμένεται να αξιολογηθεί τον Μάιο ή τον Ιούνιο του 2022, ανάλογα με τις εξελίξεις των επόμενων εβδομάδων.
Τι θα γίνει με το επίδομα στους ευάλωτους;
Έχουμε πει ότι, ανάλογα με τον διαθέσιμο δημοσιονομικό χώρο και με τις συνθήκες που θα διαμορφωθούν, προτεραιότητά μας είναι να βοηθήσουμε ευάλωτα νοικοκυριά. Αυτό δεν έχει αλλάξει, όμως αντιλαμβάνεστε ότι έχουν αλλάξει τα δεδομένα σημαντικά. Θα επανεκτιμηθεί, αλλά δεν αλλάζει η στόχευση για τα ευάλωτα νοικοκυριά. Πρέπει να αξιολογήσουμε τα νέα δεδομένα.
Επιστρεπτέες προκαταβολές: τι θα γίνει;
Επί του παρόντος, ισχύει ό,τι έχουμε πει μέχρι σήμερα. Από τον Ιούνιο και μετά, θα επιστραφούν σε 60 δόσεις, και όχι το σύνολο των επιστρεπτέων προκαταβολών -σας θυμίζω ότι οι επιστρεπτέες που δόθηκαν ήταν συνολικά 8,3 δισ. ευρώ και εκτιμούμε ότι θα πάρουμε πίσω 2,3 δισ. ευρώ. Δηλαδή, έχουμε «κουρέψει» 6 δισ. ευρώ από το 8,3 δισ. ευρώ που δώσαμε.
Τι φέρνουν οι αλλαγές στον ΕΝΦΙΑ που ανακοινώσατε και πότε θα ξεκινήσουν οι φετινές πληρωμές του;
Ο ΕΝΦΙΑ, από φέτος, μειώνεται περαιτέρω, σε μόνιμη βάση. Τα φυσικά πρόσωπα θα κληθούν να πληρώσουν περίπου 900 εκατομμύρια ευρώ λιγότερο ΕΝΦΙΑ, σε σχέση με το 2018. Οκτώ στα 10 νοικοκυριά -κυρίως η μεσαία τάξη και τα χαμηλότερα εισοδήματα- θα καταβάλουν ακόμη λιγότερο ΕΝΦΙΑ, το 14% των νοικοκυριών θα πληρώσει τον ίδιο φόρο και ένα 6% θα πληρώσει περισσότερο ΕΝΦΙΑ, αλλά αυτό θα συμβεί επειδή έχει αυξηθεί πάρα πολύ ο πλούτος της ακίνητης περιουσίας τους μέσα από την αύξηση των αντικειμενικών αξιών τους.
Η πληρωμή προσδοκούμε να ξεκινήσει από τον Μάιο, ώστε να διευκολύνουμε ακόμη περισσότερο νοικοκυριά και επιχειρήσεις να καταβάλουν τον ΕΝΦΙΑ σε 10 δόσεις.
Φορολογικές δηλώσεις για το 2022. Ποιος είναι ο σχεδιασμός;
Ο σχεδιασμός είναι να ανοίξει η πλατφόρμα μέσα στον Μάρτιο. Λειτουργούμε συνεκτικά ως υπουργείο Οικονομικών με την ΑΑΔΕ, ώστε να συγκεντρωθούν πολύ γρήγορα τα αναγκαία στοιχεία από άλλους φορείς, όπως ο ΕΦΚΑ και ο ΟΠΕΚΕΠΕ, να ξεκινήσουν να ενσωματώνονται στις δηλώσεις και η πληρωμή του φόρου εισοδήματος να αρχίσει κανονικά από το καλοκαίρι. Έτσι, θα βοηθήσουμε και τους λογιστές -που κάθε χρόνο έτρεχαν μέσα στο καλοκαίρι να υποβάλουν τις δηλώσεις έγκαιρα- ώστε να ολοκληρώσουν αυτήν τη διαδικασία μέχρι το καλοκαίρι. Οι δόσεις επιδιώκουμε να είναι οι μέγιστες δυνατές και να εκτείνονται μέχρι τον Φεβρουάριο του 2023.
Ενδεχόμενο αλλαγής, έστω προσωρινά, σε συντελεστές του ΦΠΑ σε τρόφιμα ή στο ρεύμα ή του Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης εξετάζετε;
Είναι μέτρα που στοιχίζουν δημοσιονομικά πολύ, ακόμη και ως παροδικά. Μην ξεχνάτε ότι η περαιτέρω μείωση του ΕΝΦΙΑ, αλλά και οι άλλες μειώσεις που υλοποιήσαμε την τελευταία διετία, είναι μόνιμες. Μειώσεις ορισμένων φορολογικών συντελεστών δεν αποτυπώνονται, πολλές φορές, στο «πορτοφόλι» του πολίτη, αλλά χάνονται στην εφοδιαστική αλυσίδα.
Οι τζίροι των επιχειρήσεων είχαν δυσκολίες το τελευταίο τρίμηνο του προηγούμενου έτους, λόγω και της ενέργειας. Τι σχεδιάζετε επ’ αυτού;
Αναζητούμε δημοσιονομικό χώρο, έχοντας υπόψη τόσο τις τρέχουσες, πράγματι μεγάλες, δυσκολίες όσο και τις μελλοντικές προτεραιότητες της Κυβέρνησης, όπως είναι η μονιμοποίηση της κατάργησης της ειδικής εισφοράς αλληλεγγύης για τα εισοδήματα από τον ιδιωτικό τομέα και η επέκταση της κατάργησής της και στους δημοσίους υπαλλήλους, καθώς και η μονιμοποίηση της μείωσης των ασφαλιστικών εισφορών, από το 2023 και μετά.
Και επίσης, με βάση τον Προϋπολογισμό, η μείωση του ΦΠΑ στην εστίαση και στις μεταφορές εξαντλούνταν στο 1ο εξάμηνο της φετινής χρονιάς και θα πρέπει να βρούμε τρόπους να συνεχιστεί και για το 2ο εξάμηνο του 2022.
Το 2023 θα είναι μία χρονιά προεκλογική, που σημαίνει πίεση από την κοινωνία για παροχές και ενδεχομένως χαλάρωση από την κυβέρνηση για μέτρα ελάφρυνσης. Σας προβληματίζει αυτό;
Σας απάντησα ήδη για τις προτεραιότητες του 2023. Προτεραιότητες που κλείνουν τον κύκλο των προεκλογικών δεσμεύσεων της Νέας Δημοκρατίας για μειώσεις φόρων και ασφαλιστικών εισφορών, σε πρωτόγνωρα δύσκολες καταστάσεις την τελευταία διετία.
Σας θυμίζω ότι η κυβέρνηση, στη διάρκεια της θητείας της, και παρά τις πρωτόγνωρες διαδοχικές εξωγενείς κρίσεις, έχει υλοποιήσει μια σειρά από μέτρα, όπως η μείωση του εισαγωγικού συντελεστή φορολόγησης των φυσικών προσώπων από το 22% στο 9%, η μείωση της προκαταβολής φόρου των επιχειρήσεων κατά 80% και στα φυσικά πρόσωπα κατά 55%, η μείωση του ΕΝΦΙΑ κατά 34%, η μείωση του φορολογικού συντελεστή για τις επιχειρήσεις από το 29% στο 22% και η μείωση των ασφαλιστικών εισφορών κατά 4 μονάδες το 2021 και το 2022. Στο πεδίο της οικονομικής-φορολογικής πολιτικής είμαστε απολύτως συνεπείς με όσα είπαμε στην κοινωνία πριν από τις εκλογές.
Επίσης, βασικό στοίχημα της κυβέρνησης ήταν και παραμένει η μείωση της ανεργίας. Ανεργία η οποία έχει μειωθεί κατά 4 ποσοστιαίες μονάδες τα τελευταία δύο χρόνια.
Συνεπώς, εκ του αποτελέσματος, κοινωνία και πολιτεία τα καταφέραμε ικανοποιητικά μέσα από Συμπληγάδες. Η υπευθυνότητα, η συνέπεια, ο ρεαλισμός, η μεθοδικότητα και η ειλικρίνεια αξιολογούνται θετικά από την κοινωνία.
*Δημοσιεύθηκε στη «ΜτΚ» στις 05-06.02.2022